Ανησυχητική προειδοποίηση επιστημόνων για το κλίμα: Σε κίνδυνο η ευημερία και η επιβίωση της ανθρωπότητας, του Δημήτρη Κωνσταντακόπουλου*

Περίπου 200 κορυφαίοι επιστήμονες από όλο τον κόσμο απευθύνουν δραματική έκκληση προς τις πολιτικές ηγεσίες, τονίζοντας τους δυνητικά καταστροφικούς κινδύνους που απειλούν την ανθρωπότητα εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής. Η έκκληση αυτή, ενόψει της κρίσιμης διάσκεψης του ΟΗΕ για την κλιματική αλλαγή, η οποία θα διεξαχθεί στο Μπέλεμ της Βραζιλίας τον προσεχή Νοέμβριο, αναδεικνύει τον επείγοντα χαρακτήρα άμεσων μέτρων για τον περιορισμό της επικίνδυνης ανόδου της παγκόσμιας θερμοκρασίας.

Οι ειδικοί προειδοποιούν ότι η μέση θερμοκρασία του πλανήτη αναμένεται σύντομα να υπερβεί το κρίσιμο όριο του 1,5°C σε σύγκριση με την προβιομηχανική εποχή. Αυτό θα μπορούσε να πυροδοτήσει μια αλυσίδα κρίσιμων «σημείων καμπής» (tipping points), ανατρέποντας ισορροπίες και εκθέτοντας δισεκατομμύρια ανθρώπους σε σοβαρούς κινδύνους – με αρχή τον μαζικό αφανισμό των τροπικών κοραλλιογενών υφάλων.

Οι ήδη καταγεγραμμένες επιπτώσεις είναι ενδεικτικές. Οι τροπικοί ύφαλοι, πηγή ζωής για εκατοντάδες εκατομμύρια ανθρώπους, καταστρέφονται με άνευ προηγουμένου ρυθμούς. Η υπάρχουσα θέρμανση του πλανήτη έχει ήδη προκαλέσει μη αναστρέψιμες αλλαγές, ενώ ακόμη η παραμικρή περαιτέρω αύξησή της εντείνει δραματικά το ρίσκο κατάρρευσης κρίσιμων οικοσυστημάτων.

Ευρωπαϊκοί και Παγκόσμιοι Κίνδυνοι από την Κατάρρευση των Ωκεάνιων Ρευμάτων

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η κατάρρευση του σχηματισμού βαθέων υδάτων στις θάλασσες Labrador-Imminger, η οποία ήδη προκαλεί απότομες κλιματικές μεταβολές και απειλεί τη διατροφική και υδάτινη ασφάλεια στη Βορειοδυτική Ευρώπη και τη Δυτική Αφρική. Ιδιαίτερη ανησυχία προκαλεί ο ενδεχόμενος τερματισμός της κυκλοφορίας Atlantic meridional overturning circulation (Amoc), ενός συστήματος που ρυθμίζει το παγκόσμιο κλίμα. Η πιθανή κατάρρευσή του θα επιφέρει βαρείς και παρατεταμένους χειμώνες στην Ευρώπη, ενώ θα υπονομεύσει σημαντικά τη διατροφική και υδάτινη ασφάλεια διεθνώς.

Παράλληλα, ο «πνεύμονας» του πλανήτη, το δάσος του Αμαζονίου, κινδυνεύει να αφανιστεί εξαιτίας της αποψίλωσης και της κλιματικής κρίσης.

Το Παράθυρο Αντιμετώπισης Στενεύει

Όπως τονίζεται στη διεθνή έκκληση, το «παράθυρο δυνατότητας αποτροπής» αλυσιδωτών, μη αναστρέψιμων μεταβολών στο παγκόσμιο κλίμα κλείνει ταχέως. Απαιτείται άμεση παγκόσμια δράση και σημαντικές αποφάσεις στην επικείμενη COP30.

Το διακύβευμα είναι πρώτιστα ζήτημα ανθρωπίνων δικαιωμάτων, υγείας του πλανήτη και -τελικά- επιβίωσης της ανθρωπότητας, όπως υπογραμμίζουν οι επιστήμονες.

Κομβικές Συστάσεις για τον Περιορισμό των Εκπομπών

Απαραίτητος όρος για να αποφευχθεί η υπέρβαση των κρίσιμων σημείων καμπής είναι η ελαχιστοποίηση της έντασης και της διάρκειας του θερμικού άλματος άνω του 1,5°C. Για να επιτευχθεί αυτό, είναι αναγκαίο οι παγκόσμιες εκπομπές αερίων θερμοκηπίου να περιοριστούν έως το 2030 στο μισό των επιπέδων του 2010, απαιτώντας πρωτοφανή επιτάχυνση της αποανθρακοποίησης.

