Για τους υπεύθυνους στρατηγικού σχεδιασμού του Ισραήλ, είναι σχεδόν ισοδύναμο με το Mount Doom (Όρος Ντουμ): μια αυστηρά φυλασσόμενη εγκατάσταση εμπλουτισμού πυρηνικών, θαμμένη μισό χιλιόμετρο κάτω από ένα βουνό, περικυκλωμένη από αμυντικά συστήματα και τοποθετημένη συμβολικά κοντά στην αρχαία θρησκευτική πόλη Κομ.
Για την Τεχεράνη, η εγκατάσταση του Φορντό σηματοδοτεί την επιθυμία της να προστατεύσει το πυρηνικό της πρόγραμμα, σχεδιασμένο να επιβιώσει από μια κατά μέτωπο επίθεση, με αρκετούς φυγοκεντρητές και επαρκώς εμπλουτισμένο ουράνιο ώστε να μπορεί δυνητικά να παραγάγει ένα πυρηνικό όπλο—ή να «σπάσει το όριο», αναφέρουν σε ανάλυσή τους οι Financial Times.
Θαμμένο κάτω από συμπαγή βράχο και θωρακισμένο με ενισχυμένο σκυρόδεμα που το καθιστά απρόσβλητο από οποιοδήποτε από τα γνωστά οπλικά συστήματα του Ισραήλ, αποτελεί επίσης σύμβολο της στρατηγικής ανασφάλειας του Ιράν.
Buried under half a kilometre of hard rock, and encased in reinforced concrete that puts it beyond the destructive reach of any of Israel’s publicly known weapons, Iran’s Fordow facility is designed to help safeguard its nuclear programme https://t.co/5PAZ8JdDsW pic.twitter.com/p441Oog7A1
— Financial Times (@FT) June 15, 2025
«Το Φορντό είναι το άλφα και το ωμέγα της πυρηνικής λειτουργίας του Ιράν», δήλωσε ο Μπεχνάμ Μπεν Ταλεμπλού, ανώτερος συνεργάτης του Foundation for Defense of Democracies, ενός think tank στις ΗΠΑ.
Το Ιράν ανακοίνωσε το Σάββατο ότι το Φορντό δέχθηκε επίθεση, όπως μετέδωσε το ημιεπίσημο πρακτορείο ειδήσεων ISNA, επικαλούμενο τον Οργανισμό Ατομικής Ενέργειας της χώρας, αν και η ζημιά ήταν περιορισμένη.
Αντίθετα, το Ισραήλ κατάφερε να καταστρέψει τη μεγαλύτερη υπέργεια πιλοτική εγκατάσταση εμπλουτισμού του Ιράν στη Νατάνζ, δήλωσε ο επικεφαλής του ΟΗΕ για τα πυρηνικά, Ραφαέλ Γκρόσι, στο Συμβούλιο Ασφαλείας την Παρασκευή.
Οι υπόγειες αίθουσες φυγοκέντρησης της εγκατάστασης πιθανόν έχουν καταστεί άχρηστες λόγω εκτεταμένων ζημιών στο σύστημα ηλεκτροδότησης της Νατάνζ, σύμφωνα με ανάλυση δορυφορικών εικόνων ανοιχτής πηγής από τη δεξαμενή σκέψης Institute for Science and International Security (ISIS).
«Το Φορντό θα είναι δύσκολο χωρίς τη βοήθεια των ΗΠΑ. Είναι βαριά οχυρωμένο και βαθιά μέσα σε βουνό. Δεν είμαι σίγουρος πόση ζημιά μπορούμε να προκαλέσουμε εκεί», δήλωσε ο Ντάνι Σιτρινόβιτς, ειδικός για το Ιράν στο Ινστιτούτο Μελετών Εθνικής Ασφάλειας στο Τελ Αβίβ.
