Στις 18 Ιουλίου 1925 κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το «Ο Αγών μου», το διαβόητο ιδεολογικό μανιφέστο του Αδόλφου Χίτλερ. Πρόκειται για ένα κείμενο-σύμβολο, που, αν και δύσκολο στην ανάγνωση, κατέληξε να αποτελεί μπεστσέλερ και να διανέμεται μαζικά ως «δώρο γάμου» στην ναζιστική Γερμανία. Τόσο το περιεχόμενό του όσο και η εμπορική του επιτυχία εξακολουθούν μέχρι σήμερα να απασχολούν ιστορικούς, ερευνητές και την κοινή γνώμη.
Η διαχρονική απήχηση και εμπορική αξία
Αν και ο Χίτλερ έχει πεθάνει εδώ και ογδόντα χρόνια, το όνομά του παραμένει επικερδές. Παλαιές εκδόσεις του «Ο Αγών μου» εξακολουθούν να πωλούνται πανάκριβα στα παλαιοβιβλιοπωλεία διεθνώς: μία γερμανική έκδοση κοστίζει περίπου 250 ευρώ, η ισπανική «Mi Lucha» αγγίζει τα 300 ευρώ, ενώ η αγγλική μετάφραση «My Struggle» μπορεί να φθάσει τα 600 δολάρια σε γνωστές πλατφόρμες. Η ιδεολογική παρακαταθήκη του παραμένει επικίνδυνη και ζωντανή, ιδιαίτερα στο διαδίκτυο, όπου αμφίβολες ιδέες συνεχίζουν να διαδίδονται.
Μύθοι, ιστορία και επικίνδυνη κληρονομιά
Ελάχιστα βιβλία της νεότερης ιστορίας συνοδεύονται από τέτοια διαβόητη φήμη, μύθους και ταμπού. Η ιστορική έρευνα, μετά το 1970, περιορίστηκε συχνά στην αναπαραγωγή όσων είχαν ήδη εδραιωθεί ως «κοινώς αποδεκτά» για το έργο, δίχως όμως συστηματική μελέτη των ιστορικών και κοινωνικών συμφραζομένων ή του τρόπου που γαλούχησε ολόκληρες γενιές.
Όπως επισημαίνει ο Αυστριακός ιστορικός Ότμαρ Πλέκινγκερ στη DW, το κεντρικό μότο του βιβλίου εντάσσεται ήδη στον τίτλο του: «Το μοτίβο της μάχης είναι ήδη ενσωματωμένο και εμπεριέχει όλο τον ρατσισμό του Χίτλερ. Ο ισχυρότερος επικρατεί, η ανώτερη φυλή επικρατεί, ακόμα και σε ατομικό επίπεδο ο πιο αδίστακτος επικρατεί», τονίζει ο Πλέκινγκερ.
Η υποδοχή του βιβλίου και η χρήση του από το ναζιστικό καθεστώς
Όταν το βιβλίο πρωτοκυκλοφόρησε το 1925, η αποδοχή του ήταν ελάχιστη. Ο Χίτλερ εκείνη την περίοδο είχε βρεθεί στη φυλακή έπειτα από μια αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος. Το εθνικοσοσιαλιστικό κόμμα ήταν μικρό και δίχως σοβαρή επιρροή. Μάλιστα, όπως σημειώνει ο Πλέκινγκερ, τέτοιες «μπροσούρες πολεμικής» και απομνημονεύματα από φυλακισμένους ηγέτες δεν ήταν σπάνια στις αγορές της εποχής.
Η πρώτη υποδοχή, μάλιστα, ήταν αρνητική ακόμη και από υποστηρικτές της εθνικοσοσιαλιστικής ιδεολογίας. Χαρακτηριστικό είναι το ειρωνικό σχόλιο στη γερμανική εφημερίδα Deutsche Zeitung: «Εδώ και 40 χρόνια πολεμάμε για τον εθνολαϊκό αγώνα, και τώρα έρχεται ένας νεαρός πραξικοπηματίας να εξηγήσει τι είναι πολιτική σκέψη!».
Η πορεία άλλαξε άρδην μετά την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία το 1933. Το «Ο Αγών μου» εξελίχθηκε σε προπαγανδιστικό εργαλείο, με τις πωλήσεις να αγγίζουν τα 900.000 αντίτυπα ήδη ως το τέλος εκείνου του έτους και τα 12 εκατομμύρια συνολικά, καθώς διανέμονταν σε γαμήλιες τελετές, ακόμη και στον στρατό. Το έργο κυκλοφόρησε σε διάφορες εκδόσεις – συνοπτικές, για αναπήρους σε γραφή Μπράιγ, αλλά και μεταφράσεις σε 18 γλώσσες.
Σήμερα: Κληρονομιά και κριτική αποτίμηση
Το 2016, με τη λήξη των πνευματικών δικαιωμάτων που διατηρούσε το κρατίδιο της Βαυαρίας από το 1945, κυκλοφόρησε η πρώτη σχολιασμένη επιστημονική έκδοση από το Ινστιτούτο Σύγχρονης Ιστορίας του Μονάχου. Η έκδοση αυτή, πλαισιωμένη με εκτενή κριτική ανάλυση και ιστορικά συμφραζόμενα, στόχευε στην αποδόμηση της ναζιστικής ρητορικής.
*Σήμερα, ωστόσο, δημαγωγοί και λαϊκιστές δεν χρειάζονται πλέον πολυσέλιδα μανιφέστα 800 σελίδων. Το κοινό τους το βρίσκουν με σύντομα, τοξικά μηνύματα στο διαδίκτυο*.
Πηγή: Deutsche Welle
