Της Μαρίνας Χαραλάμπους
Αναλύουμε σε βάθος το ψυχολογικό προφίλ της Ειρήνης Μουρτζούκου, της γυναίκας που συγκλόνισε το πανελλήνιο με τις πράξεις της, σε μία αποκλειστική συζήτηση με την ψυχολόγο και συγγραφέα Θέκλα Πετρίδου. Με απλό και κατανοητό λόγο, η κα Πετρίδου εξηγεί μιλώντας στο skai.gr τι μπορεί να κρύβεται πίσω από τη συμπεριφορά της, πώς ένα παιδί με ανησυχητικές ενδείξεις φτάνει σε πράξεις ακραίας βίας, και ποιο ρόλο παίζουν το οικογενειακό περιβάλλον και η έλλειψη έγκαιρης παρέμβασης.
Ακολουθεί η συνέντευξη:
Τι άνθρωπος είναι κατά τη γνώμη σας, η Ειρήνη Μουρτζούκου; Θέλω να μας αναλύσετε το ψυχολογικό της προφίλ.
Δεν έχω μελετήσει τα αποτελέσματα ψυχοδιαγνωστικών τεστ, σε περίπτωση που της έχουν γίνει, ώστε να έχω τεκμηριωμένη γνωμάτευση για το τι άνθρωπος είναι η Ειρήνη Μουρτζούκου. Με βάση τη δημόσια δράση της, δυστυχώς ολόκληρη η Ελλάδα την έχει παρακολουθήσει στις οθόνες της, και με βάση όσα έχω παρατηρήσει στον τρόπο που συμπεριφέρεται και σε όσα λέει έχω να πω τα ακόλουθα:
Είναι ξεκάθαρα πρόσωπο το οποίο έχει κακοήθεια. Δεν είναι καλοήθης άνθρωπος. Δε διαπνέεται από φιλότιμο, καλοσύνη και αγάπη προς το συνάνθρωπο. Σε πολλές περιστάσεις έκανε δημοσίως απειλές και εκφράστηκε λεκτικώς πολύ άσχημα για συνανθρώπους της και κυρίως μητέρες, των οποίων τα παιδιά σκότωσε. Αυτό είναι ξεκάθαρα κακοήθεια. Η κακοήθεια δεν είναι ψυχική ασθένεια ή διαταραχή. Είναι ηθικό ποιόν ανθρώπου. Η Ψυχολογία ως επιστήμη δεν μελετά μόνο τις ψυχικές διαταραχές, αλλά και τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας ενός ανθρώπου.
Με βάση το μοντέλο των 5 παραγόντων, το πιο δόκιμο μοντέλο ταξινόμησης χαρακτηριστικών προσωπικότητας, η Ειρήνη Μουρτζούκου έχει τα εξής στοιχεία:
- Παράγοντας καλοήθειας-κακοήθειας (agreeableness-disagreabbleness). Σαφώς βρίσκεται στο άκρο της εναντιωματικότητας (κακοήθειας).
- Παράγοντας εξωστρέφειας-εσωστρέφειας (extraversion-intraversion). Η Ειρήνη Μουρτζούκου δεικνύει μεγάλη εξωστρέφεια. Επιδιώκει την προβολή και την έκθεση. Επιδιώκει να είναι το κέντρο της προσοχής και τα φώτα να είναι στραμμένα επάνω της
- Παράγοντας νευρωτισμού (neuroticism). Η Ειρήνη Μουρτζούκου σαφώς δεν επιδεικνύει κανένα ίχνος ενοχής για τις κακοποιητικές πράξεις της, ούτε καν αυτές που κάνει δημοσίως. Δημόσια οργίλα ξεσπάσματα σε τηλεοπτικές εκπομπές και στη συνέχεια καμία απολύτως μεταμέλεια. Οι τύψεις και οι ενοχές, καθώς και το φιλότιμο δείχνουν νευρωτισμό με θετικό πρόσημο. Από αυτά δεν δείχνει να έχει κανένα. Ο θυμός, η οργή και τα ξεσπάσματα επίσης δείχνουν νευρωτισμό με αρνητικό πρόσημο. Αυτού του είδους το νευρωτισμό επιδεικνύει πολλάκις.
