Γερμανία–Ισραήλ: Μνήμη, πόλεμος και ευθύνη

60 χρόνια μετά, Γερμανία και Ισραήλ τιμούν την επέτειο σύναψης των επίσημων διπλωματικών σχέσεων – στη σκιά του πολέμου στη Γάζα.

Πριν από εξήντα χρόνια, στις 12 Μαΐου 1965, η Γερμανία και το Ισραήλ ξεκίνησαν τις επίσημες διπλωματικές σχέσεις, μετά από μακρά περίοδο προετοιμασίας. Εκείνη την εποχή κάθε άλλο παρά αυτονόητο ήταν κάτι τέτοιο: ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος είχε τελειώσει μόλις δύο δεκαετίες νωρίτερα και η μνήμη του Ολοκαυτώματος ήταν ακόμη νωπή.

Βέβαια μέχρι και σήμερα, 80 χρόνια μετά το τέλος του πολέμου, οι σχέσεις με το Ισραήλ παραμένουν εξαιρετικά σημαντικές – και δύσκολες.

Ο πρόεδρος του Ισραήλ, Ιτζάκ Χέρτσογκ, μετέβη στο Βερολίνο για να τιμήσει την επέτειο σύναψης διπλωματικών σχέσεων. Μαζί με τον πρόεδρο της Γερμανίας, Φρανκ-Βάλτερ Σταϊνμάιερ, επισκέφθηκαν το Μνημείο του Ολοκαυτώματος «Πλατφόρμα 17» στον σταθμό Γκρούνεβαλντ, στα νοτιοδυτικά του Βερολίνου. Περίπου 10.000 Εβραίοι απελάθηκαν από αυτόν τον σταθμό με προορισμό τα στρατόπεδα συγκέντρωσης και εξόντωσης.

Ο Χέρτσογκ συναντήθηκε επίσης χθες με νέους από τη Γερμανία και το Ισραήλ, με αφορμή την αύξηση του αντισημιτισμού από την έναρξη του πολέμου στη Γάζα – ένα φαινόμενο ιδιαίτερα μεταξύ των νέων στη Γερμανία. Τέλος, Χέρτσογκ και Σταϊνμάιερ βρίσκονται σήμερα μαζί στο Ισραήλ και θα επισκεφθούν ένα κιμπούτς στα σύνορα με τη Γάζα.

Γιατί η ασφάλεια του Ισραήλ είναι θεμελιώδης για το Βερολίνο

Η επίσκεψη πραγματοποιείται τις πρώτες μέρες της νέας γερμανικής κυβέρνησης υπό τον καγκελάριο Φρίντριχ Μερτς. Όπως και όλοι οι καγκελάριοι μέχρι σήμερα, ο Μερτς γνωρίζει βέβαια για την «ιστορική ευθύνη» της Γερμανίας απέναντι στο Ισραήλ. Όταν η πρώην καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ (CDU) επισκέφθηκε το Ισραήλ το 2008 και μίλησε στην Κνεσέτ, στο ισραηλινό κοινοβούλιο, χρησιμοποίησε τον όρο raison d’état (Staatsräson) για να περιγράψει αυτή την ευθύνη. Κατά την άποψή της, η Γερμανία φέρει μια ιδιαίτερη πολιτική ευθύνη για την ύπαρξη και την ασφάλεια του Ισραήλ. Πρόκειται για μια πολιτική αρχή, και όχι για νομική υποχρέωση.

Οι καγκελάριοι μετά τη Μέρκελ καθώς και οι περισσότεροι πριν από αυτήν λειτούργησαν και συνεχίζουν να λειτουργούν βάσει αυτής της βασικής αρχής. Παρά την κριτική που ασκείται για τις ενέργειες του Ισραήλ στη Γάζα, Γερμανοί πολιτικοί τονίζουν επανειλημμένα το δικαίωμα του Ισραήλ στην αυτοάμυνα, μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023.

Ωστόσο, η εφαρμογή αυτής της αρχής στην πράξη μπορεί να είναι εξαιρετικά δύσκολη. Η κριτική στις ενέργειες του Ισραήλ στη Γάζα αυξάνεται και στη Γερμανία, ιδίως μετά το ισραηλινό μπλόκο στην αποστολή ανθρωπιστικής βοήθειας.

Θα συλληφθεί ο Νετανιάχου, αν επισκεφθεί τη Γερμανία;

Τον Νοέμβριο του 2024, το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο (ICC) της Χάγης εξέδωσε εντάλματα σύλληψης κατά του πρωθυπουργού του Ισραήλ, Βενιαμίν Νετανιάχου, και του πρώην υπουργού Άμυνας, Γιοάβ Γκαλάντ, μεταξύ άλλων, για ενδεχόμενα εγκλήματα πολέμου στη Γάζα. Η Γερμανία είναι ιδρυτικό μέλος του ΔΠΔ και θα ήταν υποχρεωμένη να συλλάβει τον Νετανιάχου, σε περίπτωση που εκείνος επισκεφθεί τη χώρα.

Ωστόσο, την επομένη των γερμανικών εκλογών τον Φεβρουάριο, ο Μερτς δήλωσε, μετά από τηλεφωνική επικοινωνία με τον Νετανιάχου, ότι ως καγκελάριος θα βρει «τρόπους και μέσα ώστε (σ.σ. ο Νετανιάχου) να μπορεί να επισκεφθεί τη Γερμανία και να αναχωρήσει χωρίς να συλληφθεί». Ωστόσο, από τότε που ανέλαβε επίσημα τα καθήκοντά του, ο Μερτς δεν έχει επαναλάβει τη συγκεκριμένη δήλωση.

Η αντιπαράθεση γύρω από το ένταλμα σύλληψης του Νετανιάχου δείχνει πόσο περίπλοκη παραμένει η σχέση μεταξύ των δύο χωρών σήμερα και πόσο βαθιά επηρεάζεται από τον πόλεμο στη Γάζα.

Επιμέλεια: Χρύσα Βαχτσεβάνου

Πηγή: Deutsche Welle