Σε εμπορική συμφωνία μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας κατέληξε η συνάντηση που είχε ο Ντόναλντ Τραμπ με τον Σι Τζινπίνγκ. Ανάμεσα στα συμφωνηθέντα ήταν και το ζήτημα των σπάνιων γαιών.
Η Κίνα έχει ασφυκτικά περιορισμένο έλεγχο στα ορυκτά που χρησιμοποιούνται στην κατασκευή ηλεκτρικών αυτοκινήτων, ηλεκτρονικών ειδών και στρατιωτικών όπλων. Τους τελευταίους μήνες έχει ενισχύσει τον έλεγχό της στις εξαγωγές σπάνιων γαιών και τώρα απαιτεί από τις κινεζικές εταιρείες να λάβουν κυβερνητική έγκριση πριν από την αποστολή των ορυκτών στο εξωτερικό. Οι περιορισμοί αυτοί έχουν καταφέρει ένα σοβαρό πλήγμα στις ΗΠΑ, των οποίων οι βιομηχανίες εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τις εισαγωγές του πολύτιμου μετάλλου.
Αλλά γιατί ακριβώς είναι τόσο σημαντικές οι σπάνιες γαίες και γιατί ο Τραμπ ήθελε πάση θυσία μια συμφωνία με την Κίνα;
Τι είναι οι σπάνιες γαίες και σε τι χρησιμοποιούνται;
Οι σπάνιες γαίες είναι μια ομάδα 17 παρόμοιων χημικών στοιχείων που είναι κρίσιμα για την κατασκευή πολλών προϊόντων υψηλής τεχνολογίας. Τα περισσότερα αφθονούν στη φύση, αλλά είναι γνωστά ως σπάνια επειδή είναι πολύ ασυνήθιστο να τα βρεις σε καθαρή μορφή και είναι πολύ επικίνδυνα στην εξαγωγή τους.
Αν και τα ονόματα των σπάνιων γαιών είναι άγνωστα στους περισσότερους τα αντικείμενα που κατασκευάζονται από αυτές είναι γνωστά. Για παράδειγμα, το νεοδύμιο χρησιμοποιείται για την κατασκευή ισχυρών μαγνητών που είναι απαραίτητο σε ηχεία, σκληρούς δίσκους υπολογιστών, κινητήρες ηλεκτρικών οχημάτων και κινητήρες τζετ, που τους επιτρέπουν να είναι μικρότεροι και πιο αποδοτικοί. Το ύττριο και το ευρώπιο χρησιμοποιούνται για την κατασκευή οθονών τηλεόρασης και υπολογιστή λόγω του τρόπου με τον οποίο εμφανίζουν τα χρώματα.
«Όλα όσα μπορείτε να ενεργοποιήσετε ή να απενεργοποιήσετε πιθανότατα λειτουργούν με σπάνιες γαίες», εξηγεί στο BBC ο Thomas Kruemmer, Διευθυντής του Διεθνούς Εμπορίου και Επενδύσεων Ginger.
Οι σπάνιες γαίες είναι επίσης κρίσιμες για την παραγωγή ιατρικής τεχνολογίας, όπως η χειρουργική με λέιζερ και οι μαγνητικές τομογραφίες, καθώς και για βασικές αμυντικές τεχνολογίες.
Τι ελέγχει η Κίνα;
Η Κίνα έχει σχεδόν μονοπώλιο στην εξόρυξη σπάνιων γαιών καθώς και στον εξευγενισμό τους, που είναι η διαδικασία διαχωρισμού τους από άλλα ορυκτά. Ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας (IEA) εκτιμά ότι η Κίνα αντιπροσωπεύει περίπου το 61% της παραγωγής σπάνιων γαιών και το 92% της επεξεργασίας τους. Αυτό σημαίνει ότι αυτή τη στιγμή κυριαρχεί στην αλυσίδα εφοδιασμού σπάνιων γαιών και έχει την ικανότητα να αποφασίζει ποιες εταιρείες μπορούν και ποιες δεν μπορούν να λάβουν προμήθειες αυτών.
Τόσο η εξόρυξη όσο και η επεξεργασία αυτών των σπάνιων γαιών είναι δαπανηρές και ρυπογόνες. Όλοι οι πόροι σπάνιων γαιών περιέχουν επίσης ραδιενεργά στοιχεία, γι’ αυτό και πολλές άλλες χώρες, συμπεριλαμβανομένων εκείνων της ΕΕ, διστάζουν να τα παράγουν.
Αλλά η κυριαρχία της Κίνας στην αλυσίδα εφοδιασμού σπάνιων γαιών είναι αποτέλεσμα δεκαετιών στρατηγικών κυβερνητικών πολιτικών και επενδύσεων.
Πώς περιόρισε η Κίνα τις εξαγωγές αυτών των ορυκτών;
Σε απάντηση στους δασμούς που επέβαλε η Ουάσινγκτον τον περασμένο Απρίλιο, η Κίνα άρχισε να επιβάλλει περιορισμούς στις εξαγωγές επτά σπάνιων γαιών – τα περισσότερα από τα οποία είναι γνωστά ως «βαριές» σπάνιες γαίες, οι οποίες είναι κρίσιμες για τον αμυντικό τομέα αφού χρησιμοποιούνται σε πολλούς στρατιωτικούς τομείς, όπως πυραύλους, ραντάρ και μόνιμους μαγνήτες.
