Αχμέντ αλ-Σάρα: Πολέμαρχος, τζιχαντιστής ή ηγέτης;

Στην πρώτη συνέντευξή του μετά την ανάληψη της προεδρίας της Συρίας στις 29 Ιανουαρίου, ο Αχμέντ αλ-Σάρα αποκάλυψε στον The Economist το όραμά του για την ανοικοδόμηση του διαλυμένου και χρεοκοπημένου συριακού κράτους. Ο πρώην ηγέτης της Αλ Κάιντα στη Συρία, γνωστός μέχρι πρότινος με το όνομα Αμπού Μοχάμαντ αλ-Τζολάνι, στη συνέντευξή του, σκιαγράφησε το χρονοδιάγραμμα για τη σταδιακή μετάβαση της Συρίας προς τη δημοκρατία και υποσχέθηκε τη διεξαγωγή προεδρικών εκλογών. 

Πολλοί ξένοι ήλπιζαν ότι η άνοδός του στην εξουσία θα σηματοδοτούσε τη στρατηγική απαγκίστρωση της Συρίας από τα «νύχια» του Ιράν και της Ρωσίας και την προσχώρησή της στο δυτικό «στρατόπεδο». Επί της ουσίας όμως, εκείνος καταφέρθηκε κατά της «παράνομης» στρατιωτικής παρουσίας της Αμερικής στη Συρία, χαιρέτησε τις διαπραγματεύσεις με τη Ρωσία για τις ρωσικές στρατιωτικές βάσεις στη χώρα και προειδοποίησε το Ισραήλ ότι η προέλασή του στη Συρία μετά την πτώση του καθεστώτος Άσαντ «θα προκαλέσει πολλά προβλήματα στο μέλλον». Παρείχε επίσης ελάχιστες ενδείξεις για ενσωμάτωση όλων των κοινωνικών ομάδων της χώρας, παρότι μίλησε ενθουσιωδώς γι’ αυτήν. 

Περιστοιχιζόταν από μια μικρή ομάδα συμβούλων που προέρχονται κυρίως από το εμιράτο του στην Ιντλίμπ. Πέραν αυτών, το αχανές παλάτι, που έχει έξι φορές το μέγεθος του Λευκού Οίκου, ήταν άδειο.

Ο αλ-Σάρα έχει έναν τρόπο να δείχνει ό,τι απευθύνεται σε όλους. Όταν ανακοίνωσε την ανάληψη της προεδρίας πριν από μερικές ημέρες, φορούσε στρατιωτικά ρούχα και στεκόταν μπροστά στους αρχηγούς των ανταρτών. Το επόμενο βράδυ απευθύνθηκε στους Σύρους φορώντας πολιτικά ρούχα, ένα μαύρο κοστούμι και πράσινη γραβάτα. Για τη συνέντευξή του με τον The Economist επέλεξε ένα πιο χίπστερ λουκ: κάζουαλ κρεμ σακάκι, μαύρο πουκάμισο και στενό παντελόνι. Σαν να ετοιμαζόταν για βραδινή έξοδο. Δίνει σημασία στην εικόνα του. Αναφέρθηκε στο ντύσιμό του τρεις φορές, ίσως διότι ξέρει τι μηνύματα στέλνει σε όσους έχουν στραμμένα πάνω του τα μάτια τους. 

Παρουσίασε επίσης, τα σχέδιά του με τρόπο προσεκτικά μελετημένο ώστε να απευθύνονται σε ένα ευρύ ακροατήριο. Ωστόσο, οι συνεχείς μεταμορφώσεις του, καθιστούν δύσκολο να «διαβάσει» κανείς τον άνθρωπο που ενορχήστρωσε βομβιστικές επιθέσεις αυτοκτονίας για λογαριασμό του Ισλαμικού Κράτους και ηγήθηκε της Αλ Κάιντα στη Συρία. Επιπλέον, παρότι ανακηρύχθηκε προσωρινός πρόεδρος της Συρίας, το όραμά του είναι μακροπρόθεσμο. Πολλοί από τους στόχους του -όπως η θέσπιση Συντάγματος και η διεξαγωγή εκλογών- έχουν χρονικό ορίζοντα «τριών ή τεσσάρων ετών». Εν τω μεταξύ, έχει στόχο να εδραιώσει την εξουσία που έχει υφαρπάξει.