- Παράγοντας ευσυνειδητότητας (conscientiousness). Η Ειρήνη Μουρτζούκου δεν επιδεικνύει ίχνος ευσυνειδητότητας και διάθεσης ανάληψης ευθύνης.
- Παράγοντας νεωτερισμού (openness to experience). Αυτός οπ πέμπτος παράγοντας μετρά το κατά πόσον ένας άνθρωπος είναι ανοιχτός σε νέες εμπειρίες. Αν παίρνει ρίσκα, αν έχει ανοχή απέναντι στο αβέβαιο και αν είναι διαθέσιμος να διερευνήσει το άγνωστο. Η Ειρήνη Μουρτζούκου επιδεικνύει υψηλή τάση νεωτερισμού. Είναι εξαιρετικά πρόθυμη να εξερευνήσει νέα περιβάλλοντα, φυσικά ή τηλεοπτικά και το ιστορικό της ζωής της δείχνει να της αρέσουν οι αλλαγές και να τις επιδιώκει.
Με βάση την ανάλυση της συμπεριφοράς της Ειρήνης Μουρτζούκου υπό την σκοπιά του μοντέλου προσωπικότητας των 5 παραγόντων, αυτή ταυτίζεται με όσα βρίσκουν οι ερευνητές για την ψυχοπαθητικότητα.
Στην Ειρήνη Μουρτζούκου παρατηρώ επίσης στοιχεία κακοήθους ναρκισσισμού, μακιαβελισμού και σαδισμού. Μαζί με την ψυχοπαθητικότητα, όλα αυτά συμπληρώνουν το προφίλ της σκοτεινής τετράδας, το προφίλ στο οποίο συγκλίνουν οι κατ’ εξακολούθηση δολοφόνοι και βιαστές.
Στην περίπτωση της Ειρήνης Μουρτζούκου, το σαδιστικό στοιχείο, φαίνεται να συνδέεται με ψυχοσεξουαλική διαστροφή στο σημείο όπου φαίνεται ορατά να διεγείρεται σε τηλεοπτική συνέντευξη όταν μιλάει για νεκρά βρέφη, στο σημείο που δείχνει παρορμητική επιθυμία να δει οπωσδήποτε τη φωτογραφία ενός νεκρού βρέφους και που φυλάει «κειμήλια» αναμνηστικά των νεκρών θυμάτων της και φωτογραφίες τους.
Πώς εξηγείται ότι μια μητέρα μπορεί να φτάσει στο σημείο να σκοτώσει το παιδί της;
Δεν εξηγείται. Δεν υπάρχει εξήγηση για το γιατί ένας εγκληματίας επιλέγει να εγκληματεί. Η κακοήθεια και η εγκληματικότητα είναι επιλογές του ανθρώπου. Επιλέγει ένας άνθρωπος να πορεύεται με αρετή και ανθρωπισμό. Επιλέγει να πορεύεται με κακία και μσανθρωπισμό. Υπάρχει η περίπτωση της επιλόχειας ψύχωσης, όπου μία μητέρα σε μια οξεία ψυχωτική φάση μπορεί να βλάψει το παιδί της και στη συνέχεια να νιώθει τύψεις, ενοχές, να είναι απαρηγόρητη, ακόμη και να προβεί σε αυτοκτονία μετά το φόνο του βρέφους της.
Στην περίπτωση αυτή, η Ειρήνη Μουρτζούκου ομολόγησε ότι σκότωσε πρώτα την αδελφή της, μετά ένα άλλο βρέφος και μετά τα δύο της παιδιά. Άρα δεν μιλάμε αποκλειστικά για μητέρα που σκοτώνει τα παιδιά της. Μιλάμε για ένα εξαιρετικά κακοήθες άτομο, μια διαστροφική προσωπικότητα που βιώνει σαδιστική ικανοποίηση να δολοφονεί βρέφη.
