Του Στέφανου Νικολαΐδη
Η είδηση έσκασε σαν γεωπολιτικός «σεισμός» – και όχι άδικα.
Η Chevron, ο αμερικανικός ενεργειακός κολοσσός που παίζει στη «μεγάλη κατηγορία» της παγκόσμιας αγοράς, επισημοποίησε την παρουσία της στην ελληνική ΑΟΖ, αναλαμβάνοντας τον ρόλο του operator σε κοινοπραξία με τη HELLENiQ ENERGY. Με μια κίνηση, 4 θαλάσσια blocks από την Πελοπόννησο έως την Κρήτη αλλάζουν χέρια και μετατρέπονται σε πεδίο στρατηγικής σημασίας.
ΆλλαΣχετικά άρθρα
Όμως η σημασία δεν είναι μόνο γεωπολιτική. Είναι και πολιτική, και ενεργειακή, και οικονομική.
Όπως εξηγεί ο Άγγελος Συρίγος στα podcast του ΣΚΑΪ και στο skai.gr, το παιχνίδι που ανοίγεται μπροστά μας μπορεί να αναδιαμορφώσει τον ενεργειακό χάρτη της Μεσογείου – και να δώσει στην Ελλάδα ρόλο που ξεπερνά τα σύνορά της.
Πώς ξεκίνησαν όλα – Ο νόμος Μανιάτη και η μέση γραμμή
Αντικειμενικά όλα ξεκινούν με τον νόμο 4001/2011 ο οποίος για πρώτη φορά θέτει πλαίσιο για την έρευνα και εκμετάλλευση υδρογονανθράκων στις ελληνικές θάλασσες. Είναι ο λεγόμενος «νόμος Μανιάτη».
Εκεί στο άρθρο 156 ορίζεται ότι σε περιπτώσεις που δεν υπάρχει οριοθέτηση με τις γειτονικές χώρες, τότε προσωρινό όριο είναι η μέση γραμμή.
Βάσει αυτού του νόμου γίνεται το 2012 μια σεισμογραφική έρευνα από νορβηγικό πλοίο για λογαριασμό της ελληνικής κυβέρνησης και στη συνέχεια το 2014 δημοσιεύεται ένας χάρτης που ορίζει τα τεμάχια εκείνα τα οποία η ελληνική κυβέρνηση είναι διατεθειμένη να δώσει προς έρευνα και εκμετάλλευση.
Το 2019 έρχονται κάποιες εταιρείες που ενδιαφέρονται για αυτές τις περιοχές.
Με βάση τόσο τις ανακαλύψεις που έχουν γίνει στην ευρύτερη περιοχή, όσο και τα σεισμογραφικά δεδομένα που η Chevron έχει αγοράσει από το ελληνικό κράτος, η Chevron κρίνει προφανώς ότι στην περιοχή υπάρχουν επαρκείς ενδείξεις για ύπαρξη ενεργειακών αποθεμάτων, δηλαδή υδρογονανθράκων.
Έτσι, ζητάει την άνοιξη του 2025 από το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας να προχωρήσει στον διαγωνισμό που προβλέπει ο νόμος Μανιάτη, προκειμένου να μπορέσει να πάρει περιοχές νοτίως της Κρήτης και νοτίως της Πελοποννήσου.
Το θετικό ποιο είναι;
Οι περιοχές νοτίως της Πελοποννήσου έχουν άδεια περιβαλλοντικών επιπτώσεων, πράγμα που λύνει πολλά προβλήματα ως προς την αργοπορία αυτών των πραγμάτων. Kάποια στιγμή την περίοδο 2022-2023 βγαίνει η μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων, επομένως τα έργα είναι ώριμα και μπορούν να προχωρήσουν.
Βάσει αυτού του πλαισίου, λοιπόν, η Ελλάδα προκηρύσσει διαγωνισμό τον Ιούνιο του 2025, έληξε στις 10 Σεπτεμβρίου και εμφανίστηκε μια κοινοπραξία με τη Chevron και τη HELLENiQ ENERGY (ελληνικών συμφερόντων εταιρεία), που ενδιαφέρεται για τα τεμάχια νοτίως της Πελοποννήσου και νοτίως της Κρήτης.
Οι συγκεκριμένες εταιρείες για να μπουν και να επενδύσουν, έχουν κατά νου ότι κάτι πρέπει να υπάρχει στην περιοχή.
