Σε μια καθοριστική σύνοδο κορυφής στη Χάγη, οι ηγέτες του ΝΑΤΟ συμφώνησαν σε μια ιστορική αύξηση των αμυντικών δαπανών στο 5% του ΑΕΠ έως το 2035, και επανέλαβαν με τον πιο εμφατικό τρόπο τη δέσμευσή τους στο Άρθρο 5, τον πυρήνα του ΝΑΤΟ, σύμφωνα με τον οποίο μια ένοπλη επίθεση σε ένα μέλος θεωρείται επίθεση σε όλα.
Η παρουσία του Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ στη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ την Τετάρτη συγκέντρωσε το μεγαλύτερο ενδιαφέρον για έναν βασικό λόγο: θα επαναβεβαιώσει ή όχι τη δέσμευση των ΗΠΑ στο Άρθρο 5.
Η αρχή της συλλογικής άμυνας, κατοχυρωμένη στο Άρθρο 5 της ιδρυτικής συνθήκης της Συμμαχίας, αποτελεί τον πυρήνα της αποστολής του ΝΑΤΟ.
Σύμφωνα με το Άρθρο 5, μια επίθεση σε ένα κράτος-μέλος του ΝΑΤΟ θεωρείται επίθεση εναντίον όλων, χωρίς ωστόσο η ρήτρα αυτή να είναι τόσο απλή ή αυτόματη στην εφαρμογή της.
Τι είναι το Άρθρο 5 του ΝΑΤΟ;
Το Άρθρο 5 αποτελεί τη βασική αρχή της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας (ΝΑΤΟ) των 32 μελών. Προβλέπει ότι μια ένοπλη επίθεση εναντίον ενός ή περισσότερων κρατών-μελών θεωρείται επίθεση εναντίον όλων.
Στην πράξη, αυτό σημαίνει ότι κάθε άλλο μέλος οφείλει να αναλάβει «όποια δράση κρίνει αναγκαία, συμπεριλαμβανομένης της χρήσης ένοπλης βίας», για να αποκαταστήσει και να διατηρήσει την ασφάλεια στη Βορειοατλαντική περιοχή.
Το Άρθρο 5 καλύπτει την εδαφική επικράτεια των κρατών-μελών στην Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική, καθώς και στην Τουρκία.
Ωστόσο, δεν επεκτείνεται σε βάσεις ή περιοχές εκτός του γεωγραφικού πεδίου της Συμμαχίας. Για παράδειγμα, δεν εφαρμόστηκε στον Πόλεμο του Βιετνάμ, στον πόλεμο των Φώκλαντς, ούτε στην πρόσφατη ιρανική επίθεση κατά αμερικανικής βάσης στο Κατάρ.
Πώς λειτουργεί το Άρθρο 5;
Εδώ τα πράγματα γίνονται λίγο πιο σύνθετα.
Όταν ένα μέλος του ΝΑΤΟ επικαλείται το Άρθρο 5, οι υπόλοιποι σύμμαχοι μπορούν να προσφέρουν οποιαδήποτε μορφή βοήθειας θεωρούν απαραίτητη για την αντιμετώπιση της κατάστασης.
Αυτό δεν σημαίνει αυτόματα στρατιωτική υποστήριξη, καθώς κάθε χώρα έχει το δικαίωμα να αποφασίσει ποια ενέργεια θεωρεί κατάλληλη .
Η βοήθεια αυτή συντονίζεται στη συνέχεια με τα υπόλοιπα κράτη-μέλη της Συμμαχίας.
Αυτή η παράμετρος ήταν πηγή έντασης μεταξύ των ΗΠΑ και της Ευρώπης ήδη από τη δημιουργία του ΝΑΤΟ. Οι ΗΠΑ δεν ήθελαν να δεσμευτούν σε αυτόματη παροχή βοήθειας, μία θέση παρόμοια με αυτή που επαναφέρει σήμερα ο Ντόναλντ Τραμπ.
Έχει ενεργοποιηθεί ποτέ το Άρθρο 5;
Ναι, μία και μοναδική φορά. Μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2001, οι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ ενεργοποίησαν το Άρθρο 5 και στάθηκαν στο πλευρό των Ηνωμένων Πολιτειών.
Η επίκληση αυτή οδήγησε τελικά στη ΝΑΤΟϊκή στρατιωτική επέμβαση στο Αφγανιστάν, καθώς οι Ταλιμπάν, που είχαν τότε την εξουσία, κατηγορήθηκαν ότι παρείχαν καταφύγιο στην Αλ Κάιντα, την οργάνωση.
Οι δυνάμεις του ΝΑΤΟ πολέμησαν δίπλα στις αμερικανικές σε κάποια από τα πιο σκληρά μέτωπα της στρατιωτικής εκστρατείας. Οι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ μοιράστηκαν το κόστος και σε ανθρώπινες ζωές.
Γι’ αυτό και τα σχόλια του Αμερικανού Αντιπροέδρου Τζέι Ντι Βανς, ο οποίος μίλησε υποτιμητικά για «κάποια τυχαία χώρα που δεν έχει πολεμήσει εδώ και 30 ή 40 χρόνια», θεωρήθηκαν ιδιαιτέρως προσβλητικά στην Ευρώπη.
Οι σύμμαχοι έχουν ενεργοποιήσει μέτρα συλλογικής άμυνας και σε άλλες περιπτώσεις, χωρίς όμως να φτάσουν στην επίσημη ενεργοποίηση του Άρθρου 5. Αυτό συνέβη, για παράδειγμα, μετά την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία το 2014 και ξανά μετά τη ρωσική εισβολή πλήρους κλίμακας στην Ουκρανία το 2022.
Πηγή: skai.gr