Ένα πρώτο ερώτημα που προκύπτει όμως αφορά το πόσο εφικτό είναι αυτό. Θέλει να αποκαταστήσει την κεντρική εξουσία στο κατακερματισμένο συριακό κράτος και ισχυρίζεται ότι, εξαιρουμένων των Κούρδων, έχει εξασφαλίσει τη σύμφωνη γνώμη «όλων» των συριακών πολιτοφυλακών να ενταχθούν σε έναν νέο συριακό στρατό. Όπως λέει, όλες οι πολιτοφυλακές, συμπεριλαμβανομένης της δικής του -Χαγιάτ Ταχρίρ αλ-Σαμ ή HTS-, έχουν διαλυθεί. «Όποιος συνεχίσει να έχει όπλα χωρίς την άδεια του κράτους», όπως είπε, θα υπόκειται «κυρώσεις», τις οποίες όμως δεν καθόρισε. Απέκλεισε επίσης το ενδεχόμενο να υπάρξει μια ομοσπονδιακή συμφωνία για την αντιμετώπιση της κουρδικής αντιπολίτευσης. 

Ωστόσο, η εικόνα του ως ισχυρού άνδρα υπονομεύθηκε από την απουσία προσωπικού στο προεδρικό μέγαρο. Ο υπουργός του των Εξωτερικών και πρώην τζιχαντιστής, Ασάαντ Χασάν Αλ-Σιμπάνι, που καθόταν στο πλευρό του, είχε αναλάβει όλα τα διεκπεραιωτικά ζητήματα.

Αλλά και στο πεδίο, η δύναμη των 30.000 ανδρών που έχει υπό τον έλεγχό του είναι εξίσου εύθραυστη. Όπως σημειώνει, «μια τεράστια περιοχή παραμένει ακόμα εκτός κρατικού ελέγχου». Επίσης, κανείς από τους αρχηγούς των ανταρτών που παρευρέθηκαν στην ορκωμοσία του δεν φάνηκε να χειροκροτεί. «Κι εμείς θυσιαστήκαμε για μια δεκαετία», λέει ένας διοικητής ανταρτών του νότου, ο οποίος διαψεύδει ότι ο αλ-Σάρα πρωτοστάτησε στη συλλογική προσπάθεια για την ανατροπή των Άσαντ. 

Αντίπαλες πολιτοφυλακές ελέγχουν τα περισσότερα σύνορα της χώρας. Πολλοί από τους αρχηγούς τους, μάλιστα, ορισμένοι εκ των οποίων ήταν παλαιότερα αξιωματικοί του συριακού στρατού, δεν είναι πρόθυμοι να παραδώσουν τα όπλα, τα φέουδά τους ή τον έλεγχο. Ο υπουργός Άμυνας του αλ-Σάρα δεν τους έχει δώσει ακόμη προθεσμία για να το πράξουν. 

Οι δε Κούρδοι, που ελέγχουν τα κύρια κοιτάσματα πετρελαίου της Συρίας, τις γεωργικές εκτάσεις και το φράγμα που τροφοδοτεί μεγάλο μέρος του δικτύου ηλεκτρικής ενέργειας στα ανατολικά της χώρας, αρνούνται να αναγνωρίσουν την εξουσία του. Κάτι που φαίνεται να παραδέχεται και ο ίδιος. Όταν ρωτήθηκε για τις διαπραγματεύσεις του με τους Κούρδους, ο αλ-Σάρα απάντησε: «Όχι ιδιαίτερα αισιόδοξες».

