Γίναμε σοφότεροι μετά την πανδημία;

Ένα βιβλίο προσπαθεί να βάλει τάξη στο τι έγινε και τι θα έπρεπε να είχε γίνει με τη σημερινή εμπειρία.

Είναι το μόνο σίγουρο.

Η επεξεργασία των εμπειριών από την πανδημίαθα απασχολήσει ακόμη για πολύ κυβερνήσεις, πολιτικούς, επιστήμονες και κοινωνιολόγους.

Ήταν μια περίοδος πρωτόγνωρη που οι ειδικοί επιδημιολόγοι κατεύθυναν αποφάσεις των κυβερνήσεων με μέτρα πρωτάκουστα για κοινωνίες που έχουν συνηθίσει να ζουν σε συνθήκες ελευθερίας. Επίσης σίγουρο είναι ότι τα μέτρα εγκλεισμού έχουν αφήσει το αποτύπωμά τους όχι μόνο στην ψυχική υγεία, αλλά και στην οικονομία. Λαμπρό παράδειγμα οι εσπευσμένες αγορές μασκών FFP2 στην πρώτη φάση της πανδημίας, που κόστισαν στον Γερμανό φορολογούμενο 2,3 δις ευρώ, ποσό το οποίο ακόμη δεν έχει καταβληθεί και αποτελεί ένα ακόμη βαρίδι στον προϋπολογισμό για το 2025. Υπουργός Υγείας τότε ήταν ο Γενς Σπαν από το Χριστιανοδημοκρατικό Κόμμα. Ο οποίος κλήθηκε αυτή την εβδομάδα στην επιτροπή Προϋπολογισμού της Βουλής να δώσει εξηγήσεις, γιατί δεν πληρώθηκαν ακόμη οι προμηθευτές. Το θέμα έχει σκαλώσει στα δικαστήρια και θα τραβήξει σε μάκρος. Ανάλογη συζήτηση έγινε και στην ολομέλεια.

Εγκλεισμός και άλλες υπερβολές

Η επεξεργασία για το επιστημονικό και ψυχολογικό αποτύπωμα της πανδημίας είναι ακόμη δυσκολότερη. Αλλά υπάρχει μια βεβαιότητα. Δεν θα είναι η τελευταία πανδημία που θα έχει να αντιμετωπίσει η διεθνής κοινότητα. Και το ερώτημα αδήριτο, τι διδαχθήκαμε; Και τα διδάγματά μας αρκούν για να αντιμετωπίσουμε την επόμενη πανδημία; Ένα βιβλίο που μόλις κυκλοφόρησε προσπαθεί να κωδικοποιήσει την εμπειρία.Συγγραφέας είναι ο Κρίστιαν Ντρόστεν, καθηγητής επιδημιολόγος, διευθυντής του Επιδημιολογικού Ινστιτούτου στη φημισμένη πανεπιστημιακή κλινική Charité του Βερολίνου.Παρομοιάστηκε με τον Γερμανό Τσιόδρα. Ο λόγος του είχε και έχει βαρύτητα. Αλλά προκάλεσε επίσης έχθρα. Στο βιβλίο του με τον ερωτηματικό τίτλο Alles Überstanden? (Τα ξεπεράσαμε όλα;) κάνει ανάδρομή στα όχι και τόσο μακρινά χρόνια αναγκαστικού εγκλεισμού με τη βοήθεια του έγκριτου δημοσιογράφου Γκέοργκ Μάσκολο, με θέσεις ευθύνης σε εφημερίδες και σοβαρά γερμανικά περιοδικά. Η συζήτησή τους επικεντρώνεται στην πολιτική διαχείριση της κρίσης, τον ρόλο της επιστήμης και των ΜΜΕ, ποιες αποφάσεις ήταν υπερβολικές, ποιες ελήφθηκαν πολύ αργά, αλλά και το καίριο ερώτημα, από πού προήλθε τέλος πάντων αυτός ο φοβερός και τρομερός ιός Sars-CoV-2. Και επιχειρούν να δώσουν κάποιες απαντήσεις. «Δεν θα είναι και η τελευταία συζήτηση», αυτό είναι ίσως το πιο ασφαλές συμπέρασμα του βιβλίου.