Αυτά είναι λιγότερο συνηθισμένα και είναι πιο δύσκολο να υποστούν επεξεργασία από τις «ελαφριές» σπάνιες γαίες, γεγονός που τα καθιστά επίσης πιο πολύτιμα. Έκτοτε, όλες οι εταιρείες της Κίνας χρειάζονταν να λάβουν ειδικές άδειες εξαγωγής προκειμένου να στείλουν σπάνιες γαίες και μαγνήτες εκτός χώρας.
Σύμφωνα με το Κέντρο Στρατηγικών και Διεθνών Σπουδών (CSIS), αυτό αφήνει τις ΗΠΑ ιδιαίτερα ευάλωτες, καθώς δεν υπάρχει δυνατότητα εκτός Κίνας για την επεξεργασία βαρέων σπάνιων γαιών.
Τον Οκτώβριο, η Κίνα επέκτεινε τους ελέγχους της στις εξαγωγές σπάνιων γαιών και οι ξένες εταιρείες υποχρεούνται πλέον να έχουν την έγκριση της κινεζικής κυβέρνησης για να εξάγουν ακόμη και μικρές ποσότητες σπάνιων γαιών και πρέπει να εξηγήσουν την προβλεπόμενη χρήση τους.
Πώς θα μπορούσε αυτό να επηρεάσει τις ΗΠΑ;
Έκθεση της Γεωλογικής Υπηρεσίας των ΗΠΑ σημειώνει ότι μεταξύ 2020 και 2023, οι ΗΠΑ βασίστηκαν στην Κίνα για το 70% των εισαγωγών τους σε όλες τις ενώσεις σπάνιων γαιών και μετάλλων. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο οι περιορισμοί στις εξαγωγές του Πεκίνου έπληξαν σκληρά τις ΗΠΑ.
Η Ουάσινγκτον κατηγόρησε την Κίνα για προδοσία σχετικά με τους περιορισμούς και ο υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ, Σκοτ Μπέσεντ, τους χαρακτήρισε ως «οικονομικό καταναγκασμό» και «παγκόσμια αρπαγή ισχύος στην αλυσίδα εφοδιασμού». Αλλά άφησε επίσης ανοιχτή την πόρτα για διαπραγματεύσεις.
Μια έκθεση του CSIS σημειώνει ότι οι αμυντικές τεχνολογίες, συμπεριλαμβανομένων των αεροσκαφών F-35, των πυραύλων Tomahawk και των μη επανδρωμένων αεροσκαφών Predator, εξαρτώνται όλες από αυτά τα ορυκτά. Προσθέτει ότι αυτό συμβαίνει καθώς η Κίνα «επεκτείνει την παραγωγή πυρομαχικών και αποκτά προηγμένα οπλικά συστήματα και εξοπλισμό με ρυθμό πέντε έως έξι φορές ταχύτερο από τις Ηνωμένες Πολιτείες».
Ωστόσο, ο περιορισμός στις εξαγωγές σπάνιων γαιών από το Πεκίνο δεν επηρεάζει μόνο τον αμυντικό τομέα αλλά και αυτόν της μεταποίησης.
«Οι κατασκευαστές, ιδίως στον τομέα της άμυνας και της υψηλής τεχνολογίας, αντιμετωπίζουν πιθανές ελλείψεις και καθυστερήσεις στην παραγωγή λόγω των στάσιμων αποστολών και των περιορισμένων αποθεμάτων», δήλωσε ο Δρ Χάρπερ.
Εάν μια τέτοια έλλειψη από την Κίνα επιμείνει μακροπρόθεσμα, οι ΗΠΑ θα μπορούσαν ενδεχομένως να αρχίσουν να διαφοροποιούν τις αλυσίδες εφοδιασμού τους και να αυξάνουν τις εγχώριες και μεταποιητικές τους δυνατότητες, αν και αυτό θα απαιτούσε «ουσιαστικές και διαρκείς επενδύσεις, τεχνολογικές εξελίξεις και ενδεχομένως υψηλότερο συνολικό κόστος σε σύγκριση με την προηγούμενη εξάρτηση από την Κίνα».
Και είναι σαφές ότι αυτό είναι κάτι που προβλημάτιζε εδώ και καιρό τον Ντόναλντ Τραμπ.
Δεν μπορούν οι ΗΠΑ να παράγουν τις δικές τους σπάνιες γαίες;
Οι ΗΠΑ διαθέτουν ένα λειτουργικό ορυχείο σπάνιων γαιών, αλλά δεν έχουν την ικανότητα να διαχωρίζουν τις βαριές σπάνιες γαίες και πρέπει να στέλνουν το μετάλλευμά τους στην Κίνα για επεξεργασία.
Υπήρχαν αμερικανικές εταιρείες που κατασκεύαζαν μαγνήτες σπάνιων γαιών – μέχρι τη δεκαετία του 1980, οι ΗΠΑ ήταν στην πραγματικότητα ο μεγαλύτερος παραγωγός σπάνιων γαιών. Αλλά αυτές οι εταιρείες αποχώρησαν από την αγορά καθώς η Κίνα άρχισε να κυριαρχεί σε κλίμακα και κόστος.
Αυτό πιστεύεται σε μεγάλο βαθμό ότι είναι μέρος του λόγου για τον οποίο ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, ήταν τόσο καιρό πρόθυμος να υπογράψει συμφωνία για τα ορυκτά τόσο με την Ουκρανία όσο και με τη Γροιλανδία, η οποία διαθέτει τα όγδοα μεγαλύτερα αποθέματα σπάνιων γαιών.
Ωστόσο, η υπογραφή της συμφωνίας με την Κίνα αποτελεί αναμφισβήτητα μια σημαντική ανάσα για τον Τραμπ.
Πηγή: skai.gr
