«Είναι εσωστρεφής – άνθρωπος των πράξεων»: Πώς ο Πούτιν ανήλθε στην εξουσία

Όταν ο Βλαντίμιρ Πούτιν ανέλαβε ως υπηρεσιακός πρόεδρος της Ρωσίας την τελευταία ημέρα του 20ού αιώνα, ο πρώην κατάσκοπος αποτελούσε ένα αίνιγμα για πολλούς. Το In History του BBC παρουσίασε σε ανάλυσή του πώς ο ηγέτης-έκπληξη επέζησε από μια δύσκολη παιδική ηλικία για να ανέλθει στην εξουσία στο Κρεμλίνο.

Ο πρώην Ρώσος πρόεδρος Μπόρις Γέλτσιν ανακοίνωσε στις 31 Δεκεμβρίου 1999 την παραίτησή του, λέγοντας στους τηλεθεατές: «Η Ρωσία πρέπει να εισέλθει στη νέα χιλιετία με νέους πολιτικούς, νέα πρόσωπα, νέους έξυπνους, δυνατούς και δραστήριους ανθρώπους». Εν μέσω εκτεταμένης διαφθοράς και τεράστιων πολιτικών και κοινωνικών προβλημάτων, η προεδρία του Γέλτσιν είχε γίνει όλο και πιο αντιδημοφιλής και απρόβλεπτη. Ενώ έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην πτώση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991, η θητεία του ήταν μια τραυματική περίοδος για τη Ρωσία, καθώς μετατράπηκε από μια κομμουνιστική οικονομία σε μια οικονομία ελεύθερης αγοράς.

Τα μεσάνυχτα, ο διάδοχος του Γέλτσιν, Βλαντίμιρ Πούτιν, – ένα νέο πρόσωπο για τη νέα χιλιετία – προέβη στην πρώτη του τηλεοπτική ομιλία ως εν ενεργεία πρόεδρος. «Δεν θα υπάρξει κενό εξουσίας», υποσχέθηκε. Υπήρχε και μια προειδοποίηση. «Οποιαδήποτε προσπάθεια υπέρβασης των ορίων του νόμου και του ρωσικού συντάγματος θα συντριβεί αποφασιστικά», είπε. Ο αδύνατος, γυμνασμένος και νηφάλιος Πούτιν αποδείχθηκε δημοφιλής σε μια χώρα που είχε συνηθίσει την αλλοπρόσαλλη συμπεριφορά του Γέλτσιν, ο οποίος ήταν συχνά τόσο μεθυσμένος και σε τόσο κακή κατάσταση υγείας που μερικές φορές γινόταν είδηση όταν κατάφερνε να εισέλθει στο γραφείο του.

Όταν ο Πούτιν έγινε πρωθυπουργός τον Αύγουστο του 1999, ήταν ένας πρώην υπάλληλος της KGB που βγήκε από την αφάνεια. Μέχρι το τέλος του έτους, όταν ανέλαβε ως υπηρεσιακός πρόεδρος, είχε κερδίσει τη δημοτικότητα για τη σκληρή του γραμμή στον πόλεμο στην αποσχισθείσα δημοκρατία της Τσετσενίας. Όταν διεξήχθησαν εκλογές τον Μάρτιο του 2000, ο Πούτιν επιβεβαίωσε την προεδρία του αφού εξασφάλισε σχεδόν το 53% των ψήφων στον πρώτο γύρο. Οι δημοσκοπήσεις έδειχναν ότι οι περισσότεροι Ρώσοι ήθελαν οικονομική σταθερότητα πάνω απ’ όλα. Το βασικό μήνυμα του Πούτιν προς τους ψηφοφόρους ήταν ότι θα έκανε τη Ρωσία ξανά ισχυρή. 

Ο νέος ηγέτης της μεγαλύτερης χώρας του κόσμου ανέβηκε στην κορυφή. Ήταν σαφές ότι ο 47χρονος ήταν ένας άνθρωπος που του άρεσε να φαίνεται σκληρός και να μιλάει σκληρά. Κάτοχος μαύρης ζώνης στο τζούντο, έκανε δηλώσεις όπως το να αποκαλεί τους παραβάτες του νόμου «αρουραίους που πρέπει να συνθλίβονται». Αλλά πώς ήταν πραγματικά; 

