Του Στέφανου Νικολαΐδη
Η επιστροφή του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στον Λευκό Οίκο για τη συνάντησή του με τον Ντόναλντ Τραμπ, έφερε ξανά στο προσκήνιο τη δύσκολη εξίσωση των αμερικανοτουρκικών σχέσεων.
Με τα F-35, τους S-400, την ενέργεια από τη Ρωσία αλλά και την κρίση στη Μέση Ανατολή στο τραπέζι, οι δύο ηγέτες συζήτησαν για 2 ώρες σε ένα κλίμα που – επικοινωνιακά τουλάχιστον – ο Τραμπ φρόντισε να δείξει ότι είναι «εξαιρετικό».
Ωστόσο, πίσω από τις κάμερες, οι πραγματικές δυσκολίες είναι πολλές.
Στο skai.gr μιλούν τρεις διακεκριμένοι Έλληνες αναλυτές, ο Άγγελος Συρίγος, ο Κωνσταντίνος Φίλης και ο Αλέξανδρος Δεσποτόπουλος, οι οποίοι ξεδιπλώνουν το παρασκήνιο, τις δυσκολίες αλλά και τις προεκτάσεις για την Ελλάδα.
Άγγελος Συρίγος: «Εμπόδια παντού, από τους S-400 μέχρι τα λεφτά»
Ο Άγγελος Συρίγος, καθηγητής Διεθνούς Δικαίου και βουλευτής της ΝΔ, μιλώντας για τα δεδομένα γύρω από την προοπτική απόκτησης F-35 από την Τουρκία, ξεκαθαρίζει πως «οι S-400 είναι το νούμερο ένα πρόβλημα».
Όπως εξηγεί, η Άγκυρα έχει να αντιμετωπίσει μια σειρά από εμπόδια: τον νόμο CAATSA, που πρέπει να περάσει από τη Βουλή και τη Γερουσία, την επιρροή του Ισραήλ και της Ελλάδας στο Κογκρέσο, αλλά και την απαίτηση του Τραμπ να διακοπεί η αγορά ρωσικού πετρελαίου και φυσικού αερίου. Στη λίστα προσθέτει και τη «βόμβα» της Halkbank, αλλά και το ζήτημα των οικονομικών δυνατοτήτων της Τουρκίας. «Δεν είμαι σίγουρος ότι ο Ερντογάν έχει λεφτά αυτή τη στιγμή για να προχωρήσει σε κάτι τέτοιο».
Ο καθηγητής αναγνωρίζει ότι τα μέλη του Κογκρέσου έχουν πολιτικό βάρος, αλλά θέτει το ερώτημα εάν υπάρχει κάποιος που θα θελήσει να συγκρουστεί με τον Τραμπ: «Το Κογκρέσο έχει τη δύναμη να μπλοκάρει τα σχέδια του Τραμπ, αλλά υπάρχει κάποιος τόσο ισχυρός να σταθεί απέναντί του; Δεν το ξέρω. Ο Τραμπ θα το επιχειρήσει, αλλά αν θα περάσει από το Κογκρέσο, εγώ αμφιβάλλω».
Παράλληλα επισημαίνει πως οι εκλογές θα λειτουργήσουν ως φρένο για ανοιχτή σύγκρουση: «Αν συγκρουστεί με τον Τραμπ και είναι Ρεπουμπλικάνος, τον έφαγε το μαύρο φίδι στις επερχόμενες εκλογές».
Σε ό,τι αφορά στην ισορροπία δυνάμεων στο Αιγαίο, ο κ. Συρίγος είναι σαφής. «Εάν η Άγκυρα πάρει 100 F-35, σαφώς οι ισορροπίες αλλάζουν». Ωστόσο, το ερώτημα είναι πότε και πόσα θα παραλάβει η Τουρκία. Όπως εξηγεί, εάν η γείτονα χώρα μπει κανονικά στη σειρά παραγωγής, «θα αρχίσει να παραλαμβάνει F-35 σε 10 χρόνια από τώρα». Μόνο μια παραχώρηση από τις αμερικανικές γραμμές παραγωγής θα μπορούσε να επισπεύσει την παράδοση.
Τέλος, τονίζει ότι «ο Τραμπ δεν μπορεί να περάσει κάτι χωρίς το Κογκρέσο».
Το πλεονέκτημά του όμως είναι η πολιτική ισχύς και το κλίμα φόβου που προκαλεί. «Δεν θα βγει κάποιος γερουσιαστής να τα βάλει μαζί του. Θα φοβηθεί. Όχι ότι θα παρακάμψει τη διαδικασία του Κογκρέσου· θα την ακολουθήσει τυπικά. Ουσιαστικά, όμως, έχει το πάνω χέρι αυτός».