Μέχρι το 2014 οι έρευνες που είχαν γίνει στην Ανατολική Μεσόγειο, περιορίζονταν στην περιοχή γύρω από το Ισραήλ. Εκεί είχαν βρεθεί 2 μεγάλα κοιτάσματα – το Λεβιάθαν και το Ταμάρ – και η κυρίαρχη γνώμη των γεωλόγων ήταν πως δεν υπήρχε κάτι αξιόλογο στην ευρύτερη περιοχή. Υπήρχαν μικρά κοιτάσματα υδρογονανθράκων στα σημεία εκβολής του Νείλου, αλλά δεν ήταν άξια προς εκμετάλλευση.
Το 2015, όμως, ανακαλύπτεται στην περιοχή εντός της αιγυπτιακής ΑΟΖ το γιγαντιαίο κοίτασμα Ζορ, το οποίο δεν είναι της εκτάσεως που πίστευαν και αλλάζει τις αντιλήψεις για το τι υπάρχει στην περιοχή.
Δηλαδή κρίνουν ότι τα συγκεκριμένα πετρώματα κρύβουν και μεγάλα κοιτάσματα υδρογονανθράκων.
Πλέον αναζητούν τέτοιου είδους πετρώματα, για να ψάξουν να δουν αν υπάρχουν αντίστοιχα μεγάλα κοιτάσματα υδρογονανθράκων κάτω από τη θάλασσα.
Πώς γίνεται η εκμετάλλευση κοιτασμάτων
Υπάρχουν καλά και κακά παραδείγματα όσον αφορά τη εκμετάλλευση κοιτασμάτων σε βάθος χρόνου.
Το καλό παράδειγμα είναι του Ζορ. Το ανακαλύψαμε το 2015 και μέσα σε 3 χρόνια είχε μπει σε διαδικασία εκμετάλλευσης.
Τα κακά παραδείγματα είναι το κοίτασμα Αφροδίτη, που ανήκει στην Κύπρο και μέχρι στιγμής είναι σε μια περίεργη φάση. Δεν είναι πολύ μεγάλο κοίτασμα, οπότε προβληματίζονται οι εταιρείες που το έχουν για αν θα το εκμεταλλευτούν επί τόπου ή αν θα μεταφέρουν τα κοιτάσματα σε ένα γειτονικό που έχει ήδη αγωγούς να μεταφέρουν το φυσικό αέριο στην ξηρά.
Υπάρχει και η περίπτωση των ισραηλινών κοιτασμάτων, όπου και εκεί υπάρχουν διαφωνίες στην ισραηλινή πλευρά, ενώ ένα τμήμα τους μόνο είναι μέχρι στιγμής αντικείμενο εκμετάλλευσης.
Θεωρητικά, από την ώρα που μια εταιρεία αρχίζει την έρευνα, μπαίνει το καράβι μέσα και εντοπίζει το κοίτασμα.
Κατά κανόνα, οι έρευνες αυτές είναι ακριβές: στοιχίζουν από 100 έως 200 εκατομμύρια δολάρια, αναλόγως του βάθους που θα πάει το σκάφος.
Οι έρευνες είναι όμως και επικίνδυνες. Επειδή ακριβώς οι υδρογονάνθρακες είναι σε σημεία στα οποία υπάρχει υψηλή πίεση στα πετρώματα, μπορούν να καταστρέψουν το κοίτασμα αν δεν γίνουν σωστά. Δηλαδή να το τρυπήσουν και να φύγει, να χαθεί.
Επομένως, είναι πολύ εξειδικευμένο το προσωπικό που κάνει αυτές τις δουλειές.
Εάν εντοπιστεί κοίτασμα (1/4 φορές με 25% πιθανότητα άρα), στη συνέχεια θα πρέπει να γίνει και μια δεύτερη ερευνητική γεώτρηση, για να μπούμε αμέσως μετά στη διαδικασία εκμετάλλευσης.
Το πρότυπο που ακολουθούμε εμείς είναι να αναλαμβάνει η εταιρεία την εκμετάλλευση και να πληρώνει ένα ποσό στο ελληνικό Δημόσιο βάσει του τζίρου της, όχι των κερδών της. Πρόκειται για ένα επαρκές πλαίσιο.
Θεωρητικώς, λοιπόν, από την ώρα που θα ανακαλυφθεί, σε 2-3 χρόνια μπορεί να γίνει αντικείμενο εκμετάλλευσης, αν μιλάμε για μεγάλο κοίτασμα. Αν είναι μικρότερο, θα γίνουν προσπάθειες να βρεθούν και άλλα κοιτάσματα στην περιοχή, ώστε να τα ενοποιήσουν και να είναι οικονομικά βιώσιμα.
