Παρά τη σαφή δέσμευση της Ελλάδας στη Διεθνή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού του ΟΗΕ, οι θεμελιώδεις αρχές προστασίας των ανήλικων θυμάτων κακοποίησης συχνά παραμένουν ανεφάρμοστες στην πράξη. Το γεγονός αυτό αναδεικνύει με οξύτητα η Όλγα Θεμελή, Καθηγήτρια Εγκληματολογικής Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, με αφορμή τη συνέντευξή της στη Deutsche Welle.
Δύο υποθέσεις που συγκλόνισαν την ελληνική κοινωνία
Η ιστορία της 12χρονης στον Κολωνό, που διακινήθηκε και βιάστηκε κατ’ επανάληψη, αλλά και οι καταγγελίες παιδιών της ΜΚΟ «Κιβωτός του Κόσμου» για σεξουαλική κακοποίηση, αποτελούν χαρακτηριστικές υποθέσεις που συντάραξαν το πανελλήνιο τα τελευταία χρόνια. Σε αυτές, όπως και σε πολυάριθμες περιπτώσεις ανήλικων θυμάτων, τα παιδιά καλούνται να επαναλάβουν τα τραυματικά βιώματα σε σειρά από άγνωστα και συχνά ακατάλληλα στάδια της ανακριτικής διαδικασίας.
Συχνά τα θύματα αναγκάζονται να καταθέσουν ξανά και ξανά –ώρες σε ψυχρούς, απρόσωπους χώρους, μπροστά σε επαγγελματίες που στερούνται ειδικής εκπαίδευσης. Αποτέλεσμα είναι τα παιδιά να υφίστανται επανατραυματισμό, ενώ παράλληλα αμφισβητείται η αξιοπιστία τους ως μάρτυρες, ως “δευτέρας κατηγορίας ανθρώπων”, όπως αποτυπώνει η κοινή δικαστική πρακτική.
Η κα. Θεμελή αντιτίθεται σε αυτήν την προσέγγιση, τεκμηριώνοντας πως η “μαρτυρία των παιδιών είναι πολύτιμο αποδεικτικό υλικό, πολλές φορές μοναδικό”. Τονίζει πως οι ανήλικοι πρέπει να καταθέτουν μία μόνο φορά, σε ειδικό φιλικό χώρο και με βιντεοσκόπηση. Όπως επισημαίνει: “Καταγράφεται αυτούσιος ο λόγος του παιδιού, σώζεται η γλώσσα του σώματος και η έκφραση του προσώπου. Πάνω από όλα όμως διασφαλίζουμε τη μαρτυρία από την παιδική σκοπιά”.
Η σιωπή των θυμάτων και τα “αόρατα” παιδιά
Η κακοποίηση ανηλίκων αποτελεί ένα βαρύ έγκλημα που κρύβεται στη σιωπή. Στην Ελλάδα, τα επίσημα στατιστικά στοιχεία απουσιάζουν, ενώ διεθνείς μελέτες αναφέρουν πως μόλις 2 με 8 στα 100 παιδιά τολμούν να αποκαλύψουν τι τους συνέβη –συχνά έπειτα από χρόνια ή και δεκαετίες.
Τα ανήλικα θύματα καλούνται να αναμετρηθούν με ενοχές, φόβο για τα αντίποινα και την πιθανότητα να εκθέσουν μέλη της οικογένειας ή άτομα κύρους του περιβάλλοντός τους. Σε πολλές περιπτώσεις, τα πιο ευάλωτα παιδιά—όσα ζουν στη φτώχεια, παιδιά Ρομά, ασυνόδευτοι πρόσφυγες, άτομα με αναπηρία ή όσα φιλοξενούνται σε ιδρύματα—παραμένουν «αόρατα» και δεν μιλούν ποτέ.
Αξίζει να αναφερθεί πως, όπως σημειώνει η κα. Θεμελή, στην Ελλάδα “τα κακοποιημένα παιδιά συχνά καταλήγουν σε νοσοκομεία, μαζί με ενήλικες, και χωρίς σαφή περίοδο προστασίας”. Ένα κοριτσάκι, αφού διαπίστωσε την παντελή απουσία κατάλληλου χώρου, φέρεται να προτίμησε να επιστρέψει στο σπίτι της, παρά να παραμείνει στο νοσοκομείο, ζητώντας να επιστρέψει στους κακοποιητές της.
Κρατικές υποδομές και ουσιαστική προστασία: Ένα ανεκπλήρωτο αίτημα
Παρά τη θεσμοθέτηση των “Σπιτιών του Παιδιού” από το 2017, η δομή λειτουργεί μόνο σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, αφήνοντας τεράστιο κενό στην υπόλοιπη χώρα. Η έλλειψη εξειδικευμένων και φιλικών δομών προστασίας από την πλευρά του κράτους έχει ως συνέπεια τα κακοποιημένα παιδιά να παραμένουν απροστάτευτα και επανατραυματιζόμενα.
Η κυρία Θεμελή υπογραμμίζει την ανάγκη για διαρκή και εξειδικευμένη εκπαίδευση όλων των επαγγελματιών που εμπλέκονται στην ανακριτική διαδικασία –από τον αστυνομικό και τον δικαστικό μέχρι τους ψυχολόγους και τους κοινωνικούς λειτουργούς. Όπως σημειώνει: “Οι ερωτήσεις που τίθενται στα παιδιά πρέπει να διατυπώνονται με σεβασμό και επιστημονική ευαισθησία”.
Η κοινωνική ευθύνη και το προφίλ των κακοποιητών
Τέλος, η ειδικός αποσαφηνίζει πως οι περισσότεροι κακοποιητές “δεν είναι απλώς άρρωστοι άνθρωποι”. Συχνά ωθούνται από την άσκηση εξουσίας μέσω ανισόρροπων σχέσεων, με στόχο την πλήρη υποταγή και απαξίωση του πιο ευάλωτου θύματος.
Η υπόθεση της ουσιαστικής προστασίας των παιδιών στην Ελλάδα παραμένει ανοιχτή πληγή καθώς λείπει ένα σταθερό, εκπαιδευμένο και ανθρώπινο πλαίσιο προστασίας και αποκατάστασης. Η ανάγκη για
ουσιαστική εφαρμογή των διεθνών συμβάσεων είναι πιο επίκαιρη από ποτέ.
Πηγή: Deutsche Welle