«Το Ιράν δεν έχει φτάσει ακόμη στο σημείο μηδέν [δηλαδή στην πλήρη καταστροφή του πυρηνικού του προγράμματος]… Διαθέτει ακόμη σημαντικές δυνατότητες», πρόσθεσε ο Σιτρινόβιτς, επισημαίνοντας ότι το Φορντό θα είναι ο πιο δύσκολος—και ίσως ο τελευταίος—στόχος στην αεροπορική εκστρατεία του Ισραήλ.
Σε παγκόσμιους όρους, το Φορντό δεν είναι μοναδική περίπτωση προστατευμένης εγκατάστασης. Κάθε μεγάλη στρατιωτική δύναμη με πυρηνικό πρόγραμμα διαθέτει παρόμοια υπόγεια στρατιωτικά καταφύγια, που έχουν αποτελέσει έμπνευση για αμέτρητα κατασκοπευτικά θρίλερ και θεωρίες συνωμοσίας.
Το Raven Rock στις ΗΠΑ, το αποκαλούμενο «Υπόγειο Πεντάγωνο», είναι χτισμένο μέσα σε βουνό στην Πενσυλβάνια. Το μυστικό Όρος Γιαμάνταου της Ρωσίας θεωρείται ότι στεγάζει μεγάλη εγκατάσταση πυρηνικών όπλων.
Το ίδιο ισχύει για τις υπόγειες βάσεις πυραύλων της Βόρειας Κορέας, οι οποίες είναι ενσωματωμένες σε ορεινούς όγκους, ενώ η κινεζική ναυτική βάση Longpo διαθέτει υπόγεια εγκατάσταση για πυρηνικά υποβρύχια με πρόσβαση μέσω τούνελ.
Το Φορντό, ωστόσο, είναι η μόνη μεγάλη υπόγεια στρατιωτική βάση που έχει δεχθεί άμεση επίθεση—ένα προηγούμενο που καταδεικνύει τους εξαιρετικούς κινδύνους που ανέλαβε ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου εγκρίνοντας τις επιθέσεις αυτής της εβδομάδας.
Οι Ιρανοί αξιωματούχοι αρνούνται εδώ και χρόνια ότι επιδιώκουν την κατασκευή πυρηνικής βόμβας, ενώ η πιο πρόσφατη εκτίμηση απειλής από τις αμερικανικές υπηρεσίες πληροφοριών, που εκδόθηκε φέτος, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το Ιράν δεν έχει επανεκκινήσει το πρόγραμμα πυρηνικών όπλων, το οποίο είχε αναστείλει υπό διεθνή πίεση το 2003.
Ωστόσο, αν η Τεχεράνη ακολουθούσε αυτό τον δρόμο, σύμφωνα με εκτιμήσεις του ISIS, το Φορντό θα μπορούσε να μετατρέψει το σύνολο του αποθέματος υψηλά εμπλουτισμένου ουρανίου του Ιράν—το οποίο οι επιθεωρητές του ΙΑΕΑ εκτιμούν στα 408 κιλά τον Μάιο—σε ποσότητες κατάλληλες για την κατασκευή εννέα πυρηνικών όπλων μέσα σε μόλις τρεις εβδομάδες.
«Το Ιράν θα μπορούσε να παράγει την πρώτη ποσότητα των 25 κιλών [οπλικά χρήσιμου ουρανίου] στο Φορντό μέσα σε μόλις δύο έως τρεις ημέρες», έχει προειδοποιήσει το ISIS.
Οι διαφορές μεταξύ Φορντό και Νατάνζ συνοψίζουν μεγάλο μέρος της ιστορίας του πυρηνικού προγράμματος της Τεχεράνης—καθώς και τις πολυμερείς προσπάθειες που έχουν καταβληθεί για να περιοριστεί η δραστηριότητα εμπλουτισμού και να προληφθεί η μορφή επίθεσης που εξαπέλυσε το Ισραήλ αυτή την εβδομάδα.