Ο αλ-Σάρα παλεύει επίσης να αμβλύνει τις υπερβάλλουσες συμπεριφορές των τζιχαντιστών που μέχρι πρότινος αποτελούσαν τη βάση του. Προς το παρόν έχει αποφευχθεί ένα λουτρό αίματος. Ωστόσο, το υπουργείο Πληροφοριών έχει περιορίσει την πρόσβαση ξένων δημοσιογράφων στις παράκτιες επαρχίες και τη Χομς, όπου οι εκδικητικές δολοφονίες Αλαουιτών συνεχώς αυξάνονται. Ο αλ-Σάρα απορρίπτει επίσης τις αναφορές περί αναζωπύρωσης του Ισλαμικού Κράτους (IS), τις οποίες χαρακτηρίζει «υπερβολικές». Αλλά παραδέχεται ότι οι δυνάμεις του έχουν αποτρέψει «πολλές απόπειρες επιθέσεων» από τότε που ανέλαβε την εξουσία. Πολλοί, πάντως, πιστεύουν ότι πυρήνες του IS επανεμφανίζονται στη Δαμασκό και σε άλλες πόλεις, εκμεταλλευόμενοι την εντεινόμενη δυσαρέσκεια. 

Η δέσμευση για δημοκρατία και ελεύθερες εκλογές

Ένα δεύτερο ερώτημα αφορά το αν σκοπεύει όντως να τηρήσει τις δεσμεύσεις του – ή αν τουλάχιστον θα προσπαθήσει. Κατά τη διάρκεια της συνέντευξης στον The Economist – ο αλ-Σάρα χρησιμοποίησε δημοσίως τον όρο «δημοκρατία» για πρώτη φορά από τότε που ανέλαβε την εξουσία. «Αν δημοκρατία σημαίνει ότι ο λαός αποφασίζει ποιος θα τον κυβερνήσει και ποιος τον εκπροσωπεί στο κοινοβούλιο», ανέφερε, κάπως απρόθυμα, «τότε ναι, η Συρία οδεύει προς αυτήν την κατεύθυνση», δήλωσε. 

Δεσμεύθηκε μάλιστα ότι θα αντικαταστήσει το υπουργικό συμβούλιο των «πιστών«» του της Ιντλίμπ εντός του επόμενου μήνα με μια «ευρύτερη και ποικιλόμορφη κυβέρνηση όπου θα συμμετέχουν όλα τα τμήματα της κοινωνίας». Πρόσθεσε ότι οι υπουργοί και τα μέλη του νεοσυσταθέντος κοινοβουλίου θα επιλέγονται με βάση «τις ικανότητές τους, και όχι την εθνότητα ή τη θρησκεία», εντείνοντας τις προσδοκίες ότι για πρώτη φορά μπορεί να συμπεριληφθούν στα κέντρα λήψης αποφάσεων και κάποιοι μη σουνίτες. Δεσμεύτηκε επίσης ό,τι θα πραγματοποιήσει «ελεύθερες και δίκαιες» εκλογές και ότι θα ολοκληρώσει τη σύνταξη ενός Συντάγματος σε συνεργασία με τα Ηνωμένα Έθνη, αλλά μετά από «τουλάχιστον τρία έως τέσσερα χρόνια». Σημειώνεται ότι είναι η πρώτη φορά που υποσχέθηκε ότι θα πραγματοποιηθούν προεδρικές εκλογές.

Την ίδια στιγμή, βέβαια, ο αλ-Σάρα καλείται να κρατήσει τις ισορροπίες μεταξύ πολλών τμημάτων της κοινωνίας, όπως μεταξύ της τζιχαντιστικής βάσης του και μίας σε μεγάλο βαθμό συντηρητικής σουνιτικής αραβικής πλειοψηφίας. Αν τους στερήσει τα «λάφυρα» του πολέμου και το Ισλαμικό κράτος που υποσχέθηκε όταν ακόμα διοικούσε την Ιντλίμπ, κινδυνεύει να βρεθεί αντιμέτωπος με αντιδράσεις. Στο πλαίσιο αυτό, μετέτρεψε έναν διπλανό στο προεδρικό μέγαρο χώρο σε αίθουσα προσευχής και αφαίρεσε τα τασάκια από τους χώρους του προεδρικού μεγάρου, ευθυγραμμιζόμενος με το πουριτανικό πνεύμα του Ισλάμ. (Έχει, όμως από την άλλη, αφήσει το μουστάκι του να μεγαλώσει, κάτι το οποίο έρχεται σε αντίθεση με το πνεύμα αυτό.)

