Άουσβιτς: Εκεί όπου η ζωή ζύγιζε 640 γραμμάρια

Σχόλιο της Δήμητρας Κυρανούδη

Εξακόσια σαράντα γραμμάρια.

Τόσο ζύγιζε ένα ανθρώπινο σώμα μετά την καύση του στο Άουσβιτς.

Αυτό αναφέρει ένα συγκλονιστικό ντοκουμέντο του Μαρσέλ Νατζαρή γραμμένο στα ελληνικά, που βρέθηκε δεκαετίες μετά στο Άουσβιτς, θαμμένο στο χώμα του μαρτυρικού τόπου. Ο Νατζαρή ήταν Εβραίος της Θεσσαλονίκης, ο οποίος αναγκάστηκε να εργαστεί στις ειδικές μονάδες Sonderkommando, επιφορτισμένος να καθαρίζει τις στάχτες από τα κρεματόρια του ναζιστικού στρατοπέδου συγκέντρωσης και εξόντωσης Άουσβιτς-Μπιρκενάου.

Η χωροταξία του τρόμου, η φρικιαστική αρχιτεκτονική τελειότητα, η απόλυτη βιομηχανοποίηση του θανάτου συγκλονίζουν μέχρι σήμερα τους επισκέπτες στο Άουσβιτς. Μοιάζει ο αέρας να είναι πιο πυκνός από την σκόνη των θαλάμων αερίου, από τα κρεματόρια. Η μυρωδιά του θανάτου δεν έχει φύγει, 80 χρόνια μετά την απελευθέρωση των τελευταίων κρατούμενων από τον Κόκκινο Στρατό.

Φέτος, στην ειδική τελετή μνήμης για τα 80 χρόνια από τη μέρα εκείνη, την Δευτέρα 27 Ιανουαρίου, ακούστηκαν επί ώρες μαρτυρίες των τελευταίων επιζώντων του Ολοκαυτώματος. Λιτές ομιλίες, χωρίς σχόλια, μόνο περιγραφές σκληρών βιωμάτων. Το ιστορικό βάρος των μαρτυριών αυτών είναι ανεκτίμητο. Μια κληρονομιά προς την ανθρωπότητα.

Ο «σπόρος» του Ολοκαυτώματος και η σιωπή

Οι μαρτυρίες των «τελευταίων του Άουσβιτς» λειτουργούν ως υπενθύμιση: ότι το Ολοκαύτωμαδεν συνέβη απλώς ως υλοποίηση του ναζιστικού σχεδίου της «Τελικής Λύσης» στην Διάσκεψη της Βάνζεε το 1942, που έθεσε τις οργανωτικές βάσεις για τον ολικό αφανισμό των Εβραίων της Ευρώπης. Συνέβη ως αποτέλεσμα της σιωπής και της ανοχής στην γερμανική κοινωνία τα χρόνια που προηγήθηκαν, απέναντι στην ναζιστική εξουσία και την απάνθρωπη λογική της που εξοβέλιζε το «άλλο». Το Ολοκαύτωμα συνέβη γιατί ο σπόρος του αντισημιτισμού, του ρατσισμού και της μισαλλοδοξίας είχε βρει εύφορο έδαφος χρόνια πριν.

Μια υπενθύμιση ότι η ανθρώπινη αξιοπρέπεια δεν είναι δεδομένη και ότι ο σεβασμός της είναι αποτέλεσμα κοινωνικής και πολιτικής διεκδίκησης, είναι συνταγματική επιλογή.

Μια υπενθύμιση ότι η δημοκρατία απαιτεί καθημερινή επαγρύπνηση, από τα κυβερνητικά πόστα, τα κοινοβουλευτικά έδρανα, τις δικαστικές αίθουσες, τα σχολεία, τα ΜΜΕ, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τους δρόμους.

Ο λόγος στο Άουσβιτς δόθηκε φέτος μόνο στους τελευταίους αυτόπτες μάρτυρες της φρίκης και όχι στους πολιτικούς. Για να μεταφέρουν, ξανά, αδιαμεσολάβητα το βίωμα της απόλυτης κόλασης, μια κόλαση που δημιουργήθηκε από ανθρώπους για ανθρώπους.

Ίσως αυτό να αποτελεί κι ένα ισχυρό μήνυμα προς όσους κατέχουν την εξουσία για τα πολιτικά και ηθικά προτάγματα που οφείλουν να πρεσβεύουν. Αλλά κι ένα «καμπανάκι» προς όσους επιχειρούν να αναθεωρήσουν την ιστορία, να λειάνουν τον όλεθρο που κάποτε προκάλεσαν οι ναζί, να κάνουν πολτικές εκπτώσεις τείνοντας χείρα συνεργασίας ή ανοχής στην Ακροδεξιά.

Ρωγμές στο «Δημοκρατικό Τείχος» εκ των έσω

Οι εικόνες στη γερμανική βουλή αυτή την εβδομάδα, με το ξενοφοβικό πακέτο για τη μετανάστευση και το άσυλο από την «εν αναμονή κυβέρνηση» των Χριστιανοδημοκρατών (CDU) να λαμβάνει τη στήριξη της ακροδεξιάς Εναλλακτικής για τη Γερμανία (AfD) -ακόμη κι αν το συνακόλουθο νομοσχέδιο απορρίφθηκε τελικά-, αποτελούν τομή στη γερμανική ιστορία. Πολλοί λένε ότι έσπασε το ταμπού του αποκλεισμού τη Ακροδεξιάς από το «Δημοκρατικό Τείχος».

Μπορεί να πρόκειται απλώς για πολιτικό πραγματισμό, λένε άλλοι, επίδοξοι κυβερνώντες. Μια ώρα όμως πριν από την υπερψήφιση των (μη δεσμευτικών νομικά) προτάσεων του Φρίντριχ Μερτς (CDU) με ψήφους της AfD την περασμένη Τετάρτη στην Ολομέλεια της γερμανικής βουλής, είχε προηγηθεί μια συγκινητική τελετή για τα Θύματα του Ολοκαυτώματος. Οι συνειρμοί προκύπτουν αβίαστα. Όπως και η ανησυχία για το τι μπορεί να σημαίνουν όλα αυτά για τα επόμενα πέντε με δέκα χρόνια.

Η γερμανική βουλή, η ιστορική Ράιχσταγκ, η σύγχρονη Μπούντεσταγκ, είναι πολύπαθη. Εκεί έχουν γραφτεί κάποιες από τις πιο σκοτεινές σελίδες της ευρωπαϊκής Ιστορίας. Eκεί έχουν σημειωθεί όμως και πάμπολες νίκες της σύγχρονης κοινοβουλευτικής δημοκρατίας.

Ευχή, να υπερισχύσουν οι δεύτερες.