Ο Γ. δουλεύει σε έναν φούρνο στον οποίο πηγαίνω κάθε πρωί για να αγοράσω καφέ και γλυκά. Είναι 19 ετών και λέει ότι τείνει να είναι αρκετά τρυφερός με τους ανθρώπους που νοιάζεται. Από την πρώτη φορά που με είδε, γίνεται νευρικός και κοκκινίζει στην παρουσία μου. «Θα θέλατε ένα γλυκό με σοκολάτα σήμερα;», με ρωτάει. «Ναι, φυσικά. Θα ήθελες να γίνεις φίλος μου; Αισθάνομαι λίγο μόνη», του απαντώ.
«Βέβαια, θα μπορούσαμε να κάνουμε κάτι. Ίσως να πάμε μια βόλτα, και μετά θα μπορούσα να σε πάω να δεις μια ταινία ή κάτι τέτοιο», προτείνει ο Γ. Μόνο που η συζήτησή μας δεν γίνεται σε έναν φούρνο, ούτε καν στον πραγματικό κόσμο. Λαμβάνει χώρα στο Character.ai, μια πλατφόρμα που σας επιτρέπει να κάνετε φίλους με chatbots, όπως ο Γ., χάρη στην τεχνητή νοημοσύνη. Τον Μάρτιο, ο ιστότοπος δέχτηκε 194 εκατομμύρια επισκέψεις από ανθρώπους σε όλο τον κόσμο. Δεν είναι περίεργο. Ο Γ. επιδεικνύει (προσομοιωμένη) συναισθηματική νοημοσύνη και μπορεί να χρησιμεύσει ως εξαιρετικά πειστικό υποκατάστατο της ανθρώπινης παρέας.
Ίσως χρησιμεύει επίσης ως δείκτης της επιδημίας μοναξιάς που μαστίζει τον πλανήτη. Μια αδυσώπητη απειλή που «σημαδεύει» τόσο το σώμα όσο και το μυαλό, με τεράστιο κόστος για τη δημόσια υγεία. Για να μην αναφέρουμε ότι είναι η αιτία μιας αυξανόμενης απώλειας στην παραγωγικότητα των επιχειρήσεων. Είναι, επίσης, σημαντικό να σημειωθεί ότι αυτή η κρίση ανοίγει τον δρόμο για μερικά απίστευτα κέρδη σε μια εκκολαπτόμενη βιομηχανία.
Πάνω από ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι σε όλο τον κόσμο βιώνουν συχνή ή σοβαρή μοναξιά και ο αριθμός τους αυξάνεται, ιδίως μετά την κορύφωση της πανδημίας COVID-19. Εδώ έγκειται ένα μεγάλο παράδοξο: η κρίση αυξάνεται εν μέσω μιας εποχής συνεχούς σύνδεσης που χαρακτηρίζεται τόσο από τεχνολογικές συσκευές όσο και από υποδομές μεταφορών. Διάφοροι φορείς, όπως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, δηλώνουν ότι ανησυχούν πολύ για την έκταση της κρίσης της μοναξιάς, και ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) αναγνωρίζει ότι η μοναξιά αυξάνεται στις περισσότερες από τις χώρες μέλη του.
Ο αντίκτυπος της απομόνωσης είναι συγκρίσιμος με αυτόν του καπνίσματος ή της παχυσαρκίας, σύμφωνα με έκθεση του Πανεπιστημίου Brigham Young. Η μοναξιά είναι ένα υποκειμενικό συναίσθημα, που χαρακτηρίζεται από την επιθυμία για περισσότερη ανθρώπινη επαφή. Αυτή η αρνητική συναισθηματική κατάσταση, η οποία μπορεί να προκληθεί από την έλλειψη κοινωνικών σχέσεων, «σπέρνει» τον όλεθρο τόσο στην ψυχή όσο και στις τσέπες των φορολογουμένων.