Ο Πούτιν μεγάλωσε στην Αγία Πετρούπολη, γνωστή τότε ως Λένινγκραντ. Ιδρύθηκε από τον τσάρο Μέγα Πέτρο και ήταν μια πόλη γεμάτη δυτικές επιρροές αλλά και στοιχεία του μεγάλου αυτοκρατορικού παρελθόντος της Ρωσίας. Το BBC μίλησε το 2001 με τον παλιό προπονητή του Πούτιν στο τζούντο, ο οποίος είπε ότι ήταν ένας μαθητής-σταρ που είχε τη δυνατότητα να μπει στην Ολυμπιακή ομάδα. Ο Ανατόλι Ράκλιν ανέφερε ότι ο Πούτιν ήταν πάντα αποφασισμένος να νικήσει, αν όχι με ωμή βία, τότε με το να ξεγελάσει τους αντιπάλους του: «Μπορούσε να ρίχνει με την ίδια επιδεξιότητα και προς τις δύο κατευθύνσεις, αριστερά και δεξιά. Και οι αντίπαλοί του, περιμένοντας μια ρίψη από τα δεξιά, δεν έβλεπαν την αριστερή να έρχεται, οπότε ήταν αρκετά δύσκολο για τους αντιπάλους του να τον νικήσουν, επειδή τους ξεγελούσε συνεχώς κατά κάποιο τρόπο».

Ο Πούτιν γεννήθηκε το 1952, επτά χρόνια μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, μετά την πολιορκία του Λένινγκραντ, στην οποία σκοτώθηκε ο μεγαλύτερος αδελφός του και την οποία οι γονείς του επέζησαν με δυσκολία. Μεγάλωσε σε ένα συνωστισμένο κοινόχρηστο διαμέρισμα με κοινή κουζίνα και μπάνιο, που έσφυζε από αρουραίους και κατσαρίδες. Στην αυτοβιογραφία του θυμάται πως ως παιδί έπρεπε να πολεμήσει τους αρουραίους στη σκάλα του σπιτιού του.  Έγραφε ο Πούτιν: «Μια φορά εντόπισα έναν τεράστιο αρουραίο και τον καταδίωξα στον διάδρομο μέχρι που τον έριξα σε μια γωνία. Ξαφνικά πετάχτηκε πάνω μου. Πήδηξε και κατέβηκε από τις σκάλες».

Ο τόνος της διάσημης ιστορίας με τον στριμωγμένο αρουραίο γίνεται περισσότερο ή λιγότερο επιθετικός ανάλογα με το ακροατήριό του, σύμφωνα με την καθηγήτρια Νίνα Χρουστσέβα, δισέγγονη του πρώην σοβιετικού πρωθυπουργού Νικήτα Χρουστσόφ. Μιλώντας στο podcast 2023 του BBC για τον Πούτιν, είπε: «Επιλέγει να το λέει συνέχεια για να δείξει τη σεμνή του ανατροφή και πόσο μακριά έφτασε και τι είδους εχθρούς χρειάστηκε να υπομείνει στη ζωή του. Πώς ξεκίνησε να αντιμετωπίζει τη χαμηλότερη μορφή πλασμάτων, στη συνέχεια ανέβηκε και αντιμετώπισε όλα τα είδη των εχθρών, ξένων και εγχώριων».

Στη σκιά

Η παιδική του φίλη Μαρία Οσορίνα, ψυχολόγος, δήλωσε στο BBC το 2003 ότι ήταν «η επιβίωση του ισχυρότερου» στο σκληρό περιβάλλον στο οποίο μεγάλωσαν. «Ήταν μικρός, αδύνατος και μάλλον αδύναμος, επειδή γεννήθηκε από τόσο ηλικιωμένους γονείς, και έτσι ήταν πολύ σημαντικό γι’ αυτόν να είναι δυνατός για να μην τον χτυπήσουν», είπε. 

Η Οσορίνα πρόσθεσε ότι η οικογένεια είχε ισχυρές αξίες καθήκοντος, πατριωτισμού και αφοσίωσης. «Οι γονείς του τον αγαπούσαν πάρα πολύ. Ήταν το κέντρο του κόσμου τους, ο γιος που λαχταρούσαν. Αλλά ο χαρακτήρας τους ήταν πολύ συγκρατημένος, δεν έδειχναν πραγματικά τα συναισθήματά τους. Ο πατέρας του ήταν εξωτερικά πολύ ψυχρός, όπως και η μητέρα του. Δεν θα σκεφτόντουσαν καν να φιλήσουν τον γιο τους δημοσίως, αυτό δεν θα τους περνούσε ποτέ από το μυαλό».

