Το ενδεχόμενο γενικευμένης ανάφλεξης στη Μέση Ανατολή επανέρχεται και πάλι στο προσκήνιο, καθώς οι Ηνωμένες Πολιτείες απομακρύνουν προσωπικό από κρίσιμες θέσεις στην περιοχή υπό την απειλή ιρανικών πληγμάτων, ενώ τα αμερικανικά μέσα αναφέρουν ότι το Ισραήλ εντείνει τα σχέδιά του για επίθεση στις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν.
Ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ έχει απευθύνει προειδοποίηση προς τον βασικό του σύμμαχο, το Ισραήλ, να μην προχωρήσει σε μια τέτοια ενέργεια, την ίδια στιγμή όμως έχει απειλήσει το Ιράν με στρατιωτική δράση εάν δεν εγκαταλείψει τον εμπλουτισμό ουρανίου και δεν τερματίσει το πυρηνικό του πρόγραμμα.
Άρα ετοιμάζεται το Ισραήλ να επιτεθεί στο Ιράν;
Σύμφωνα με το ειδησεογραφικό πρακτορείο Bloomberg, η απλή απάντηση είναι ναι, καθώς προετοιμάζεται εδώ και σχεδόν τρεις δεκαετίες, από τότε που η Ισλαμική Δημοκρατία κήρυξε το εβραϊκό κράτος παράνομο και άρχισε να εξοπλίζει και να εκπαιδεύει αντι-ισραηλινές πολιτοφυλακές στην περιοχή, μεταξύ αυτών η Χαμάς, η Χεζμπολάχ και οι Χούθι, όλες χαρακτηρισμένες ως τρομοκρατικές οργανώσεις από τις ΗΠΑ.
Η διαφορά τώρα είναι ότι οι ΗΠΑ και το Ιράν έχουν πραγματοποιήσει πέντε γύρους συνομιλιών για τον περιορισμό του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος με αντάλλαγμα την άρση των κυρώσεων, χωρίς να έχει υπάρξει συμφωνία. Η εξέλιξη έχει θέσει το Ισραήλ, που δεν εμπιστεύεται ότι το Ιράν θα τηρήσει οποιαδήποτε συμφωνία με τις ΗΠΑ, σε κατάσταση ύψιστου συναγερμού.
«Αυτό που θέλει το Ισραήλ είναι να διασφαλίσει ότι το Ιράν δεν θα αποκτήσει πυρηνικά όπλα», δήλωσε η Caroline Glick, σύμβουλος διεθνών σχέσεων του πρωθυπουργού Μπενιαμίν Νετανιάχου, σε τηλεφωνική της συνομιλία τον περασμένο μήνα. Μια συμφωνία, πρόσθεσε, θα ήταν αποδεκτή μόνο εάν το Ιράν συμφωνήσει να σταματήσει εντελώς τον εμπλουτισμό ουρανίου, κάτι που δεν διαφαίνεται, καθώς η Τεχεράνη επιμένει ότι πρέπει να της επιτραπεί τουλάχιστον η χαμηλού επιπέδου επεξεργασία.
Αν υπάρξει ισραηλινή επιχείρηση, πιθανότατα θα είναι «περιορισμένη», είπε η Glick.
Φυσικά, οι περιορισμένες επιχειρήσεις μπορούν να ξεφύγουν από τον έλεγχο, και αυτό είναι που ανησυχεί κυβερνήσεις και αγορές. Συνεργάτες και εκπρόσωποι του Νετανιάχου αρνήθηκαν να σχολιάσουν την Πέμπτη.
Όσο οι ΗΠΑ και το Ιράν συνεχίζουν τις διαπραγματεύσεις, μια επίθεση είναι αδιανόητη, δήλωσε ο Tamir Hayman, πρώην επικεφαλής της στρατιωτικής υπηρεσίας πληροφοριών του Ισραήλ. Ο απεσταλμένος του Τραμπ, Στιβ Γουίτκοφ, αναμένεται να συναντηθεί με Ιρανούς αξιωματούχους στο Ομάν την Κυριακή, για τον έκτο γύρο αυτών των συνομιλιών.
Ωστόσο, αν οι διαπραγματεύσεις καταρρεύσουν, όλα είναι πιθανά.
«Η πιθανότητα μιας ισραηλινής επίθεσης στο Ιράν δεν ήταν ποτέ υψηλότερη, αλλά παραμένει αρκετά χαμηλότερη από ό,τι πιστεύει ο περισσότερος κόσμος», δήλωσε ο Kenneth Pollack, πρώην στέλεχος της CIA και ανώτερος αξιωματούχος των ΗΠΑ, ο οποίος έχει προσομοιώσει τέτοια σενάρια επί σειρά ετών.