Η γεωπολιτική διάσταση – Ακύρωση τουρκολιβυκού μνημονίου και Γαλάζιας Πατρίδας
Είναι σημαντικό που έρχεται μια αμερικανική εταιρεία – και μάλιστα η 2η σε μέγεθος – να επενδύσει στην πατρίδα μας. Η εμπειρία από την Κύπρο λέει ότι η Τουρκία δεν αγγίζει περιοχές τις οποίες έχουν πάρει αμερικανικές εταιρείες.
Όπως δεν μπήκε σε περιοχές όπως το τεμάχιο 5 της κυπριακής ΑΟΖ, το οποίο το έχει πάρει η Exxon Mobil μαζί με εταιρεία του Κατάρ, έτσι και τώρα θα αποφύγει αν δημιουργήσει πρακτικά προβλήματα επί του πεδίου στην κοινοπραξία Chevron – HELLENiQ ENERGY, ακριβώς διότι δεν θέλει να εμπλακεί σε μια διαμάχη με την Αμερική.
Το τουρκολιβυκό μνημόνιο βρίσκεται λίγο ανατολικότερα στην Κρήτη. Όμως στους χάρτες που έχει εμφανίσει η Τουρκία – δεν είναι επίσημοι, αλλά αναπαριστούν την αντίληψή της – πηγαίνει και ανατολικά και δυτικά. Στο δυτικό τμήμα της πέφτουν πάνω στο τεμάχιο «Νότια Κρήτη 2» και μάλιστα με βάση αυτόν τον χάρτη, η Τουρκία διεκδικεί ένα 25-30% αυτού του τεμαχίου.
Άρα στην πράξη η αντίληψη του τουρκολιβυκού μνημονίου ακυρώνεται. Ακυρώνεται επίσης και η αντίληψη της Λιβύης, η οποία εμφανίστηκε σε έναν χάρτη τον Ιούλιο, όπου έδειχνε μια οριογραμμή μεταξύ Ελλάδας και Λιβύης, αγνοώντας παντελώς την παρουσία νησιών. Είχε φτάσει να κολλάει πάνω στην Κρήτη. Απορρίπτεται, λοιπόν, και αυτό.
Αντιθέτως, ακολουθείται η μέση γραμμή ως πρακτική που ακολουθούν τα κράτη καλόπιστα για τις έρευνες υδρογονανθράκων σε θαλάσσιες περιοχές.
Η κορύφωση: Καταλήγουμε να μιλάμε και για κατάργηση του δόγματος της Γαλάζιας Πατρίδας.
Η Τουρκία προσπάθησε επί μήνες να ακυρώσει τον ελληνικό διαγωνισμό εμμέσως, δημιουργώντας θόρυβο και φοβίζοντας τη Chevron για να μην έρθει να επενδύσει στην Ελλάδα.
Αυτό προσπάθησε να το κάνει μέσω Λιβύης, με το να τη βάλει να παρουσιάζει χάρτες που διεκδικούσαν απίθανες περιοχές, ενώ έκανε και πανηγυρικές εκδηλώσεις όπου η Λιβύη έδωσε στην Κρατική Τουρκική Εταιρεία Πετρελαίου περιοχές κάτω από τη μέση γραμμή. Παράλληλα, ασκούσε πιέσεις στην Ανατολική Λιβύη για κύρωση του τουρκολιβυκού μνημονίου. Απέτυχε σε όλα.
Επιπλέον, αποκαθηλώνεται πλήρως ο μύθος της Γαλάζιας Πατρίδας, η οποία δεν αποτελεί απλή τουρκική στρατηγική, αλλά εθνικό δόγμα των Τούρκων. Έρχεται λοιπόν η κοινοπραξία των δυο εταιρειών και διαμηνύει ότι ακολουθεί το Διεθνές Δίκαιο και πάει στη μέση γραμμή.
Την ώρα που στην Ελλάδα ανακοινώνονταν οι εξελίξεις γύρω από την προσφορά που κατέθεσε η Chevron, από κοινού με τη HELLENiQ ENERGY, ο Τούρκος υπουργός Ενέργειας Αλπαρσλάν Μπαϊρακτάρ ανακοίνωνε ότι συναντήθηκε και αυτός με ανώτερα στελέχη της Chevron.
Προφανώς οι Τούρκοι συνομιλούν με τη Chevron για περιοχές δικής τους υφαλοκρηπίδας και αντιστοίχως η Chevron συνομιλεί με εμάς για περιοχές δικής μας υφαλοκρηπίδας. Το περίεργο θα ήταν το ανάποδο.