Φίλοι και γνωστοί θυμούνται τον νεαρό Πούτιν ως έξυπνο αλλά κλειστό άνθρωπο. Δεν ήταν «ποτέ το επίκεντρο της προσοχής», δήλωσε ο συμμαθητής του Σεργκέι Κουντρόφ στο BBC το 2001. «Προτιμούσε να επηρεάζει τα γεγονότα από απόσταση. Τόσο διαφορετικός από τον Μπόρις Γέλτσιν. Θυμάστε πώς ανέβηκε σε ένα τανκ και έκανε χειρονομίες για να τον ακολουθήσουν όλοι; Δεν θα μπορούσατε να φανταστείτε τον Πούτιν να το κάνει αυτό. Είναι εσωστρεφής – ένας άνθρωπος των πράξεων, όχι των λόγιων». 

Είχε μια ρομαντική επιθυμία να γίνει πράκτορας της KGB και να υπηρετήσει τη χώρα του – ίσως η τέλεια δουλειά για κάποιον που του άρεσε να αποφεύγει τα φώτα της δημοσιότητας. Κατά δική του ομολογία, έμπνευσή του ήταν η σοβιετική κατασκοπευτική ταινία του 1968, Η ασπίδα και το σπαθί. Επρόκειτο για έναν Ρώσο διπλό πράκτορα στη Γερμανία του πολέμου, ο οποίος έκλεβε έγγραφα για να σαμποτάρει τις επιχειρήσεις των Ναζί, ενώ παρίστανε τον σοφέρ.

Ο Πούτιν ποτέ δεν απέφυγε τη φιλοδοξία του από παιδί να γίνει αξιωματικός των μυστικών υπηρεσιών, μέχρι το πανεπιστήμιο και την εκπαίδευση της KGB. Όταν ήταν 16 ετών, μπήκε στο τοπικό αρχηγείο της KGB και ζήτησε δουλειά. Του είπαν να σπουδάσει νομικά και μετά να περιμένει. Έξι χρόνια αργότερα προσλήφθηκε από την υπηρεσία. Για περισσότερα από 16 χρόνια, ο Πούτιν θα ζούσε τη διπλή ζωή ενός πράκτορα των μυστικών υπηρεσιών. Όταν έπεσε το τείχος του Βερολίνου, υπηρετούσε στην Ανατολική Γερμανία.

Το 1991, ο Πούτιν έγινε αναπληρωτής του νέου δημάρχου του Λένινγκραντ, Ανατόλι Σόμπτσακ. Όταν ο Σόμπτσακ καταψηφίστηκε, το Κρεμλίνο στρατολόγησε τον Πούτιν. Καθώς η κυβέρνηση Γέλτσιν έπεφτε σε δημοτικότητα, ο Πούτιν ανέβαινε, ώσπου, το 1999, έγινε πρωθυπουργός. Ο άνθρωπος από το πουθενά βρισκόταν ξαφνικά παντού.

Για την παλιά φίλη του Πούτιν, Μαρία Οσόρινα, το 2003, η ηγεσία του ήταν μια ανάσα φρέσκου αέρα: «Γεννήθηκα το 1950 και από τότε δεν είχαμε ποτέ έναν ηγέτη που να είναι ευχάριστος στην όψη. Δεν μου άρεσε κανένας από αυτούς. Ο Πούτιν είναι ο πρώτος άνθρωπος που κυβερνά τη Ρωσία μετά την Επανάσταση και τον οποίο συμπαθώ πραγματικά. Είναι ο πρώτος φυσιολογικός άνθρωπος, ο πρώτος για τον οποίο δεν ντρεπόμαστε». 

Ο Πούτιν βρίσκεται στην εξουσία πλέον εδώ και ένα τέταρτο του αιώνα, περισσότερο από οποιονδήποτε ηγέτη του Κρεμλίνου μετά τον σοβιετικό δικτάτορα Ιωσήφ Στάλιν. Τώρα που είναι 72 ετών και διανύει την πέμπτη θητεία του ως πρόεδρος, έγραψε νωρίτερα φέτος ο Paul Kirby του BBC, «κάθε ίχνος αντιπολίτευσης στην εξουσία του έχει εξαφανιστεί και δεν υπάρχει κάτι που να τον εμποδίζει να παραμείνει, αν το θέλει, μέχρι το 2036». 

Πηγή: skai.gr