Η ανθρώπινη λαχτάρα να γνωρίζουμε και να κατανoούμε είναι η κινητήρια δύναμη πίσω από την ανάπτυξή μας ως άτομα και ακόμη και την επιτυχία μας ως ανθρώπινο είδος. Αλλά η περιέργεια μπορεί επίσης να είναι επικίνδυνη, οδηγώντας σε εμπόδια ή ακόμη και πτώσεις, οπότε γιατί αυτή η παρόρμηση μας υπάρχει τόσο συχνά σε όλη τη ζωή;
Με άλλα λόγια, γιατί οι άνθρωποι είναι τόσο περίεργοι; Και δεδομένης της πολυπλοκότητας της περιέργειας, έχουν οι επιστήμονες έναν ορισμό για αυτήν την έμφυτη ώθηση;
Η περιέργεια είναι τόσο ριζωμένη, μας βοηθά να μάθουμε ως μωρά και να επιβιώνουμε ως ενήλικες. Όσον αφορά τον ορισμό, δεν υπάρχει ένας συγκεκριμένος. Οι ερευνητές σε πολλούς κλάδους ενδιαφέρονται για την περιέργεια, οπότε δεν αποτελεί έκπληξη ότι δεν υπάρχει ένας ευρέως αποδεκτός ορισμός του όρου. Ο William James, ένας από τους πρώτους σύγχρονους ψυχολόγους, το ονόμασε «ώθηση προς καλύτερη γνώση». Ο Ivan Pavlov έγραψε ότι τα σκυλιά (φυσικά ήταν σκυλιά) είναι περίεργα για τα νέα ερεθίσματα μέσω του “τι είναι αυτό;” αντανακλαστικό που τους προκαλεί να επικεντρωθούν αυθόρμητα σε κάτι νέο που έρχεται στο περιβάλλον τους.
Ενώ ο καθορισμός ενός ορισμού έχει αποδειχθεί περίπλοκος, “η γενική συναίνεση είναι ότι είναι κάποιο μέσο συλλογής πληροφοριών”, δήλωσε η Katherine Twomey, καθηγήτρια γλωσσικής και επικοινωνιακής ανάπτυξης στο Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Οι ψυχολόγοι συμφωνούν επίσης ότι η περιέργεια δεν αφορά την ικανοποίηση μιας άμεσης ανάγκης, όπως η πείνα ή η δίψα. μάλλον, είναι υποκινούμενη ενστικτωδώς.
Ανοίγοντας τον δρόμο μας στον κόσμο
Η περιέργεια περιλαμβάνει ένα τόσο μεγάλο σύνολο συμπεριφορών, πιθανότατα δεν υπάρχει κανένα «γονίδιο περιέργειας» που να κάνει τους ανθρώπους να αναρωτιούνται για τον κόσμο και να εξερευνούν το περιβάλλον τους. Ωστόσο, η περιέργεια έχει γενετικό συστατικό. Τα γονίδια και το περιβάλλον αλληλεπιδρούν με πολλούς πολύπλοκους τρόπους για να διαμορφώσουν τα άτομα και να καθοδηγήσουν τη συμπεριφορά τους, συμπεριλαμβανομένης της περιέργειάς τους.
Οι ερευνητές εντόπισαν αλλαγές σε έναν συγκεκριμένο τύπο γονιδίου που είναι πιο συνηθισμένος σε μεμονωμένα ωδικά πτηνά που ενδιαφέρονται ιδιαίτερα να εξερευνήσουν το περιβάλλον τους, σύμφωνα με μια μελέτη του 2007 που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Proceedings of the Royal Society B, Biological Science. Στους ανθρώπους, οι μεταλλάξεις σε αυτό το γονίδιο, γνωστό ως DRD4, έχουν συσχετιστεί με την τάση ενός ατόμου να αναζητεί το νέο.
Ανεξάρτητα από τη γενετική τους σύνθεση, τα βρέφη πρέπει να μάθουν μια απίστευτη ποσότητα πληροφοριών σε σύντομο χρονικό διάστημα και η περιέργεια είναι ένα από τα εργαλεία που οι άνθρωποι βρήκαν για να επιτελέσουν αυτό το τεράστιο έργο.
“Εάν τα βρέφη δεν ήταν περίεργα, δεν θα μάθαιναν ποτέ τίποτα και δεν αναπτύσσονταν, είπε ο Twomey.
Εκατοντάδες μελέτες δείχνουν ότι τα βρέφη προτιμούν την καινοτομία. Σε μια κλασική μελέτη του 1964, ένας ψυχολόγος έδειξε ότι τα βρέφη ηλικίας μεταξύ 2 μηνών και 6 μηνών μεγάλωναν λιγότερο και ενδιαφερόταν λιγότερο για ένα περίπλοκο οπτικό μοτίβο όσο περισσότερο το κοίταζαν. Μια μελέτη του 1983 στο περιοδικό Developmental Psychology σχετικά με ελαφρώς μεγαλύτερα παιδιά (ηλικίας 8 μηνών και 12 μηνών) έδειξε ότι όταν τα μωρά συνήθισαν σε οικεία παιχνίδια, προτιμούσαν νέα, ένα σενάριο που οι φροντιστές πιθανότατα γνωρίζουν πολύ καλά.
Αυτή η προτίμηση για τo καινούργιο έχει ένα όνομα: αντιληπτική περιέργεια. Είναι αυτό που παρακινεί ζώα εκτός του ανθρώπου, βρέφη και πιθανώς ενήλικες να εξερευνούν και να αναζητούν νέα πράγματα προτού υπάρξει λιγότερο ενδιαφέρον για αυτά μετά από συνεχή έκθεση.