Αυτό που έγινε είναι ότι Chevron και HELLENiQ ENERGY ήρθαν στον κάτοχο των νόμιμων δικαιωμάτων, την Ελλάδα, και ζήτησαν άδεια να ερευνήσουν τις συγκεκριμένες περιοχές. Από εκεί και ύστερα, η Τουρκία το μόνο που μπορεί να κάνει είναι να διαμαρτυρηθεί διπλωματικά, ωστόσο, όπως προαναφέρθηκε, η εμπειρία από την Κύπρο δείχνει ότι δεν θα κάνει τίποτα που αν ερεθίσει την αμερικανική κυβέρνηση.
Η σημασία της επίσκεψης Μπέργκαμ στην Αθήνα
Το γεγονός ότι την επομένη της προσφοράς της Chevron και της HELLENiQ ENERGY, επισκέφτηκε τη χώρα μας ο υπουργός Εσωτερικών της κυβέρνησης Τραμπ και επικεφαλής του Συμβουλίου Ενεργειακής Κυριαρχίας, Νταγκ Μπέργκαμ, δείχνει ότι ήταν ενήμερος όλης αυτής της ιστορίας. Δεν θα ερχόταν ποτέ την επόμενη μέρα αν δεν υπήρχε καμία προσφορά και αποτύγχανε όλη αυτή η διαδικασία.
Σημειώνεται ότι οι ΗΠΑ πετάχτηκαν έξω από την περιοχή της Λιβύης αφότου ο Καντάφι ανέλαβε την εξουσία τη δεκαετία του ’70 και μέχρι το 2011 ήταν εκτός του χάρτη της περιοχής.
Πλέον οι αμερικανικές εταιρείες επιστρέφουν και ενδιαφέρονται για σταθερότητα και ασφάλεια στη Λιβύη. Έτσι, η συγκεκριμένη κίνηση έχει σαφώς οικονομικό χαρακτήρα, αλλά περνάει και ένα μήνυμα ότι δεν μπορούμε να τα ανατρέψουμε όλα, γιατί υπάρχουν στοιχειώδεις κανόνες γεωγραφίας και λογικής.
Ποιοι είναι αυτοί; Για να μπορέσεις να οριοθετήσεις μια περιοχή, πρέπει να έχεις ακτές σε αυτήν την περιοχή που να βλέπουν τις ακτές του άλλου, τις λεγόμενες «αντικριστές ακτές» δηλαδή. Δεν μπορεί η Ελλάδα να πάει να οριοθετήσει με τον Καναδά, γιατί μεσολαβούν 50 χώρες ανάμεσά μας. Αντιστοίχως, ούτε η Τουρκία μπορεί να οριοθετήσει με τη Λιβύη, γιατί μεσολαβεί η Ελλάδα.
Chevron: Τα νησιά έχουν δική τους υφαλοκρηπίδα
Το αν θα εξελιχθεί η Ελλάδα σε αναβαθμισμένο ενεργειακό παίκτη, θα εξαρτηθεί από την ποσότητα κοιτασμάτων που θα βρεθούν. Υπάρχει μια μελέτη της Αμερικανικής Γεωλογικής Εταιρείας από το 2011, η οποία λέει ότι στην περιοχή υπάρχουν τεράστια κοιτάσματα υδρογονανθράκων. Αυτό όμως φαίνεται μόνο από γεωτρήσεις και όχι από τα σεισμογραφικά δεδομένα.
Εδώ όμως πρέπει να προσέξουμε το εξής: έχει ακουστεί η άποψη ότι η Ελλάδα δεν μπορεί να προιχωρήσει σε έρευνες/εκμετάλλευση σε περιοχές που δεν είναι οριοθετημένες, διότι το Διεθνές Δίκαιο λέει ότι πρέπει να ξέρεις με σαφήνεια πού είναι τα όρια της περιοχής σου.
Πράγματι, το Διεθνές Δίκαιο ορίζει κάτι τέτοιο, αλλά σε περίπτωση που η άλλη χώρα δεν συμφωνεί μαζί σου σε οριοθέτηση, εσύ δεν θα κάθεσαι να περιμένεις πότε η άλλη πλευρά θα αποφασίσει πότε θέλει να οριοθετήσει μαζί σου. Τις περιοχές εκείνες που δεν τις διεκδικεί η άλλη χώρα ή τις διεκδικεί κακόπιστα, μπορείς να τις βγάλεις προς έρευνα και εκμετάλλευση. Πρόκειται για δικαιώματα «εξ αυτού του λόγου και εξαρχής», όπως τα αναφέρει το Διεθνές Δίκαιο.
