Του Στέφανου Νικολαΐδη
Η Μέση Ανατολή δεν είναι ξένη στις συγκρούσεις, όμως τον Ιούνιο του 2025 ζήσαμε κάτι που, μέχρι τότε, φάνταζε αδιανόητο: μια άμεση πολεμική αντιπαράθεση ανάμεσα στο Ισραήλ και το Ιράν. Δώδεκα ημέρες στρατιωτικών πληγμάτων, αντιποίνων και κλιμάκωσης έφεραν την περιοχή πιο κοντά σε έναν γενικευμένο πόλεμο από ποτέ.
Πώς ξεκίνησε αυτή η θύελλα; Ποια αλυσίδα γεγονότων οδήγησε δύο παραδοσιακούς εχθρούς να περάσουν για πρώτη φορά από τις σκιώδεις επιχειρήσεις και τους έμμεσους πολέμους σε μια ανοιχτή, κατά μέτωπο σύγκρουση; Και ποιον ρόλο έπαιξαν οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Ρωσία και οι άλλες μεγάλες δυνάμεις στην προσπάθεια να σβήσουν – ή να αξιοποιήσουν – τη φωτιά;
ΆλλαΣχετικά άρθρα
Μιλώντας στα podcast του ΣΚΑΪ και στο skai.gr, ο Κωνσταντίνος Φίλης ρίχνει φως στα παρασκήνια του «πολέμου των 12 ημερών» και αναλύει γιατί η αναμέτρηση Ισραήλ – Ιράν άφησε πίσω της ανοιχτές πληγές και έναν γεωπολιτικό χάρτη πιο εύφλεκτο από ποτέ.
Το ιστορικό της διαμάχης
Πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι η διαμάχη ανάμεσα στο Ισραήλ και το Ιράν διαρκεί πολλά χρόνια, από το 1979 και μετά.
Μέχρι το 1979 υπό τον Σάχη το Ιράν ήταν ο στενότερος σύμμαχος της Δύσης και μια χώρα η οποία διατηρούσε με το Ισραήλ μια λειτουργική σχέση, υπό την έννοια ότι δεν είχε ειπωθεί ακόμη ό,τι ειπώθηκε εν συνεχεία από τους μουλάδες: ότι δηλαδή θα πρέπει το κράτος του Ισραήλ να σβηστεί από τον χάρτη.
Επομένως, από την ανατροπή του Σάχη και μετά στο Ιράν προκύπτει μια νέα πραγματικότητα.
Μετά την αμερικανική επέμβαση στο Ιράκ το 2003 με την περίφημη «Συμμαχία των Προθύμων», δημιουργείται μια νέα περιφερειακή πραγματικότητα. Οι Αμερικανοί, ενώ στοχεύουν στο να μειώσουν την επιρροή του Ιράν, στην πραγματικότητα με αυτό που κάνουν στο Ιράκ δίνουν «αέρα στα πανιά» των Ιρανών.
Αποτέλεσμα: από το 2003 και μέχρι το 2023 το Ιράν έχει αναπτύξει ένα δίκτυο επιρροής στη Μέση Ανατολή, καθιστώντας το υπερδύναμη.
Το Ιράν ήλεγχε ένα μεγάλο κομμάτι του Ιράκ, δεδομένου ότι στη Βαγδάτη ο Σαντάμ Χουσεΐν ήταν Σουνίτης, αλλά ανήκε στη μειοψηφία, καθώς οι περισσότεροι Ιρακινοί είναι Σιίτες. Το Ιράν, λοιπόν, είναι ο εκπρόσωπος του σιιτικού Ισλάμ, με αποτέλεσμα να επικρατήσει στο Ιράκ σε σημαντικό βαθμό, να αναπτύξει τις σιιτικές πολιτοφυλακές του σε ένα κομμάτι της χώρας, ασκώντας ταυτόχρονα επιρροή μέχρι και τη Μεσόγειο λόγω του καθεστώτος Άσαντ στη Συρία.
Το Ιράν σήμερα
Μιλάμε δηλαδή για ένα στρατηγικό βάθος του Ιράν, το οποίο είχε καταφέρει να αποκτήσει «κοινά σύνορα» με το Ισραήλ μέσω της σιιτικής Χεζμπολάχ στον νότιο Λίβανο, αλλά και της σουνιτικής Χαμάς, την οποία τη δένει με το Ιράν το κοινό μίσος για το Ισραήλ.
Έτσι, λοιπόν, το Ισραήλ ήταν υποχρεωμένο να αντιμετωπίζει το Ιράν σε διάφορα μέτωπα μέσω των δορυφόρων πληρεξουσίων του, ενώ με τη μερική επικράτηση των Χούθι στην Υεμένη υπήρχε μια ακόμα εστία ιρανικής επιρροής στην Ερυθρά Θάλασσα.
