Τον Φεβρουάριο του 2022, καθώς η Ρωσία προχωρούσε προς το Κίεβο, ο Ολεξάντρ Ντμίτριεφ συνειδητοποίησε ότι ήξερε πώς να σταματήσει τους στρατιώτες της Μόσχας: να ανοίξει μια τρύπα στο φράγμα που έκοβε τον ποταμό Ιρπίν βορειοανατολικά της πρωτεύουσας και να αποκαταστήσει την από καιρό χαμένη βαλτώδη πεδιάδα, σημειώνει το Politico.
Ως σύμβουλος άμυνας που διοργάνωνε αγώνες offroad στην περιοχή πριν από τον πόλεμο, ο Ντμίτριεφ γνώριζε καλά το έδαφος. Ήξερε ακριβώς τι θα προκαλούσε η έκλυση της λεκάνης του ποταμού – μια τεράστια έκταση από έλη και βάλτους που είχε αποξηρανθεί κατά τη σοβιετική εποχή – στη ρωσική πολεμική μηχανή.
«Μετατρέπεται σε ένα αδιάβατο χάλι, όπως λένε οι οδηγοί τζιπ», ανέφερε. Το είπε στον διοικητή που ήταν υπεύθυνος για την άμυνα του Κιέβου και του δόθηκε η έγκριση να ανατινάξει το φράγμα.
Η ιδέα του Ντμίτριεφ πέτυχε. «Κατ’ αρχήν, σταμάτησε τη ρωσική επίθεση από το βορρά», είπε. Οι εικόνες των τανκς της Μόσχας βυθισμένων στη λάσπη έκαναν το γύρο του κόσμου.
Άμυνα και κλίμα
Τρία χρόνια αργότερα, αυτή η πράξη απελπισίας εμπνέει τις χώρες κατά μήκος της ανατολικής πλευράς του ΝΑΤΟ να εξετάσουν το ενδεχόμενο αποκατάστασης των δικών τους τυρφώνων (βάλτοι) – συνενώνοντας δύο ευρωπαϊκές προτεραιότητες: την άμυνα και το κλίμα.
Αυτό συμβαίνει επειδή η ιδέα δεν είναι μόνο να προετοιμαστούν για μια πιθανή ρωσική επίθεση. Οι προσπάθειες της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την καταπολέμηση της υπερθέρμανσης του πλανήτη βασίζονται εν μέρει στη βοήθεια της φύσης, και τα πλούσια σε τύρφη έλη απορροφούν το διοξείδιο του άνθρακα που προκαλεί την υπερθέρμανση του πλανήτη και παγιδεύουν τα εχθρικά άρματα μάχης.
Ωστόσο, τα μισά από τα έλη της ΕΕ στερούνται νερού για να δημιουργηθεί γη κατάλληλη για καλλιέργεια. Τα αποξηραμένα έλη με τη σειρά τους απελευθερώνουν αέρια του θερμοκηπίου και επιτρέπουν στα βαρέα οχήματα να τα διασχίζουν με ευκολία.
Ορισμένες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις αναρωτιούνται πλέον αν η αναβίωση των υποβαθμισμένων τυρφώνων μπορεί να λύσει πολλά προβλήματα ταυτόχρονα. Η Φινλανδία και η Πολωνία δήλωσαν στο Politico ότι διερευνούν ενεργά την αποκατάσταση των τυρφώνων ως ένα μέτρο πολλαπλών χρήσεων για την προστασία των συνόρων τους και την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής.
Το τεράστιο έργο οχύρωσης των συνόρων της Πολωνίας, το Eastern Shield, ύψους 10 δισεκατομμυρίων ζλότι (2,3 δισεκατομμύρια ευρώ), που ξεκίνησε πέρυσι, «προβλέπει την προστασία του περιβάλλοντος, μεταξύ άλλων με τη δημιουργία τυρφώνων και την αναδάσωση των παραμεθόριων περιοχών», ανέφερε το υπουργείο Άμυνας της χώρας σε δήλωσή του.
«Είναι μια κατάσταση που ωφελεί όλους και επιτυγχάνει πολλούς στόχους ταυτόχρονα», δήλωσε η Tarja Haaranen, γενική διευθύντρια για τη φύση στο υπουργείο Περιβάλλοντος της Φινλανδίας.