Όπως δείχνουν αυτές οι μελέτες, τα βρέφη το κάνουν όλη την ώρα. Το βάβισμα είναι ένα παράδειγμα.
“Η εξερεύνηση που κάνουν είναι η συστηματική φλυαρία”, δήλωσε ο Twomey. Όταν τα περισσότερα μωρά είναι μόλις μερικών μηνών, αρχίζουν να φωνάζουν φωνήεν και επαναλαμβανόμενα, σαν ομιλία, καθώς μαθαίνουν πώς να μιλούν. Το βάβισμα δείχνει τη χρησιμότητα της αντιληπτικής περιέργειας. Ξεκινά ως μια εντελώς τυχαία εξερεύνηση του τι μπορεί να κάνει η φωνητική ανατομία τους.
Τελικά «θα «κολλήσουν σε κάτι και θα σκεφτούν ότι ακούγεται σαν κάτι που θα έκανε η μαμά ή ο μπαμπάς μου “, είπε. Και μετά το ξανακάνουν. Και ξανά.
Αλλά δεν είναι μόνο τα βρέφη. Τα κοράκια είναι διάσημα για τη χρήση της αντιληπτικής περιέργειας ως μέσου εκμάθησης. Για παράδειγμα, η προσπάθεια εξερεύνησης του περιβάλλοντός τους βοηθά πιθανώς τα κοράκια να μάθουν να διαμορφώνον τα απλά εργαλεία που χρησιμοποιούν για να ψαρεύουν τις προνύμφες από δυσπρόσιτες ρωγμές. Επιπλέον, πειράματα με ρομπότ που έχουν προγραμματιστεί να είναι περίεργα έχουν δείξει ότι η εξερεύνηση είναι ένας ισχυρός τρόπος προσαρμογής σε ένα νέο περιβάλλον.
Κάνοντας τον κόσμο να λειτουργήσει για μας
Ένα άλλο είδος περιέργειας είναι ενστικτωδώς ανθρώπινο. Οι ψυχολόγοι το αποκαλούν γνωσιολογική περιέργεια και αφορά την αναζήτηση γνώσης και την εξάλειψη της αβεβαιότητας. Η γνωσιολογική περιέργεια εμφανίζεται αργότερα στη ζωή και μπορεί να απαιτεί πολύπλοκη γλώσσα, είπε ο Twomey.
Για τον Augustin Fuentes, καθηγητή ανθρωπολογίας στο Πανεπιστήμιο του Princeton, αυτή η μορφή περιέργειας έθεσε τους ανθρώπους – και πιθανώς όλα τα μέλη του γένους Homo – εκτός από άλλα ζώα και άνοιξε το δρόμο για εμάς να κατοικήσουμε σχεδόν σε κάθε γωνιά του κόσμου, επινοώντας τεχνολογίες από τσεκούρια μέχρι και έξυπνα τηλέφωνα.
Ωστόσο, η περιέργεια έρχεται με ένα κόστος. Ακριβώς επειδή οι άνθρωποι μπορούν να φανταστούν κάτι δεν σημαίνει ότι θα λειτουργήσει, τουλάχιστον όχι στην αρχή. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η αποτυχία είναι ένα υγιές μέρος της ανάπτυξης. Για παράδειγμα, πολλά μωρά μπουσουλάνε, αλλά αποφασίζουν να δοκιμάσουν το περπάτημα, επειδή υπάρχουν περισσότερα να δουν και να κάνουν όταν στέκονται όρθια, σύμφωνα με τον Twomey. Αλλά αυτό το ορόσημο έρχεται με ένα μικρό κόστος. Μια μελέτη 12 έως 19 μηνών που μαθαίνουν πώς να περπατούν τεκμηριώθηκε ότι αυτά τα παιδιά έπεσαν πολύ. Επτά φορές την ώρα, για να είμαστε ακριβείς. Αλλά το περπάτημα είναι πιο γρήγορο από το να σέρνεται, οπότε αυτό «τους παρακινεί να μεταβούν στο περπάτημα”, έγραψαν οι ερευνητές στη μελέτη του 2012, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Psychological Science.
Μερικές φορές, ωστόσο, η δοκιμή μιας νέας ιδέας μπορεί να οδηγήσει σε καταστροφή.
“Η περιέργεια οδήγησε πιθανότατα στην πλειονότητα των ανθρώπινων πληθυσμών να εξαφανιστούν”, δήλωσε ο Φουέντες.
Για παράδειγμα, οι Ίνουιτ των Αρκτικών περιοχών της Γροιλανδίας, του Καναδά και της Αλάσκας, και οι λαοί Σάμι των βόρειων περιοχών της Ευρώπης “δημιούργησαν απίστευτους τρόπους αντιμετώπισης των προκλήσεων” της ζωής σε βόρεια κλίματα, αλλά “αυτό που ξεχνάμε είναι πιθανότατα δεκάδες χιλιάδες πληθυσμοί που προσπάθησαν αλλά δεν τα κατάφεραν” σε αυτά τα δύσκολα τοπία, είπε.
Τελικά, η περιέργεια αφορά την επιβίωση. Δεν έζησαν όλοι οι περίεργοι άνθρωποι για να μεταδώσουν την τάση τους για εξερεύνηση στους απογόνους τους, αλλά αυτοί που όσοι επέζησαν βοήθησαν στη δημιουργία ενός είδους που δεν μπορεί παρά να σκέφτεται, «Ε, αναρωτιέμαι τι θα συνέβαινε αν…»
Πηγή: livescience