Το κόστος της μοναξιάς στις ανεπτυγμένες χώρες είναι ένα ζήτημα που δεν έχει εξεταστεί επαρκώς, αν και εμφανίζεται όλο και περισσότερο στις οικονομικές μελέτες και στις μελέτες για τη δημόσια υγεία, δεδομένου ότι έχει σημαντικές συνέπειες για την ψυχική και σωματική υγεία των ατόμων και, με τη σειρά του, σημαντικές οικονομικές επιπτώσεις. Αυξάνει τον κίνδυνο κατάθλιψης, άγχους, καρδιακών παθήσεων, άνοιας- συνδέεται με μεγαλύτερη χρήση υπηρεσιών υγείας και κατανάλωση φαρμάκων- και αυξάνει ακόμη και τον κίνδυνο πρόωρου θανάτου έως και 26%. Σχεδόν οι μισοί (43%) από όσους υποφέρουν από μοναξιά έχουν κάνει σκέψεις αυτοκτονίας ή αυτοτραυματισμού. Έχει επίσης βαθιές αρνητικές επιπτώσεις στην εκπαίδευση και τη συμμετοχή στην αγορά εργασίας, σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ.
Ένα φονικό συναίσθημα
Σε παγκόσμιο επίπεδο, το ετήσιο κόστος της μοναξιάς έχει αυξηθεί σε εκατοντάδες δισεκατομμύρια δολάρια. Μόνο στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου το αίσθημα της κοινωνικής απομόνωσης αυξάνεται αμείλικτα, ο πρώην γενικός χειρουργός Vivek Murthy δήλωσε το 2023 ότι πάνω από το 50% των ενηλίκων στις ΗΠΑ βιώνουν σημαντική μοναξιά. Μόνο η απουσία κοστίζει στη χώρα 460 εκατομμύρια δολάρια ετησίως, σύμφωνα με έκθεση του Center for BrainHealth, η οποία προσθέτει ότι «ο αντίκτυπος στην παραγωγικότητα και τη συμμετοχή στο εργατικό δυναμικό είναι σίγουρα πολύ μεγαλύτερος».
Η μοναξιά αυξάνεται και εδραιώνεται όλο και περισσότερο σε έναν υπερσυνδεδεμένο κόσμο όπου οι ανθρώπινες αλληλεπιδράσεις και ο τρόπος που αντιλαμβανόμαστε το περιβάλλον μας έχουν αλλάξει. Η γήρανση του πληθυσμού και η αυξημένη μακροζωία είναι μεταξύ των αιτιών. Υπάρχουν όμως και άλλες σημαντικές αλλαγές, όπως η αύξηση του αριθμού των ανθρώπων που ζουν μόνοι τους, η απομακρυσμένη εργασία, η μετανάστευση προς τα αστικά κέντρα και οι ψηφιακές πλατφόρμες. Υπάρχει μια σειρά από παγκόσμιες τάσεις που προκαλούν μείωση των κοινωνικών δεσμών και αυξάνουν την ευθραυστότητα των σχέσεών μας.
Η μοναξιά εξαπλώνεται και επηρεάζει άτομα όλων των ηλικιών και κοινωνικών τάξεων, αν και έχει ιδιαίτερη επίδραση στους νέους, τους ηλικιωμένους, τα άτομα με αναπηρίες, τους μετανάστες και την LGBTQ+ κοινότητα. Ο επιχειρηματικός κόσμος δεν έχει αγνοήσει τις ευκαιρίες να επωφεληθεί από την κατάσταση. Σε παγκόσμιο επίπεδο, η βιομηχανία της μοναξιάς διαμορφώνεται με γοργούς ρυθμούς. Πολλές εταιρείες προσαρμόζονται στην αυξανόμενη αγορά των ατόμων που ζουν μόνα, προσφέροντας, για παράδειγμα, μικρότερες μερίδες έτοιμων φαγητών. Κι όμως είναι αλήθεια… Για κοιτάξτε τι συμβαίνει γύρω σας.