Στην ομολογία της ανέφερε ότι «την κυρίευαν οι δαίμονες» όταν τσακωνόταν με τη μητέρα της ήθελε να κάνει κακό. «Σε μια τέτοια στιγμή», όπως ομολόγησε, σκότωσε την αδελφή της. Πώς το ερμηνεύετε αυτό;
Ως μια προσπάθεια μετακύλησης της δικής της ευθύνης σε δαίμονες. Δεν έχει αναφερθεί ποτέ προηγουμένως σε δαιμονοληψία, αν και πέρασε δεκάδες ώρες σε τηλεοπτικές εκπομπές όπου ήταν λαλίστατη.
Η Ειρήνη φαίνεται ότι είχε έντονη σύγκρουση με τη μητέρα της. Πώς επηρεάζει αυτό την ψυχολογία ενός παιδιού;
Σε καμία περίπτωση η έντονη σύγκρουση με τη μητέρα δεν μπορεί να οδηγήσει σε εγκληματική συμπεριφορά του παιδιού. Εκατομμύρια παιδιά σε όλο τον κόσμο έχουν έντονη σύγκρουση με τις μητέρες τους, δεν εξελίσσονται όμως σε αιμοσταγείς-ψυχοπαθείς δολοφόνους. Η σύγκρουση με τη μητέρα μπορεί να προκαλέσει ψυχικά τραύματα. Τα ψυχικά τραύματα σε καμία περίπτωση δεν είναι αιτιολογία ή δικαιολογία για τέλεση στυγερών εγκλημάτων, ούτε καν για κακοποιητική συμπεριφορά.
Πώς θα ερμηνεύατε τη συμπεριφορά που είχε η μητέρα της Ειρήνης όλο αυτό το διάστημα;
Η μητέρα της παρουσιάζεται συχνά στις τηλεοπτικές οθόνες. Η συμπεριφορά της δεν είναι μητρική. Σε καμία περίπτωση. Δεν δεικνύει στοργή, ενσυναίσθηση και προστατευτικότητα προς την κόρη της Ειρήνη, ούτε καν συγκίνηση οποιουδήποτε είδους για την κόρη της που δολοφόνησε η Ειρήνη. Η ίδια ως προσωπικότητα, φαίνεται να έχει επίσης στοιχεία ναρκισσισμού, απουσίας ενσυναίσθησης, άρνησης ανάληψης ευθύνης, παγερής αδιαφορίας για τα δραματικά γεγονότα που έλαβαν χώρα στη δική της ζωή και στη ζωή της κόρης της. Μου φαίνεται σαν ένα πρόσωπο που προσπαθεί να καλύψει τα δικά του ίχνη, «να σώσει το τομάρι της». Σαφώς δεν ευθύνεται αυτή για τα εγκλήματα της κόρης της. Έχει όμως ευθύνη για την όποια συγκάλυψη τους και το γεγονός πως υπέκυπτε σε εκβιασμούς από άλλα πρόσωπα, (πχ πρώην σύζυγος ή Ειρήνη), ώστε να μην προστατεύσει τις ζωές και άλλων αθώων παιδιών μετά τη δολοφονία της δικής της κόρης ή ακόμη και πριν, όταν όπως η ίδια αναφέρει υπήρχαν ανησυχητικές συμπεριφορές που προμήνυαν το τι θα επακολουθούσε…
Φαίνεται ότι από μικρή ίσως είχε προβλήματα συμπεριφοράς. Πόσο νωρίς μπορεί να φανεί ότι ένα παιδί έχει κάποια ψυχολογική διαταραχή;
Η διάγνωση εναντιωματικής προκλητικής διαταραχής συμπεριφοράς δίνεται σε παιδιά κάτω των 9-10 ετών. Από αρκετά νωρίς γύρω στα 6 χρόνια περίπου μπορεί να διαφανούν σοβαρά συμπεριφορικά προβλήματα. Και οι γονείς οφείλουν να παίρνουν οπωσδήποτε τα παιδιά τους σε παιδοψυχίατρο.