Η Eurasia Group αύξησε την Πέμπτη την εκτίμησή της για την πιθανότητα κλιμάκωσης στο 30%, σημειώνοντας ωστόσο ότι μια αυτόνομη ισραηλινή επίθεση είναι «εξαιρετικά απίθανη».
Αποδυναμωμένο Ιράν
Μια ισραηλινή επίθεση είναι πιο πιθανή από ό,τι τα προηγούμενα χρόνια, εν μέρει επειδή οι πρόσφατες στρατιωτικές επιχειρήσεις του Ισραήλ έχουν αφήσει το Ιράν σε ευάλωτη θέση. Μετά την επίθεση της Χαμάς -με τη στήριξη του Ιράν- στο Ισραήλ τον Οκτώβριο του 2023, που πυροδότησε τον καταστροφικό πόλεμο των 20 μηνών στη Γάζα, οι υπόλοιπες πολιτοφυλακές ενεπλάκησαν επίσης, ωθώντας το Ισραήλ να εξουδετερώσει την ηγεσία της Χεζμπολάχ και μεγάλο μέρος του πυραυλικού της οπλοστασίου.
Το Ισραήλ και το Ιράν αντάλλαξαν δύο φορές απευθείας επιθέσεις το περασμένο έτος, με το Ισραήλ να δηλώνει ότι κατέστρεψε μεγάλο μέρος του ιρανικού συστήματος αεράμυνας και των υποδομών πυραυλικής παραγωγής. Η Ισλαμική Δημοκρατία ενδέχεται να ανασυγκροτείται, αλλά η πρόοδος που σημειώνει παραμένει ασαφής.
Όπως λέει ο Oded Ailam, πρώην αξιωματούχος της Mossad που είχε συμμετάσχει στον σχεδιασμό μιας αποτυχημένης ισραηλινής επίθεσης στο Ιράν το 2010: «Μετά τις τεκτονικές αλλαγές στη Μέση Ανατολή τον τελευταίο χρόνο, ο Νετανιάχου πιστεύει ακράδαντα πως αυτή είναι σχεδόν η τελευταία του ευκαιρία να σταματήσει το Ιράν από το να αποκτήσει πυρηνικά όπλα.»
Εσωτερικοί παράγοντες
Όπως σημειώνει στην ανάλυσή του το Bloomberg, ο Νετανιάχου ηγείται της πιο δεξιάς και φιλοπόλεμης κυβέρνησης στην ιστορία του Ισραήλ. Το 2010 και το 2012, όταν επίσης εξετάστηκε στρατιωτικό πλήγμα κατά του Ιράν, οι επικεφαλής των υπηρεσιών ασφαλείας και οι κορυφαίοι υπουργοί του είχαν ταχθεί κατά και τελικά δεν υπήρξε υλοποίηση των σχεδίων.
Σήμερα, οι στενότεροι συνεργάτες του Νετανιάχου, συμπεριλαμβανομένων των επικεφαλής τους στρατού, υποστηρίζουν ανοιχτά την προοπτική μιας επίθεσης. Παρότι η κυβέρνησή του δεν είναι απόλυτα σταθερή, κατάφερε να αποφύγει τη διάλυση της Κνεσέτ την Πέμπτη, επικαλούμενος μεταξύ άλλων την κρισιμότητα των στρατηγικών στόχων του Ισραήλ.
Ωστόσο, ο Νετανιάχου θα πρέπει να σταθμίσει και το οικονομικό κόστος. Το Ινστιτούτο Aharon του Πανεπιστημίου Reichman εκτιμά ότι ένας γύρος σύγκρουσης με το Ιράν θα μπορούσε να εξαφανίσει την ετήσια ανάπτυξη του ΑΕΠ του Ισραήλ.
Το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν
Το Ιράν αρνείται σταθερά ότι το πυρηνικό του πρόγραμμα αποσκοπεί στη στρατιωτική χρήση, όμως η Διεθνής Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας (ΙΑΕΑ) ψήφισε την Πέμπτη να επιπλήξει το Ιράν για τις πυρηνικές του δραστηριότητες, δηλώνοντας ότι δεν μπορεί να προσδιορίσει αν το πρόγραμμα έχει αποκλειστικά ειρηνικό χαρακτήρα.
Ως απάντηση, το Ιράν ανακοίνωσε ότι θα εγκαινιάσει νέο κέντρο εμπλουτισμού ουρανίου, γεγονός που πιθανόν το φέρνει σε περαιτέρω παραβίαση των υποχρεώσεών του προς την ΙΑΕΑ. Η ενέργεια της Υπηρεσίας, σύμφωνα με τον Ιρανό ΥΠΕΞ Αμπάς Αραγτσί, «κάνει πιο περίπλοκες τις συνομιλίες» μεταξύ Τεχεράνης και Ουάσινγκτον.