Στη συνέντευξή του, παρέπεμψε όμως το ζήτημα της σαρία, του ισλαμικού νόμου, σε ένα από τα σώματα της κυβέρνησης που συνέστησε. Εάν η προσωρινή κυβέρνηση εγκρίνει τη σαρία, δήλωσε, «ο ρόλος μου είναι να εφαρμόσω (την απόφαση), το ίδιο και αν δεν την εγκρίνουν», ανέφερε χαρακτηριστικά. Εν τω μεταξύ, όμως, τα δικαστήρια θα αποφανθούν επί ενός τεράστιου όγκου συσσωρευμένων νομικών υποθέσεων με βάση τον παλαιό νόμο, όπως πρόσθεσε. 

Ο σχηματισμός πολιτικών κομμάτων ήταν ένα ακόμη θέμα που παρέπεμψε στις αποφάσεις της συνταγματικής επιτροπής. Επίσης, δεν δεσμεύθηκε για το αν οι γυναίκες θα έχουν ίσα δικαιώματα και πρόσβαση στην εξουσία. Θα υπάρξει μια «ευρεία αγορά εργασίας» για τις γυναίκες, περιορίστηκε να απαντήσει.

Αυτό είναι απίθανο να ικανοποιήσει τις θρησκευτικές μειονότητες της Συρίας, ιδιαίτερα τους Αλαουίτες, που κυριαρχούσαν επί εποχής Άσαντ. Όταν μιλάει δε για δημοκρατία, πολλοί υποπτεύονται ότι εννοεί την πλειοψηφική εξουσία των Σουνιτών Αράβων. («Στην περιοχή μας υπάρχουν διάφοροι ορισμοί της δημοκρατίας», ανέφερε ο ίδιος.) Όσο για τις προεδρικές εκλογές, θα μπορούσαν να προσομοιάζουν με τα δημοψηφίσματα άλλων αραβικών καθεστώτων ασφαλείας. Σε τελική ανάλυση, στη Συρία, από το 1946 που ανεξαρτητοποιήθηκε, υπήρχε δικτατορία με εξαίρεση μια τριετία. Και ο αλ-Σάρα σκοπεύει να εκριζώσει ό,τι έχει απομείνει από τον καταστροφικό αλλά ακόμα λειτουργικό κρατικό μηχανισμό που κληρονόμησε. Διέλυσε το κόμμα Μπάαθ, τους μηχανισμούς ασφαλείας και μεγάλο μέρος των δημοσίων υπηρεσιών των Άσαντ, εγείροντας ανησυχίες στα 1,3 εκατομμύρια πρώην κρατικούς υπαλλήλους και τις οικογένειές τους, γεγονός που κινδυνεύει να τροφοδοτήσει θρησκευτικές εντάσεις, όπως συνέβη με την «αποκαθήλωση» του Μπάαθ στο Ιράκ.

Το στοίχημα της οικονομικής ανάπτυξης

Η μεγαλύτερη πρόκληση του αλ-Σάρα ωστόσο, είναι η οικονομία. Το κόστος ανοικοδόμησης είναι ανυπολόγιστο. Την ίδια ώρα, η χώρα βρίσκεται αντιμέτωπη με μια τεράστια κρίση ρευστότητας (που οφείλεται, σύμφωνα με τους τραπεζίτες, στις καθυστερήσεις αποστολής συναλλάγματος από τη Ρωσία) και δεν διαθέτει χρήματα ούτε για την καταβολή των μισθών. «Χωρίς οικονομική ανάπτυξη θα επιστρέψουμε σε μια κατάσταση χάους», προειδοποίησε.

Η οικονομική ανάκαμψη μπορεί να επιτευχθεί, όμως, μόνο με βοήθεια από το εξωτερικό. Στις 30 Ιανουαρίου υποδέχθηκε τον εμίρη του Κατάρ, τον πρώτο αρχηγό κράτους που επισκέφθηκε τη Συρία μετά την ανατροπή του Άσαντ, ενώ στις 2 Φεβρουαρίου έκανε αυτός το πρώτο του ταξίδι στο εξωτερικό ως πρόεδρος, πηγαίνοντας στη Σαουδική Αραβία, όπου γεννήθηκε. Ενόψει της επίσκεψης, υπέδειξε και τις δύο χώρες ως πιθανούς επενδυτές σε «μεγάλα… έργα» στη Συρία. 