Η Ελλάδα έχει δικαιώματα σε αυτές τις περιοχές και μπορεί να κηρύξει διαγωνισμούς – παρότι οι περιοχές δεν είναι οριοθετημένες – εφόσον γίνουν με καλή πίστη, δηλαδή ακολουθία της μέσης γραμμής.
Προσοχή: οριοθέτηση υπάρχει μόνο μεταξύ κρατών.
Το ότι μια εταιρεία μπορεί να έχει τις περιοχές εκατέρωθεν, δεν υποκαθιστά την ανάγκη για οριοθέτηση. Είναι όμως ένα έμπρακτο δείγμα του πώς γίνεται αντιληπτή από τη διεθνή κοινότητα και από τους άμεσα ενδιαφερομένους η οριοθέτηση σε μια περιοχή.
Από την ώρα δηλαδή που η Chevron έχει πάρει το συγκεκριμένο τεμάχιο (Νότια Κρήτη 1 ή Νότια Κρήτη 2) από την Ελλάδα με βάση τους ελληνικούς νόμους και έχει πάρει τα αντίστοιχα τεμάχια από τη Λιβύη – αν τα πάρει – με βάση τους λιβυκούς νόμους, δεν υπάρχει κανένα απολύτως πρόβλημα σε εμάς για το αν θα πάρει και τα γειτονιά τεμάχια.
Την ίδια στιγμή υπάρχει και σημαντικό μήνυμα στην Άγκυρα: δεν μπορείς να λες «διεκδικώ όλη την Ανατολική Μεσόγειο». Είναι άλλο πράγμα να λες ότι διεκδικείς μερικά μίλια δίπλα από τη γραμμή οριοθέτησης, άλλο να λες ότι τα νησιά δεν έχουν δική τους υφαλοκρηπίδα και ότι διεκδικείς όλη την περιοχή.
Διότι τι είπε η Chevron με τη HELLENiQ ENERGY; Ότι τα νησιά έχουν δική τους υφαλοκρηπίδα.
Νέα εποχή για την Ελλάδα – Διανομή LNG σε όλη την Ευρώπη
Το πιο κρίσιμο αυτήν τη στιγμή στις συζητήσεις με τους Αμερικανούς είναι ο λεγόμενος «κάθετος διάδρομος».
Κάθετος διάδρομος είναι ένας διάδρομος που θέλει η Αμερική για να μεταφέρει υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG). Θα το φέρνει στη Ρεβυθούσα ή στην Αλεξανδρούπολη και ακολούθως θα μεταφέρεται στις χώρες βόρεια από εμάς (Βουλγαρία, Ρουμανία, Μολδαβία, Ουκρανία).
Δίπλα σε αυτόν τον άξονα θα μπορούσε να φτιαχτεί ένας σιδηροδρομικός άξονας ο οποίος θα ένωνε την Αλεξανδρούπολη με το λιμάνι της Βάρνας στη Βουλγαρία, το λιμάνι της Κωνστάντζα στη Ρουμανία και την Οδησσό. Σε ευθεία γραμμή η διασύνδεση των λιμανιών αυτών είναι περίπου 750 χιλιόμετρα, σαν να λέμε Αθήνα-Κομοτηνή.
Σημειώνεται ότι η ΕΕ χρηματοδοτεί αυτήν τη στιγμή έναν αντίστοιχο σιδηροδρομικό άξονα, τον Rail Baltica, ο οποίος συνδέει την Πολωνία με το Ελσίνκι, περνώντας από τις Βαλτικές χώρες, ύψους 2,7 δισ. ευρώ.
Αυτός θα πρέπει να είναι και ο επόμενος στόχος μας, δηλαδή ένας σιδηροδρομικός άξονας δίπλα στον οποίον θα τρέχουν αγωγοί φυσικού αερίου, καλώδια ηλεκτρικού ρεύματος, καλώδια τηλεπικοινωνιών και ο οποίος θα μεταφέρει προϊόντα από την Οδησσό στην Αλεξανδρούπολη σε 10-12 ώρες.
Εάν γίνει αυτό, ο χρόνος θα είναι υποπολλαπλάσιος του χρόνου που απαιτείται για να κάνει ένα καράβι αυτήν τη διαδρομή (3-4 μέρες). Επομένως, το εμπόριο των χωρών της ανατολικής πλευράς των Βαλκανίων – συμπεριλαμβανομένης και της Ουκρανίας – θα περνάει πλέον μέσα από την Αλεξανδρούπολη και όχι από τα Στενά.
Αυτό είναι γεωπολιτική αλλαγή.
Πηγή: skai.gr