Μετά τις δημόσιες αποκαλύψεις για μια μυστική εγκατάσταση, το Νατάνζ δηλώθηκε τελικά από το Ιράν στα Ηνωμένα Έθνη το 2003. Αν και το εκτεταμένο βιομηχανικό συγκρότημα φιλοξενεί έως και 16.000 φυγοκεντρητές, ο σχεδιασμός του στοχεύει στην ευρείας κλίμακας παραγωγής ουρανίου με χαμηλότερα επίπεδα εμπλουτισμού.
Αυτό, σε συνδυασμό με τους τακτικούς ελέγχους του ΟΗΕ, καθιστούσε το Νατάνζ πιο κατάλληλο για ειρηνική, πολιτική χρήση πυρηνικής ενέργειας. Η υπόγεια εγκατάσταση εμπλουτισμού του Νατάνζ είναι επίσης θαμμένη μόλις περίπου 20 μέτρα κάτω από την επιφάνεια του εδάφους.
Αντιθέτως, αυτό που κάνει το Φορντί να ξεχωρίζει είναι η γεωλογική του ανθεκτικότητα που καθιστά τις αίθουσες φυγοκέντρησης ουσιαστικά αδιαπέραστες από τις συμβατικές βόμβες που μεταφέρονται από αέρος. Αυτό μπορεί ακόμη και να περιλαμβάνει το γιγάντιο αμερικανικό βομβαρδιστικό καταφυγίων Massive Ordnance Penetrator, το οποίο μπορεί να διαπεράσει 60 μέτρα σκυροδέματος.
Κατασκευασμένο με μυστικότητα, η ύπαρξη του Φορντό αποκαλύφθηκε δημοσίως τον Σεπτέμβριο του 2009 όταν Αμερικανοί, Βρετανοί και Γάλλοι αξιωματούχοι αποχαρακτήρισαν πληροφορίες που έδειχναν ότι το Ιράν είχε κρυφά κατασκευάσει μια μυστική εγκατάσταση βαθιά μέσα σε ένα βουνό, κάτι που ήταν «ασύμβατο με ένα ειρηνικό πρόγραμμα».
Το εύρημα αυτό, που επιβεβαίωσε αυτό που ο τότε πρωθυπουργός της Βρετανίας Γκόρντον Μπράουν αποκάλεσε «παραπλάνηση» από πλευράς του Ιράν, ήταν τόσο ανησυχητικό ώστε οδήγησε σε σπάνια δημόσια επίπληξη από τη Ρωσία προς το Ιράν και σε προειδοποίηση από την Κίνα.
Το Ιράν επέμεινε στη θέση του εκείνη την περίοδο. «Αυτό που κάναμε ήταν απολύτως νόμιμο», δήλωσε τότε ο πρόεδρος Μαχμούντ Αχμαντινετζάντ, προσθέτοντας: «Τι δουλειά έχετε να μας λέτε τι να κάνουμε;»
Παρά ταύτα, το Φορντό βρέθηκε στο επίκεντρο των επόμενων διεθνών προσπαθειών περιορισμού του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν.
Οδήγησε σε αυστηρότερες κυρώσεις από τα Ηνωμένα Έθνη και αποτέλεσε κεντρικό σημείο της πολυμερούς συμφωνίας του 2015, γνωστής ως Κοινό Ολοκληρωμένο Σχέδιο Δράσης (Joint Comprehensive Plan of Action – JCPOA), ανάμεσα στο Ιράν και τις παγκόσμιες δυνάμεις, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ, Ηνωμένου Βασιλείου, Γαλλίας, Ρωσίας, Κίνας και Γερμανίας.
Σε αντάλλαγμα για την άρση των κυρώσεων, το Ιράν συμφώνησε, μεταξύ άλλων μέτρων, να μετατρέψει την εγκατάσταση σε ερευνητικό κέντρο, να περιορίσει τον αριθμό των φυγοκεντρητών που λειτουργούν εκεί, να σταματήσει τον εμπλουτισμό ουρανίου για 15 χρόνια και να επιτρέψει ενισχυμένους ελέγχους από διεθνείς επιθεωρητές.