Σε τι χρησιμεύουν οι βάλτοι
Στην αρχική τους κατάσταση, οι βάλτοι είναι καλυμμένοι με ευαίσθητα βρύα που δεν μπορούν να αποσυντεθούν πλήρως και μετατρέπονται αργά σε μαλακό, πλούσιο σε άνθρακα έδαφος, γνωστό ως τύρφη.
Το γεγονός αυτό, τα καθιστά τα πιο αποτελεσματικά αποθέματα CO2 της Γης. Αν και καλύπτουν μόνο το 3% του πλανήτη, αποθηκεύουν το ένα τρίτο του άνθρακα της Γης – διπλάσια ποσότητα από αυτή που αποθηκεύεται στα δάση.
Ωστόσο, όταν αποστραγγίζονται, τα έλη αρχίζουν να απελευθερώνουν τον άνθρακα που αποθήκευαν για εκατοντάδες ή χιλιάδες χρόνια, τροφοδοτώντας την υπερθέρμανση του πλανήτη.
Στην Ευρώπη, όπου τα έλη θεωρούνταν για πολύ καιρό ως μη παραγωγική γη που έπρεπε να μετατραπεί σε γεωργική, η εικόνα είναι ιδιαίτερα δραματική: το ήμισυ των τυρφώνων της ΕΕ έχει υποβαθμιστεί, κυρίως λόγω της αποστράγγισης για γεωργικούς σκοπούς.
Ως αποτέλεσμα, οι χώρες της ΕΕ ανέφεραν 124 εκατομμύρια τόνους ρύπανσης από αέρια του θερμοκηπίου που προέρχονταν από αποστραγγισμένους τυρφώνες το 2022, ποσότητα που προσεγγίζει τις ετήσιες εκπομπές της Ολλανδίας. Ορισμένοι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι ακόμη και αυτή η ποσότητα είναι υποτιμημένη.
Διάφορα έργα αποκατάστασης τυρφώνων βρίσκονται σε εξέλιξη, στο πλαίσιο του νέου νόμου της ΕΕ για την αποκατάσταση της φύσης, ο οποίος απαιτεί από τις χώρες να αναζωογονήσουν το 30% των υποβαθμισμένων τυρφώνων έως το 2030 και το 50% έως το 2050.
Οι 27 κυβερνήσεις της ΕΕ έχουν πλέον προθεσμία έως τον Σεπτέμβριο του 2026 για να καταρτίσουν σχέδια σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο σκοπεύουν να επιτύχουν αυτούς τους στόχους.
Στην ανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ, η αποκατάσταση των τυρφώνων θα ήταν ένα σχετικά φθηνό και απλό μέτρο για την επίτευξη των στόχων της ΕΕ για τη φύση και των αμυντικών στόχων ταυτόχρονα, υποστηρίζουν οι επιστήμονες.
«Είναι σίγουρα εφικτό», δήλωσε η Aveliina Helm, καθηγήτρια οικολογίας στο Πανεπιστήμιο του Τάρτου, η οποία μέχρι πρόσφατα συμβούλευε την κυβέρνηση της Εσθονίας σχετικά με τη στρατηγική της ΕΕ για την αποκατάσταση της φύσης.
«Αυτή τη στιγμή βρισκόμαστε στη φάση της ανάπτυξης του εθνικού μας σχεδίου αποκατάστασης, όπως και πολλές χώρες της ΕΕ», πρόσθεσε, «και στο πλαίσιο αυτό βλέπω μεγάλες δυνατότητες για την επίτευξη και των δύο στόχων».
Η ζώνη των τυρφώνων του ΝΑΤΟ
Συμπτωματικά, οι περισσότεροι τυρφώνες της ΕΕ συγκεντρώνονται στα σύνορα του ΝΑΤΟ με τη Ρωσία και τη Λευκορωσία, σύμμαχο του Κρεμλίνου, και εκτείνονται από την Αρκτική της Φινλανδίας μέσω των κρατών της Βαλτικής, περνώντας από το Suwałki Gap της Λιθουανίας, φτάνοντας μέχρι και την ανατολική Πολωνία.