Το Ιράν απέχει 1.700 χιλιόμετρα (1.000 μίλια) από το Ισραήλ, ενώ οι πυρηνικές του εγκαταστάσεις είναι διασκορπισμένες σε πολλές τοποθεσίες, κρυμμένες βαθιά κάτω από βράχους και ενισχυμένο σκυρόδεμα. Η δυνατότητα του Ισραήλ να τις πλήξει χωρίς αμερικανική στρατιωτική υποστήριξη – με όπλα και αεροσκάφη – είναι περιορισμένη.
Σύμφωνα με τις περισσότερες εκτιμήσεις, το Ισραήλ διαθέτει τη στρατιωτική ικανότητα να καθυστερήσει το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα για μερικούς μήνες, ίσως και για έναν χρόνο. Όμως, το Ιράν ενδέχεται τότε να ανακοινώσει ότι δεν δεσμεύεται πλέον από τη Διεθνή Συνθήκη Μη Διάδοσης Πυρηνικών Όπλων (NPT) και να προχωρήσει ανοιχτά στην κατασκευή ατομικής βόμβας , το ακριβώς αντίθετο αποτέλεσμα από αυτό που επιθυμούν το Ισραήλ, οι ΗΠΑ και τα αραβικά κράτη.
Ως εκ τούτου, το Ισραήλ ίσως επιλέξει να επιτεθεί σε μη πυρηνικούς στόχους, κυρίως σε εγκαταστάσεις παραγωγής πετρελαίου του Ιράν, οι οποίες είναι πολύ πιο ευάλωτες.
Αν οι Ηνωμένες Πολιτείες συμμετείχαν στην επίθεση, το πλήγμα θα ήταν πολύ πιο καταστροφικό. Όπως έγραψε στο Bloomberg ο James Stavridis, απόστρατος ναύαρχος του Αμερικανικού Ναυτικού, μετά από πολυάριθμες προετοιμασίες στον τομέα του κυβερνοπολέμου, βομβαρδιστικά B-2 των ΗΠΑ, εξοπλισμένα με βόμβες Massive Ordnance Penetrators βάρους 30.000 λιβρών (bunker busters), θα μπορούσαν να πλήξουν μεγάλο μέρος του ιρανικού προγράμματος και να προκαλέσουν τεράστιες ζημιές.
Η αντίδραση του Ιράν
Το Ιράν έχει δεσμευτεί να απαντήσει σε οποιαδήποτε επίθεση, πλήττοντας αμερικανικούς στόχους σε όλη την περιοχή και γι’ αυτό και βρίσκεται σε εξέλιξη η απομάκρυνση Αμερικανικού προσωπικού. Η ραδιενεργή μόλυνση ενδέχεται να είναι έντονη και να επεκταθεί πέρα από τα σύνορα του Ιράν.
Το Ιράν μπορεί επίσης να επιχειρήσει να κλείσει τα Στενά του Ορμούζ ή να επιτεθεί σε δεξαμενόπλοια πετρελαίου και φυσικού αερίου που διέρχονται από εκεί, διαταράσσοντας τη ροή ενέργειας παγκοσμίως και προκαλώντας άνοδο στις τιμές των καυσίμω, ακριβώς το είδος κρίσης που ο Τραμπ δεν επιθυμεί.
Σύμφωνα με την JPMorgan, σε ένα «ακραίο σενάριο» αποκλεισμού των Στενών του Ορμούζ ή γενικευμένης ανάφλεξης στη Μέση Ανατολή, οι τιμές του πετρελαίου θα μπορούσαν να εκτιναχθούν στα 130 δολάρια το βαρέλι.
Αν το Ισραήλ ενεργήσει μόνο του, ακόμη και με την έμμεση έγκριση του Τραμπ, διαθέτει πιο περιορισμένο στόλο μαχητικών F-35 με βόμβες 2.000 λιβρών και F-15 με βόμβες 4.000 λιβρών. Θα απαιτηθούν επανειλημμένα πλήγματα για να διαπεράσουν την ιρανική άμυνα. Παράλληλα, θα δέχονται επιθέσεις από drones και αντιαεροπορικά συστήματα. Επιπλέον, η μεγάλη απόσταση από το Ισραήλ θα απαιτούσε επικίνδυνο ανεφοδιασμό στον αέρα.
Το Ιράν διαθέτει εκατοντάδες βαλλιστικούς πυραύλους και είναι βέβαιο ότι θα εκτοξεύσει πολλούς προς το Ισραήλ. Ωστόσο, ο πρώην Αμερικανός αξιωματούχος Kenneth Pollack εκτιμά ότι οι ζημιές θα είναι περιορισμένες.
«Οι Ισραηλινοί θα βρίσκονται στα καταφύγια», είπε, ενώ η Χεζμπολάχ στον γειτονικό Λίβανο δεν διαθέτει πλέον την πυραυλική ισχύ που διέθετε παλαιότερα.
Πηγή: skai.gr