Σε αντίθεση με τότε, σήμερα το Ιράν είναι πάρα πολύ εξασθενημένο, έχει μια ηγεσία γερασμένη, δεν έχει βρεθεί η διάδοχος κατάσταση στον Αγιατολάχ Χαμενεΐ, έχει μια κοινωνία η οποία είναι αρκετά νεανική και θα επιθυμούσε ως έναν βαθμό την αλλαγή.
Βέβαια, για να γίνει αλλαγή του καθεστώτος στο Ιράν, υπάρχουν πάρα πολλά προαπαιτούμενα που αυτήν τη στιγμή δεν πληρούνται.
Ο Πόλεμος των 12 Ημερών – Η λογική του Ισραήλ
Το Ισραήλ χτύπησε στοχευμένα στελέχη των Φρουρών της Επανάστασης, αφήνοντας εκτός επιθέσεων ένα κομμάτι της στρατιωτικής ηγεσίας του Ιράν. Σημειώνεται ότι οι Φρουροί της Επανάστασης δεν είναι ο στρατός, αλλά παραστρατιωτική ομάδα που ελέγχει σχεδόν τα πάντα.
Γιατί το έκανε αυτό; Διότι ήθελε να εξασθενήσει την επιρροή των Φρουρών της Επανάστασης και να δώσει τη δυνατότητα σε κάποιους στρατιωτικούς – που ίσως να μην θεωρούνται τόσο ακραίοι – να έρθουν σιγά-σιγά στα πράγματα.
Μιλάμε δηλαδή για στοχευμένες επιθέσεις ακριβείας από πλευράς Ισραήλ σε επίπεδο στρατιωτικών στόχων, πέρα από τα πλήγματα στις πυρηνικές εγκαταστάσεις που χτυπήθηκαν από τους Αμερικανούς.
Ίσως η μεγαλύτερη ταπείνωση του ιρανικού καθεστώτος από τους Ισραηλινούς έχει να κάνει με την πρόσβαση που απέκτησαν οι δεύτεροι σε αυτό μέσα από δίκτυα που ανέπτυσσαν για χρόνια.
Άρα το Ισραήλ κατάφερε να διεισδύσει στα άδυτα του καθεστώτος μέσα από κατασκόπους, με αποτέλεσμα μετά τον 12ήμερο πόλεμο να έχει ξεκινήσει ένα «κυνήγι μαγισσών» από πλευράς Ιρανών, όπου πλέον σχεδόν ο καθένας γύρω από τον Χαμενεΐ θεωρείται εν δυνάμει πράκτορας του Ισραήλ.
Καταστρέφονται, λοιπόν, πρώτα οι σημαντικοί συμπαίκτες του Ιράν στην περιοχή (Χαμάς, Χεζμπολάχ, ανατροπή Άσαντ, σιιτικές πολιτοφυλακές, μείωση επιρροής Χούθι), γεγονός που οδηγεί στη δραματική υποχώρηση της ισχύος του Ιράν σε όλη τη Μέση Ανατολή.
Το Ιράν είναι αρκετά αποδυναμωμένο για να αντιμετωπίσει το Ισραήλ, για αυτό και ο πόλεμος των 12 ημερών είναι ένας πόλεμος που επιβεβαιώνει ότι το ιρανικό καθεστώς βρίσκεται σε μια πάρα πολύ δυσχερή θέση.
Η αλήθεια είναι ότι βρέθηκε σε έναν κορεσμό η αντιπυραυλική ασπίδα του Ισραήλ λόγω των πολλών επιθέσεων του Ιράν, το οποίο διαθέτει ακόμα πολλούς πυραύλους. Το θέμα είναι αν έχει τους εκτοξευτήρες και τις υποδομές για να το κάνει.
Το Ισραήλ κατά τις αεροπορικές επιχειρήσεις των 12 ημερών κατάφερε να καταστρέψει αρκετές από τις δυνατότητες της Τεχεράνης να εξαπολύσει πυραυλικές επιθέσεις σε βάρος του Τελ Αβίβ.
Υπενθυμίζεται πως το Ιράν και από τη Βόρεια Κορέα και από άλλες δυνάμεις κατάφερε να έχει πυραυλικές δυνατότητες, αλλά και να προμηθεύει δορυφόρους όπως τη Χεζμπολάχ και τη Χαμάς, για να πλήττουν και αυτές το Ισραήλ.
Σήμερα, ωστόσο, στο κομμάτι αυτό το Ιράν δεν συνιστά σοβαρή απειλή.