Κωνσταντίνος Φίλης: «Ο Τραμπ θέλει τον Ερντογάν πιο κοντά στο Ισραήλ»
Ο διευθυντής του Ινστιτούτου Διεθνών Υποθέσεων (IGA) Κωνσταντίνος Φίλης εστιάζει περισσότερο στη μεγάλη εικόνα των αμερικανοτουρκικών σχέσεων, υπογραμμίζοντας τον τρόπο με τον οποίο ο Ντόναλντ Τραμπ χειρίστηκε επικοινωνιακά τη συνάντηση με τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Όπως σημειώνει, ο Αμερικανός πρόεδρος «με αυτά τα οποία είπε, έκανε τον Ερντογάν να φαίνεται ως εκ των βασικών συνομιλητών και κατ’ επέκταση εταίρων των Ηνωμένων Πολιτειών».
Ωστόσο, η ουσία βρίσκεται αλλού. Υπάρχουν, κατά τον ίδιο, ζητήματα που φέρνουν πιο κοντά τις δύο χώρες, αλλά και άλλες μεγάλες διαφορές που συνεχίζουν να τις χωρίζουν. Ο κυριότερος στόχος του Τραμπ, σύμφωνα με τον κ. Φίλη, «είναι ο Ερντογάν να βρει έναν τρόπο συνεννόησης με το Ισραήλ». Η αποφυγή μίας νέας έντασης μεταξύ Άγκυρας και Τελ Αβίβ θεωρείται στρατηγικής σημασίας για την Ουάσιγκτον.
Όσον αφορά τα εξοπλιστικά, ο κ. Φίλης εμφανίζεται ξεκάθαρος: ο Αμερικανός πρόεδρος δεν πρόκειται να ανοίξει τον δρόμο για την πώληση των F-35 χωρίς ανταλλάγματα.
«Ο Τραμπ δεν θα τα δώσει όλα στον Ερντογάν στο πιάτο χωρίς προϋποθέσεις», τονίζει χαρακτηριστικά. Στο πλαίσιο αυτό, μία από τις κρίσιμες προϋποθέσεις που τίθενται είναι η σταδιακή απομάκρυνση της Τουρκίας από τη ρωσική ενέργεια, με περιορισμό των εισαγωγών πετρελαίου και φυσικού αερίου.
Πέρα από το ρωσικό ζήτημα, ο Τραμπ επιδιώκει να διασφαλίσει ότι η Άγκυρα θα ευθυγραμμιστεί με τα αμερικανικά συμφέροντα και σε άλλα μέτωπα, όπως η Κίνα. Ακόμη κι αν υπάρξουν κινήσεις επίσπευσης για τα F-35, «ο Αμερικανός πρόεδρος θα επιδιώξει να δεσμεύσει τον Ερντογάν σε πολιτικές που δεν θα θίγουν τα αμερικανικά συμφέροντα», εξηγεί ο κ. Φίλης.
Την ίδια στιγμή, υπενθυμίζει ότι ο παράγοντας χρόνος δεν είναι αμελητέος. Η αβεβαιότητα γύρω από τις ενδιάμεσες εκλογές του 2026 στις ΗΠΑ και η ισχυρή παρουσία λόμπι που αντιτίθενται στην πώληση των F-35 στην Τουρκία, συνθέτουν ένα σκηνικό χρονοτριβών και πρόσθετων εμποδίων.
Αλέξανδρος Δεσποτόπουλος: «Ο Ερντογάν ξόδεψε 50 δισ. για μια φωτογραφία»
Ο διεθνολόγος Αλέξανδρος Δεσποτόπουλος ήταν ιδιαίτερα επιφυλακτικός ως προς το αν η συνάντηση Τραμπ–Ερντογάν φέρνει πραγματικά πιο κοντά την Τουρκία στα F-35. Όπως σημείωσε, «δεν είδα κάτι που να άλλαξε στο πλαίσιο και να έκανε πιο εύκολη την πώληση F-35 από τις ΗΠΑ στην Τουρκία».
Μάλιστα, υπογράμμισε ότι για να μπορέσει να γίνει κάτι τέτοιο, θα πρέπει να τροποποιηθούν τόσο οι κυρώσεις CAATSA όσο και ο νόμος του αμυντικού προϋπολογισμού του 2020, κάτι που σημαίνει διπλή έγκριση από Βουλή και Γερουσία. «Δεν υπάρχει κάποια διαδικασία αυτήν τη στιγμή που να μπορεί ο Πρόεδρος Τραμπ από μόνος του να ανατρέψει το ισχύον καθεστώς», είπε χαρακτηριστικά, θυμίζοντας ότι ο Δημοκρατικός Γερουσιαστής Μπομπ Μενέντεζ είχε φροντίσει να «κλειδώσει» νομικά το θέμα το 2020.