Όταν είναι πλημμυρισμένο, αυτό το έδαφος αποτελεί μια επικίνδυνη παγίδα για στρατιωτικά φορτηγά και άρματα μάχης. Σε ένα τραγικό παράδειγμα νωρίτερα φέτος, τέσσερις Αμερικανοί στρατιώτες στη Λιθουανία έχασαν τη ζωή τους όταν οδήγησαν το θωρακισμένο όχημα M88 Hercules βάρους 63 τόνων σε ένα έλος.
Και όταν οι στρατοί δεν μπορούν να διασχίσουν υγρές ανοιχτές εκτάσεις, αναγκάζονται να εισέλθουν σε περιοχές που είναι πιο εύκολο να αμυνθούν, όπως διαπίστωσε η Ρωσία όταν ο Ντμίτριεφ και οι στρατιώτες του ανατίναξαν το φράγμα βόρεια του Κιέβου τον Φεβρουάριο του 2022.
«Οι Ρώσοι που βρίσκονταν εκεί με θωρακισμένα οχήματα μεταφοράς προσωπικού κόλλησαν στην είσοδο, στη συνέχεια σκοτώθηκαν με ένα Javelin (αντιαρματικός πύραυλος) και όταν οι Ρώσοι προσπάθησαν να κατασκευάσουν πλωτές γέφυρες…οι δικοί μας τους πυροβόλησαν», διηγήθηκε ο Ντμίτριεφ.
Η ιστορία των βάλτων
Η άμυνα με βάση τα έλη δεν είναι καινούργια ιδέα. Τα υγρά εδάφη έχουν σταματήσει στρατεύματα σε όλη την ευρωπαϊκή ιστορία – από τις γερμανικές φυλές που νίκησαν τις ρωμαϊκές λεγεώνες παγιδεύοντάς τις δίπλα σε ένα έλος το 9 μ.Χ., μέχρι τα σύνορα της Φινλανδίας που παγίδευσαν τους Σοβιετικούς τη δεκαετία του 1940. Τα επικίνδυνα έλη βόρεια του Κιέβου αποτέλεσαν τεράστια πρόκληση για τους στρατούς και στους δύο παγκόσμιους πολέμους.
Ωστόσο, η στρατηγική επαναφορά των αποστραγγισμένων τυρφώνων για την προετοιμασία ενάντια σε μια εχθρική επίθεση θα ήταν κάτι καινούργιο. Αλλά είναι μια ιδέα που αρχίζει να κερδίζει έδαφος – μεταξύ περιβαλλοντολόγων, στρατηγικών άμυνας και πολιτικών.
Ο Pauli Aalto-Setälä, βουλευτής του κυβερνώντος Εθνικού Συνασπισμού της Φινλανδίας, υπέβαλε πέρυσι κοινοβουλευτική πρόταση με την οποία καλούσε τη φινλανδική κυβέρνηση να αποκαταστήσει τους τυρφώνες για να εξασφαλίσει τα σύνορά της και να καταπολεμήσει την κλιματική αλλαγή.
«Στη Φινλανδία, ιστορικά έχουμε χρησιμοποιήσει τη φύση από άποψη άμυνας», δήλωσε ο Aalto-Setälä, ο οποίος έχει τον βαθμό του ταγματάρχη και εκπαιδεύτηκε ως αξιωματικός τεθωρακισμένων κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής του θητείας. «Συνειδητοποίησα ότι, ειδικά στα ανατολικά σύνορα, υπάρχουν πολλές εξαιρετικές περιοχές που μπορούν να αποκατασταθούν και για το κλίμα, αλλά και για να καταστεί όσο το δυνατόν πιο δύσκολη η διέλευση».
Τα φινλανδικά υπουργεία Άμυνας και Περιβάλλοντος θα ξεκινήσουν το φθινόπωρο συζητήσεις σχετικά με το ενδεχόμενο να ξεκινήσει ένα πιλοτικό πρόγραμμα αποκατάστασης τυρφώνων, σύμφωνα με τη Haaranen, ο οποίος θα ηγηθεί της ομάδας εργασίας. «Προσωπικά, είμαι πολύ ενθουσιασμένος με αυτό» επισήμανε.
Πηγή: skai.gr