Ωστόσο, χρειάζεται και τη συμβολή της Αμερικής, οι κυρώσεις της οποίας, όπως είπε, αποτελούν «τον μεγαλύτερο κίνδυνο» για τα σχέδιά του, προσθέτοντας ότι «ο συριακός λαός έχει υποφέρει αρκετά». Εύλογα λοιπόν επαίνεσε τον Ντόναλντ Τραμπ για την «επιδίωξη της ειρήνης στην περιοχή» και μίλησε για αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων «τις επόμενες ημέρες». 

Έχει προσπαθήσει επίσης να βελτιώσει την περιφερειακή θέση της Συρίας, δεσμευόμενος να σταματήσει τις εξαγωγές captagon, μιας αμφεταμίνης που παρήγαγε μαζικά η Συρία επί Άσαντ, και να θέσει τους ξένους μαχητές υπό τον έλεγχο της κυβέρνησης. Πρόσθεσε ότι έχει «δεσμευτεί» απέναντι στην Τουρκία ότι η Συρία δεν θα αποτελέσει εφεξής βάση για το PKK, το Κουρδικό Εργατικό Κόμμα που υποστηρίζει την κουρδική διοίκηση που ελέγχει τις βορειοανατολικές περιοχές της χώρας.

Την ίδια στιγμή όμως, ο αλ-Σάρα φέρει το «στίγμα» του τρομοκράτη, όπως και το κίνημά του. «Η ιδιότητά μου είναι πρόεδρος της Συρίας, όχι της HTS», διαμαρτύρεται εκείνος. Ωστόσο, πολλοί στην περιοχή είναι εξοργισμένοι με το γεγονός ότι διόρισε στελέχη της HTS σε κορυφαίες θέσεις και ξένους τζιχαντιστές σε στρατιωτικές θέσεις. Υπάρχουν ενδείξεις ότι η δυσαρέσκεια αυτή θα μπορούσε να επηρεάσει το φλερτ του για τη Δύση. 

Ο ίδιος τόνισε για παράδειγμα την προθυμία της Ρωσίας να διαπραγματευτεί μια συμφωνία για τις στρατιωτικές της βάσεις με την απροθυμία της Αμερικής, ενώ χαρακτήρισε την παρουσία αμερικανικών δυνάμεων στη Συρία «παράνομη».

Είπε επίσης ότι το Ισραήλ «πρέπει να υποχωρήσει» από τα εδάφη που έχει καταλάβει, πέραν των γραμμών που ορίστηκαν με τη συνθήκη του 1974, μετά την πτώση του Άσαντ. Και χαρακτήρισε τον εκτοπισμό των Παλαιστινίων από το Ισραήλ «ένα μεγάλο έγκλημα». 

Ερωτηθείς εάν θα ήταν διατεθειμένος να ακολουθήσει το παράδειγμα του διαδόχου και ντε φάκτο ηγέτη της Σαουδικής Αραβίας, Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, σε περίπτωση εξομάλυνσης των σχέσεων του Ριάντ με το Ισραήλ, απάντησε ότι «στην πραγματικότητα θέλουμε ειρήνη με όλα τα μέρη». Σημείωσε όμως ότι όσο το Ισραήλ κατέχει τα Υψίπεδα του Γκολάν, οροπέδιο που το Τελ Αβίβ κατέκτησε το 1967, οποιαδήποτε συμφωνία θα ήταν πρόωρη. Σε κάθε περίπτωση, πρόσθεσε ότι μια τέτοια κίνηση θα απαιτούσε «ευρεία συναίνεση».

Προς το παρόν, υπό τον αλ-Σάρα, η Συρία βιώνει την πιο ήρεμη περίοδό της μετά την αραβική άνοιξη του 2011. Στη χώρα πνέει ένας αέρας μεγαλύτερης ελευθερίας, μετά από μισό αιώνα αυταρχικής διακυβέρνησης. Αλλά ο νέος πρόεδρός της έχει πολύ δρόμο μπροστά του μέχρι να αποδείξει ότι εννοεί τα περί συμπερίληψης όλων των εθνοτήτων της χώρας, ότι έχει αφήσει πίσω του την τζιχαντιστική κοσμοθεωρία και ότι αποτελεί την καλύτερη ευκαιρία για να κάνει η Συρία μια νέα αρχή.
 

Πηγή: skai.gr