Ο ρόλος των Μεγάλων Δυνάμεων και ο Τραμπ
Είναι χαρακτηριστικό πως ούτε η Ρωσία ούτε η Κίνα έβαλαν τα πόδια τους πολύ βαθιά για χάρη του Ιράν. Μπορεί να το στήριξαν με δημόσιες δηλώσεις – δεν θα μπορούσαν να κάνουν κι αλλιώς λόγω καθεστώτος Χαμενεΐ – αλλά δεν σπατάλησαν διπλωματικό κεφάλαιο.
Ήταν ένα μήνυμα που προσμετρήθηκε από τον Χαμενεΐ στη λογική ότι «ποιοι είναι οι σύμμαχοί μου απέναντι στο Ισραήλ – σχεδόν κανένας», αλλά και «ποιοι είναι οι σύμμαχοι του Ισραήλ απέναντί μου – αρκετοί».
Η στάση των Αμερικανών σε αυτόν τον πόλεμο έχει ένα ενδιαφέρον: ο Τραμπ φαίνεται να δίνει το «πράσινο φως» απέναντι στους Ισραηλινούς, αλλά όχι με την καρδιά του.
Ίσως γιατί πιεζόμενος καταλαβαίνει ότι κάτι πρέπει να γίνει σε σχέση με το Ιράν ή ότι η Τεχεράνη είναι σε μια φάση τέτοιας αδυναμίας, που «αν δεν γίνει τώρα, πότε θα γίνει», δεδομένου ότι άλλαξε άρδην ο χάρτης στη Μέση Ανατολή υπέρ του Ισραήλ.
Ο Τραμπ λοιπόν βλέποντας ότι το Ισραήλ κερδίζει και το Ιράν δεν αντιδρά, καταλαβαίνει ότι κάτι συμβαίνει εκεί και επειδή του αρέσει να πρωταγωνιστεί, μπαίνει και αυτός μέσα στο ζήτημα για να πει ότι οι ΗΠΑ είναι αυτές που θα ορίσουν την τύχη του πολέμου.
Και σε σημαντικό βαθμό, με την επίθεση που κάνουν οι ΗΠΑ στο Ιράν, αυτό συμβαίνει. Η απάντηση του Ιράν έχει ενδιαφέρον, καθώς η επίθεση στις πυρηνικές εγκαταστάσεις των ΗΠΑ στο Κατάρ είναι τέτοια δίνει στον Τραμπ ένα «παράθυρο ευκαιρίας» να το παίξει και ειρηνοποιός.
Το μέτωπο του Ιράν δεν έχει κλείσει
Επομένως, τούτων δοθέντων, το Ισραήλ είναι πιθανό να επανέλθει στην προσπάθεια να πλήξει εκ νέου το Ιράν, με στόχο την ανατροπή του καθεστώτος ή για να εξασφαλίσει ότι οι δυνατότητες του Ιράν για ανάπτυξη πυρηνικού όπλου πάλι θα μετατεθούν στον χρόνο.
Μάλιστα, οι πληροφορίες λένε ότι δεν έχει καταστραφεί πλήρως το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν. Και με ουράνιο που μπορεί να βρίσκεται στην αγορά, αλλά και με επιστήμονες που δεν έχουν δολοφονηθεί όλοι, το Ιράν θα μπορούσε σε ένα εύλογο χρονικό διάστημα να αναπτύξει εκ νέου τα πυρηνικά του.
Σε κάθε περίπτωση, μεγάλος πόλεμος μεταξύ Ισραήλ και Ιράν μάλλον δεν προβλέπεται, παρά το γεγονός ότι το πρώτο δεν έχει τελειώσει τη δουλειά. Άλλωστε, δεν είμαστε σε θέση να πούμε και αν ο Τραμπ θα στήριζε οποιαδήποτε απόφαση του Ισραήλ.
Παράλληλα, δεν γνωρίζουμε τι θα γίνει και στο Ισραήλ τους επόμενους μήνες. Η κυβέρνηση έχει χάσει την πλειοψηφία – πλέον έχει 50 βουλευτές σε σύνολο 120. Δεν είναι δεδομένο ότι θα έχουμε πρόωρες εκλογές, όμως ο πόλεμος τροφοδοτεί τον Νετανιάχου.
Κυρίως όμως, όσο επικρατούν τέτοιες συνθήκες ανυπολόγιστης ανθρωπιστικής καταστροφής στη Γάζα, τα πάντα βρίσκονται στο τραπέζι, με εξαίρεση πάντα το σενάριο ενός γενικευμένου πολέμου μεταξύ Ισραήλ και Ιράν, κάτι που στην παρούσα φάση το δεύτερο δεν θα αποτολμούσε λόγω της κατάστασης που βρίσκεται.
Πηγή: skai.gr