Αλλά ας προσπαθήσουμε να τακτοποιήσουμε τις απόψεις του Γερμανού ειδικού για τις επίμαχες αποφάσεις των πολιτικών, όπως το κλείσιμο των σχολείων. Ο Ντρόστεν επισημαίνει το συναισθηματικό φορτίο της συζήτησης και το ότι στο επίκεντρο δεν τέθηκαν τόσο οι συνέπειες στη μόρφωση των παιδιών, όσο στο ότι οι γονείς τους δεν μπορούσαν να πάνε στην εργασία τους αφού τα παιδιά έμειναν στο σπίτι. Η συναισθηματική φόρτιση της συζήτησης τροφοδοτήθηκε και από ένα ευρύτερο θέμα, την κατανομή των βαρών του εγκλεισμού. «Η φράση ´όλοι είναι ίσοι απέναντι στην ασθένεια´ δεν θα μπορούσε να είναι πιο μακριά από την πραγματικότητα» λέει ο Ντρόστεν. «Οι κοινωνικές αδικίες έγιναν πιο εμφανείς σε αυτήν την περίοδο». Σε άλλο σημείο εξηγεί με έναν ενδιαφέροντα τρόπο γιατί η σχετικά ήπια εξέλιξη της άνοιξης του 2020 έδωσε τη θέση της σε ένα σφοδρό κύμα το φθινόπωρο. «Διότι δεν βλέπεις τις ασθένειες που προλαμβάνεις και που στη συνέχεια είσαι τυφλός απέναντι σε αυτές που θα προέκυπταν χωρίς τα περιοριστικά μέτρα».

Βασανιστικό ερώτημα: Από πού ήρθε ο ιός;

Αλλά το πιο βασικό ερώτημα που ίσως να μην απαντηθεί ποτέ είναι πώς προέκυψε αυτός ο ιός. «Για μένα, το ερώτημα της προέλευσης του κορωνοϊού είναι ένα από τα μεγάλα επιστημονικά μυστήρια της εποχής μας”, λέει από την πλευρά του ο Μάσκολο. “Η φύση ή ο άνθρωπος άνοιξε αυτό το κουτί της Πανδώρας στη Γουχάν;” Το ερώτημα αυτό έχει φορτίσει τους πολιτικούς αλλά και τους επιστήμονες που θεωρούν ανεύθυνη τη στάση της Κίναςπου εξακολουθεί να εμποδίζει την αναζήτηση της προέλευσης του ιού. Ο Γερμανός δημοσιογράφος επικρίνει επίσης την προσέγγιση της Κίνας απέναντι στην πανδημία. Είναι πεπεισμένος ότι δεν πρόκειται να επεξεργαστεί τη δική της διαχείριση της κρίσης, αλλά είναι κάτι που λείπει και στη Γερμανία. Στη Σουηδία για παράδειγμα, η τελική έκθεση κατατέθηκε τον Φεβρουάριο του 2022. Και η Βρετανία ακολουθεί τον ίδιο δρόμο με μίαν επιτροπή για μια «αυστηρή επεξεργασία» του τρόπου διαχείρισης της πανδημίας. Ο Κρίστιαν Ντρόστεν ήταν ένα κορυφαίο πρόσωπο κατά τη διάρκεια της πανδημίας στη Γερμανία. Ως σύμβουλος της κυβέρνησης μάλιστα άφησε το δικό του αποτύπωμα στη γερμανική πολιτική διαχείρισης της πανδημίας. Τώρα εμφανίζεται διαφορετικά και υποστηρίζει ότι ήταν πάντα «ουδέτερος πολιτικά».

«Θα ξαναθέτατε τον εαυτό σας σε τέτοια υπερέκθεση;» τον ρωτά ο Μάσκολο. «Εκατομμύρια άνθρωποι βρίσκονταν σε κίνδυνο, θα έπρεπε να μείνω εκτός μόνο και μόνο επειδή έφαγα ξύλο;» απαντά εξίσου ερωτηματικά το Ντρόστεν. «Σε μια παρόμοια κατάσταση, αν ήμουν ένας από τους λίγους ειδικούς που είχαν κάτι σημαντικό να πουν, θα αναλάμβανα και πάλι την ευθύνη» καταλήγει διπλωματικά. Μην πυροβολείτε λοιπόν τους επιδημιολόγους; Θα δείξει. Ο διαλογικός τρόπος γραψίματος του βιβλίου καθιστά την ανάγνωση συναρπαστική. Οι δύο συγγραφείς σε πολλά σημεία προσπαθούν να βάλουν τα πράγματα στη θέση τους για αποφάσεις, μύθους, παρανοήσεις, εντυπώσεις. Θα βοηθήσουν τα συμπεράσματα άραγε και σε μελλοντική πανδημία; «Η τυφλή εξαγωγή συμπερασμάτων για άλλους ιούς του μέλλοντος δεν είναι δυνατή», λέει ο Ντρόστεν.

DPA, Bild, Berliner Zeitung