Οι ΗΠΑ αποσύρθηκαν από τη συμφωνία JCPOA το 2018 κατά την πρώτη προεδρική θητεία του Ντόναλντ Τραμπ, και έκτοτε το Ιράν προχώρησε σε αυξημένο εμπλουτισμό ουρανίου.
Μετά την έκρηξη του 2021 στο Νατάνζ—την οποία το Ιράν απέδωσε στο Ισραήλ και η οποία έπληξε την ικανότητα εμπλουτισμού της εγκατάστασης—η Τεχεράνη έθεσε σε λειτουργία τις φυγοκεντρητές του Φορντό. Αυτές άρχισαν να μετατρέπουν το απόθεμα χαμηλά εμπλουτισμένου ουρανίου του Ιράν σε καθαρότητα 60%, από την οποία μπορεί να παραχθεί οπλικού επιπέδου ουράνιο μέσα σε λίγες ημέρες.
Αναλυτές πιστεύουν ότι το Φορντό, αν δεν καταστραφεί από τις ισραηλινές επιθέσεις, θα μπορούσε να αποτελέσει το επίκεντρο της προσπάθειας του Ιράν να έρθει σε ρήξη με τη διεθνή κοινότητα. Η χώρα θα μπορούσε να αποσυρθεί από τη Συνθήκη Μη Διάδοσης των Πυρηνικών Όπλων (NPT), να διακόψει τη συνεργασία με τη Διεθνή Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας (IAEA) και να κατασκευάσει γρήγορα μια πυρηνική βόμβα.
Το Ιράν έχει στο παρελθόν απειλήσει ότι θα προχωρήσει σε μια τέτοια αντίδραση αν δεχθεί επίθεση σε πυρηνικές του εγκαταστάσεις, αν και μια τέτοια κίνηση θα μπορούσε να προκαλέσει την άμεση εμπλοκή των Ηνωμένων Πολιτειών στην
ισραηλινή εκστρατεία.
Επιπλέον, ο κίνδυνος εντείνεται από το γεγονός ότι το Φορντό δεν είναι η μοναδική ασφαλής εγκατάσταση στην οποία μπορεί να βασιστεί το Ιράν. Η Τεχεράνη άρχισε να κατασκευάζει πρόσφατα μια ακόμη βαθύτερη και καλύτερα προστατευμένη εγκατάσταση στο Kūh-e Kolang Gaz Lā, γνωστό και ως Όρος Pickaxe, λίγα χιλιόμετρα νότια του Νατάνζ.
Ενώ το Φορντό θεωρείται ότι διαθέτει δύο εισόδους μέσω σηράγγων, το Pickaxe έχει τουλάχιστον τέσσερις, γεγονός που καθιστά δυσκολότερη την απομόνωση των προσβάσεων μέσω βομβαρδισμού. Οι υπόγειες αίθουσές του διαθέτουν επίσης μεγαλύτερο ωφέλιμο χώρο.
Ορισμένοι φοβούνται ότι η εγκατάσταση αυτή, στην οποία το Ιράν μέχρι στιγμής έχει απαγορεύσει την πρόσβαση στους επιθεωρητές του ΙΑΕΑ, θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ακόμη και για την κατασκευή μιας πυρηνικής βόμβας ενώ το Ιράν βρίσκεται υπό επίθεση.
«Ένα κρίσιμο ερώτημα είναι εάν το Ιράν έχει ήδη μεταφέρει—ή σκοπεύει να μεταφέρει—σχάσιμα υλικά στο Pickaxe ή σε κάποια άλλη άγνωστη εγκατάσταση», δήλωσε ο Μπεν Ταλεμπλού του FDD.
Πηγή: skai.gr