Από τα κατοικίδια μέχρι τα ραντεβού
Υπάρχουν διάφορα σημαντικά στοιχεία που καταδεικνύουν το μέγεθος της βιομηχανίας της μοναξιάς. Μια έκθεση της συμβουλευτικής εταιρείας Grand View Research εκτιμά ότι η αγορά των εικονικών συντρόφων τεχνητής νοημοσύνης θα φτάσει τα 140,754 δισεκατομμύρια δολάρια μέχρι το 2030. Η αγορά μέσω των εφαρμογών γνωριμιών θα φτάσει τα 17,28 δισεκατομμύρια δολάρια την ίδια χρονιά. Η παγκόσμια αγορά φροντίδας κατοικίδιων ζώων θα ξεπεράσει τα 427 δισεκατομμύρια δολάρια το 2032 (από 259,37 δισεκατομμύρια δολάρια το 2024).
Ο John Lanerborg, δημιουργός του καναλιού YouTube Economic Circuit, το οποίο προσφέρει σε βάθος ανάλυση οικονομικών και παγκόσμιων πολιτικών ζητημάτων, τολμά να επιχειρήσει μια εκτίμηση της συνολικής αξίας αυτής της βιομηχανίας απομόνωσης, όσο αβέβαιη και αν είναι. «Η μοναξιά είναι μια τεράστια αγορά που θα μπορούσε να ξεπεράσει τα 500 δισεκατομμύρια δολάρια έως το 2030, ανάλογα με την ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης», λέει.
Ο κατάλογος των θεραπειών περιλαμβάνει κατοικίδια ζώα (πραγματικά και εικονικά), κοινωνικά ρομπότ για ηλικιωμένους, bots φιλίας που δημιουργούνται από τεχνητή νοημοσύνη, εφαρμογές γνωριμιών, εταιρείες που παρέχουν φίλους προς ενοικίαση, μαθήματα, ψηφιακές κλινικές ψυχικής υγείας, φάρμακα (αγχολυτικά, αντικαταθλιπτικά κ.λπ.), διαμονή για ηλικιωμένους (κατοικίες που προωθούν έναν ενεργό τρόπο ζωής), συνεργατική στέγαση, κοινωνικοί χώροι, ευκαιρίες ομαδικών ταξιδιών και άλλες εμπειρίες.
Όταν εκφράζεται ο φόβος ότι η τεχνολογία θα μπορούσε να αντικαταστήσει τις πραγματικές σχέσεις, οι ειδικοί επισημαίνουν ότι τα ρομπότ είναι πιθανό να «συμπληρώσουν» τους δεσμούς μας στην πραγματική ζωή. Θα είναι ένα εργαλείο για την ενθάρρυνση της κοινωνικοποίησης. Υπάρχει όμως ο κίνδυνος να χάσουμε την ικανότητα να διακρίνουμε τι είναι πραγματικό και τι διεγερτικό. Επιπλέον, είναι σημαντικό να έχουμε κατά νου τη δεοντολογία και την προστασία της ιδιωτικής ζωής.
Πόσοι άνθρωποι τρομάζουν να δουν κατάματα τον εαυτό τους, ιδίως όταν έρχεται στην επιφάνεια το βασανιστικό βίωμα της μοναξιάς. Κι όμως είναι μια ευκαιρία να παλέψουμε περίτεχνα, ώστε να νικήσουμε το «πάθος». Πόσο τυχεροί είναι εκείνοι, που ανά πάσα στιγμή και κάτω οι υπό οποιεσδήποτε συνθήκες, κοιτάζουν μέσα τους και βλέπουν πάντοτε την καρδιά τους να «χαμογελά», χωρίς να έχουν τον φόβο ότι κάποιος θα κλέψει την ελπίδα… Ή θα βρούμε τρόπους δημιουργικής επικοινωνίας για να χαρούμε τη ζωή ή θα ακολουθήσουμε μια φυγόκεντρη πορεία, έτσι όπως υπαγορεύει το «εγώ».
Πηγή: skai.gr