Είχε σκηνοθετήσει απαγωγή όταν ήταν παιδί. Είναι αυτό σημάδι για κάτι πιο βαθύ;
Η σκηνοθεσία απαγωγής υποδεικνύει χειριστικότητα, πονηριά, και ακραία αλίευση προσοχής. Δεν γνωρίζω αν όντως ισχύει πως έχει σκηνοθετήσει κάτι τέτοιο, ή αν είναι μια κατηγορία εναντίον της που δεν έχει αποδειχθεί, σίγουρα όμως οι γονείς της όφειλαν να ζητήσουν συνδρομή παιδοψυχίατρου από τα πρώτα σημάδια παράξενης, παραβατικής και ακραία χειριστικής συμπεριφοράς.
Τι ρόλο μπορεί να έπαιξε η σχέση της με τη μητέρα και τον πατέρα της στη διαμόρφωση της ψυχολογίας της;
Η Ειρήνη Μουρτζούκου είναι εξόχως χειριστική και επιδίδεται σε ψέματα με τεράστια ευκολία. Όσα η ίδια αναφέρει για τη σχέση της με τους γονείς της δεν είναι αξιόπιστα. Και οι γονείς της επίσης, όσο έχω ακούσει τον πατέρα της να μιλάει και όσο έχω δει τη μητέρα της, δεν μου φαίνονται αξιόπιστα πρόσωπα, πρόσωπα δηλαδή που να μιλάνε με ειλικρίνεια και εντιμότητα για το παρελθόν. Η χειριστικότητα και η επίκληση στο συναίσθημα είναι κοινό χαρακτηριστικό και των τριών. Κόρης και γονέων.
Την είδαμε να συμμετέχει συνεχώς σε τηλεοπτικές εκπομπές. Πώς το ερμηνεύετε αυτό;
Η Ειρήνη επιθυμεί την αυτοπροβολή, τη δημοσιότητα και τη διασημότητα. Φυσικά και θα ήταν περισσότερο από πρόθυμη να συμμετέχει σε τηλεοπτικές εκπομπές. Επίσης, τα οικονομικά οφέλη που είχε από αυτές τις συμμετοχές, ακόμη και η παροχή στέγης και τροφής σε ξενοδοχεία, μπορεί να αποτελούσαν επιπλέον κίνητρο.
Πόσο εύκολα μπορεί να κρύψει κάποιος τα συναισθήματά του από τους γύρω του, ακόμα και από τους ειδικούς;
Όχι εύκολα. Για μένα τα συναισθήματα της Ειρήνης και η απουσία αυτών ήταν ξεκάθαρα από την πρώτη της συνέντευξη που παρακολούθησα. Έχω την εντύπωση από όσες εκπομπές άντεξα να παρακολουθήσω, επειδή δεν θα το κρύψω πως ένιωθα εξαιρετικά τοξική την παρουσία και αυτής, και της μητέρας της και το όλο σκηνικό, έχω την εντύπωση λοιπόν πως ο σκοπός παρουσίας της Ειρήνης στις εκπομπές δεν ήταν για να «ζοριστεί» ή για να «ομολογήσει». Ήταν για να διανθίσει ένα καλά στημένο σόου.
Γιατί πιστεύετε πώς ομολόγησε σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα;
Επειδή για πρώτη φορά ρωτήθηκε με την αυστηρότητα που αρμόζει στην περίσταση για το ρόλο της. Η Ειρήνη είναι σαφέστατα άτομο με χαμηλή νοημοσύνη, επιδεικνύει πονηριά και όχι ευφυία, δεν υπονοώ πως έχει νοητική υστέρηση, αλλά πως η νοημοσύνη της δεν είναι υψηλή, ώστε να μπορεί να κρυφτεί από μια σοβαρή ανάκριση.
Η Θέκλα Πετρίδου είναι ψυχολόγος, συγγραφέας και Youtuber
Πηγή: skai.gr