Οι υφιστάμενοι εθνικοί στόχοι (Nationally Determined Contributions, NDCs), ακόμη κι αν τηρηθούν, θα μειώσουν τη θέρμανση μόλις στους 2,1°C, κάτι που καθιστά απαραίτητη την επείγουσα αναθεώρησή τους εντός της προθεσμίας του Σεπτεμβρίου.

Στα μέτρα που προτείνουν οι επιστήμονες περιλαμβάνονται η μελλοντική απαγόρευση πώλησης πετρελαιοκίνητων αυτοκινήτων και φορτηγών, η απαγόρευση βραστήρων αερίου, καθώς και αυξημένες επενδύσεις σε αναδυόμενες τεχνολογίες (πράσινο υδρογόνο, πράσινη αμμωνία, πράσινο ατσάλι).

Επιπλέον, προτεραιότητα δίνεται στη μετατροπή των αγροδιατροφικών συστημάτων: εμπορικές πολιτικές που ενισχύουν τη βιώσιμη παραγωγή και στροφή από την κτηνοτροφία προς τις φυτικές πρωτεΐνες κρίνονται απαραίτητες. Έτσι, μπορούν να μειωθούν και οι εκπομπές από αποψίλωση, ενισχύοντας ταυτόχρονα τη βιοποικιλότητα και απελευθερώνοντας εδάφη για αναγέννηση της φύσης.

Κομβικής σημασίας είναι η διαφύλαξη των δικαιωμάτων των αυτόχθονων λαών και η δίκαιη αποτίμηση της αξίας της φύσης, για την επίτευξη των στόχων του πλαισίου Kunming-Montreal.

Προκλήσεις και Διεθνείς Αντιστάσεις

Οι επιστήμονες προειδοποιούν, ωστόσο, ότι παρά τον πολλαπλασιασμό των προειδοποιήσεων, η πραγματική πρόοδος παραμένει ανεπαρκής, με το λόμπι των πολυεθνικών να παρεμποδίζει κάθε ουσιαστική μεταρρύθμιση. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η συζήτηση για την αναγκαία μείωση της παραγωγής και χρήσης πλαστικών, όπου ισχυρά συμφέροντα αποτρέπουν τις μεταρρυθμιστικές πρωτοβουλίες. Αντίστοιχα, στη μάχη της κλιματικής αλλαγής δαπανώνται τεράστια ποσά ώστε να διατηρηθούν αμφιβολίες, ενάντια στα αδιάσειστα επιστημονικά δεδομένα και τη ζώσα εμπειρία.

Ένα επιπρόσθετο πρόβλημα εστιάζεται στο γεγονός ότι οι προτεινόμενες λύσεις, ως επί το πλείστον, είναι «τεχνικές» – δηλαδή εστιάζουν στους μηχανισμούς βελτίωσης της αποτελεσματικότητας, χωρίς να θέτουν υπό αμφισβήτηση το τρέχον οικονομικό και κοινωνικό υπόβαθρο. Όπως προκύπτει, *ίσως* αυτό το μοντέλο να μην επαρκεί πλέον.

Παράλληλα, αυξάνονται οι εκφραζόμενες ανησυχίες των κλιματικών επιστημόνων, που, αν και προσπαθούν να μην αποθαρρύνουν το κοινό, παραδέχονται ότι διακατέχονται από όλο και μεγαλύτερη απαισιοδοξία. Πώς να μην συμβαίνει αυτό, όταν παράλληλα με την κλιματική κρίση παρατηρείται έξαρση συγκρούσεων και κλιμάκωση των παγκόσμιων στρατιωτικών δαπανών;

Σήμερα, πολλοί δηλώνουν πως απαιτείται ένα «θαύμα» – ένα ταχύτατο ποιοτικό άλμα στην παγκόσμια συνείδηση, ώστε να αποτραπούν τα χειρότερα και να διασωθεί το ανθρώπινο είδος και ο πολιτισμός του. Αυτό είναι το διακύβευμα, τίποτα λιγότερο.

(*) Ο Δημήτρης Κωνσταντακόπουλος είναι δημοσιογράφος.

Τα κείμενα που δημοσιεύονται στη στήλη «Ιδέες και Απόψεις» του ΑΠΕ-ΜΠΕ εκφράζουν αποκλειστικά τις απόψεις των συγγραφέων και όχι του Πρακτορείου.

Πηγή: ΑΠΕ – ΜΠΕ