Παράλληλα, επεσήμανε το βάρος των ισχυρών λόμπι στην Ουάσινγκτον. «Υπάρχουν πολλές ομάδες – εβραϊκές, ελληνικές, αρμενικές – που έχουν μια σταθερή και σκληρή στάση. Δεν είναι τόσο εύκολο να περάσει κάτι τέτοιο».
Ο κ. Δεσποτόπουλος ανέδειξε και το παράδειγμα της Ινδίας, η οποία επίσης είχε προμηθευτεί S-400, χωρίς όμως να καταφέρει να αποκτήσει F-35. «Ο Τραμπ πήγε με έναν φάκελο που έλεγε ‘έλα να σου παραγάγω πράγματα για εξαγωγές’, θεωρώντας ότι υπήρχε προηγούμενο. Όμως αυτό δεν τελεσφόρησε ποτέ».
Σημαντικό κατά τον ίδιο είναι και το γεγονός ότι ούτε στα F-16 υπήρξε σαφής δέσμευση. «Η Τουρκία, ενώ συμφώνησε να αποκτήσει F-16 επί Μπάιντεν, δεν τα έχει πάρει ακόμα. Ούτε καν για τα F-16 δεν είπε κάτι ο πρόεδρος Τραμπ. Ήταν παγωμένη η υποδοχή σε αυτό το θέμα».
Στο ερώτημα αν το Κογκρέσο μπορεί να μπλοκάρει τα σχέδια Τραμπ, εμφανίστηκε κατηγορηματικός. «Νομίζω ότι δεν θα φτάσουμε καν σε επίπεδο Κογκρέσου. Δεν θα διακυβεύσει μια τέτοια ένταση ο Αμερικανός πρόεδρος, λόγω και του Ουκρανικού. Θα έδινε λάθος σήμα, ότι κλείνει τα μάτια σε έναν συνεταίρο της Ρωσίας».
Επιπλέον, τόνισε το βάρος της υπόθεσης Halkbank, όπου – όπως είπε – ο Τούρκος πρόεδρος δεν κέρδισε τίποτα. Η σκληρή στάση της Ουάσινγκτον δείχνει, σύμφωνα με τον ίδιο, την πρόθεση των ΗΠΑ να τιμωρούν όσους παρακάμπτουν κυρώσεις, είτε αφορούν το Ιράν είτε τη Ρωσία.
Η γενική εκτίμηση του κ. Δεσποτόπουλου ήταν μάλλον απογοητευτική για την Άγκυρα. «Δεν νομίζω ότι έχουν λόγο να είναι αισιόδοξοι οι Τούρκοι. Θα υιοθετήσω αυτό που είπε η αντιπολίτευση, ότι ο Ερντογάν ξόδεψε 50 δισ. απλά για να βγάλει μια ωραία φωτογραφία με τον Τραμπ».
Τέλος, ανέδειξε και την πολιτική διάσταση της συνάντησης, με αιχμηρή παρατήρηση.
«Σκεφτείτε να είχε πάει ο Έλληνας πρωθυπουργός και να του έλεγε ο Τραμπ ‘εσύ φίλε μου Κυριάκο που ξέρεις από στημένες εκλογές’… Ή να του ζητούσε να αναγνωρίσει τους ψευδομουφτήδες. Αυτά που είπε στον Ερντογάν δεν θα τα άντεχε καμία άλλη ηγεσία».
Συμπερασματικά, η συνάντηση στον Λευκό Οίκο έδωσε επικοινωνιακά πλεονεκτήματα στον Τούρκο πρόεδρο, χωρίς όμως να αλλάξει τα σκληρά δεδομένα που κρατούν «κλειδωμένη» την πώληση των F-35. Αντίθετα, ανέδειξε ξανά τα πολλά εμπόδια – από το Κογκρέσο και τις κυρώσεις μέχρι τα ισχυρά λόμπι στην Ουάσινγκτον.
Για την Ελλάδα, οι εξελίξεις αυτές επιβεβαιώνουν ότι η Άγκυρα δεν βρίσκεται κοντά σε μια εύκολη αναβάθμιση του οπλοστασίου της.
Το ερώτημα παραμένει: πόσο μακριά θα φτάσει ο Τραμπ για να τραβήξει τον Ερντογάν πιο κοντά στη Δύση – και με ποιο κόστος για την ισορροπία δυνάμεων στην περιοχή.
Πηγή: skai.gr
