Το Ισραήλ προβάλλει ως αιτιολογία για τις πρόσφατες επιδρομές του κατά του Ιράν τη *«νόμιμη άμυνα»*, επισημαίνοντας τον πολυετή κίνδυνο που, κατά τη θέση του, προέρχεται από τις πυρηνικές φιλοδοξίες της Τεχεράνης. Η πραγματικότητα, ωστόσο, όσον αφορά το διεθνές δίκαιο, δεν είναι τόσο απλή. Ειδικοί επισημαίνουν πως μπορεί η επίκληση της αυτοάμυνας να μην ευσταθεί νομικά, γεγονός που έχει προκαλέσει μια έντονη διεθνή νομική και πολιτική συζήτηση γύρω από το κατά πόσο το Τελ Αβίβ παραβίασε τους διεθνείς κανόνες.
Νομικό Πλαίσιο και Αυτοάμυνα
Στο διεθνές δίκαιο, οι όροι για την άσκηση του δικαιώματος της αυτοάμυνας ορίζονται ρητά από τα άρθρα 2 και 51 του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών. Σύμφωνα με νομικούς αναλυτές, οι ισραηλινές ενέργειες φαίνεται να εντάσσονται σε αυτό που χαρακτηρίζεται ως *«αποτρεπτική επίθεση»* και όχι ως *άμεση αυτοάμυνα*. Ο καθηγητής Διεθνούς Δικαίου Ματίας Γκόλντμαν εξηγεί στη DW πως «η πλειοψηφία των νομικών παρατηρητών θεωρεί την ισραηλινή αυτή ενέργεια ως περίπτωση *”απαγορευμένης αυτοάμυνας”*». Όπως επισημαίνει, για να δικαιολογηθεί αυτοάμυνα, απαιτείται επικείμενη και αναπόφευκτη επίθεση, μια προϋπόθεση που δεν φαίνεται να πληρούται στην παρούσα περίπτωση, καθώς δεν παρουσιάστηκαν τεκμήρια για άμεση απειλή από το Ιράν.
Επιπλέον, το Ισραήλ δεν έχει κοινοποιήσει στοιχεία που να τεκμηριώνουν την αμεσότητα της ιρανικής απειλής, τη στιγμή που εκτιμήσεις των ΗΠΑ αναφέρουν ότι το Ιράν απέχει ακόμη τρία χρόνια από την κατασκευή πυρηνικής βόμβας.
Η νομική προσέγγιση αναλυτών
Ο Μάικλ Σμιτ, καθηγητής Δημοσίου Δικαίου, αναγνωρίζει ότι η *«σοβαρότητα της ιρανικής πυρηνικής απειλής»* ενδέχεται να επιτρέπει μια πιο διασταλτική ερμηνεία του δικαιώματος αυτοάμυνας. Εντούτοις, διευκρινίζει πως προκειμένου να τηρηθεί το νομικό πλαίσιο, μια χώρα πρέπει να έχει εξαντλήσει όλες τις διαθέσιμες εναλλακτικές πριν προσφύγει σε στρατιωτική ισχύ. Και, όπως σημειώνει ο ίδιος, οι διαπραγματεύσεις μεταξύ ΗΠΑ και Ιράν βρίσκονταν σε εξέλιξη κατά την επίθεση του Ισραήλ, γεγονός που αμφισβητεί ακόμη περισσότερο τη νομική βάση της ισραηλινής ενέργειας.
Ο καθηγητής Μάρκο Μιλάνοβιτς από το Πανεπιστήμιο του Ρέντινγκ τονίζει στην DW πως οι διεθνείς νομοθετικές διατάξεις για τη χρήση βίας είναι αυστηρές και δημιουργήθηκαν για να περιορίζουν, όχι για να διευρύνουν, τα περιθώρια προσφυγής στη στρατιωτική ισχύ. Επομένως, θεωρεί άκυρα τα λεγόμενα *«παραθυράκια»* που επικαλούνται κοινωνίες ή κράτη για στρατιωτικές επεμβάσεις.
Το δίκαιο του πολέμου και οι περιορισμοί
Ακόμη και σε ένοπλες συρράξεις, το διεθνές δίκαιο πολέμου επιτάσσει αυστηρούς κανόνες: η στοχοποίηση αμάχων απαγορεύεται, ενώ και οι επιθέσεις σε στρατιωτικούς στόχους πρέπει να γίνονται με μέτρα για την ελαχιστοποίηση των απωλειών στον άμαχο πληθυσμό. Ιδιαίτερη συζήτηση προκαλούν οι ισραηλινές επιθέσεις κατά Ιρανών πυρηνικών επιστημόνων, με αρκετούς νομικούς να επισημαίνουν πως η απασχόληση σε πυρηνικό πρόγραμμα δεν συνιστά αυτόματα και θεμιτό στρατιωτικό στόχο.
Παράλληλα, οι ιρανικοί βομβαρδισμοί που προκάλεσαν θύματα μεταξύ των αμάχων στο Τελ Αβίβ υπογραμμίζουν τη σημασία που έχει το ανθρωπιστικό δίκαιο για την προστασία των μη εμπλεκομένων.
Πολιτική διάσταση και διεθνής υποβάθμιση των κανόνων
Ανησυχία εκφράζουν πολλοί νομικοί για την τάση ορισμένων χωρών να στηρίζουν *έμμεσα* την ευρύτερη ερμηνεία δικαιώματος αυτοάμυνας που προβάλλει το Ισραήλ. Παράδειγμα αποτελεί η Γερμανία, που δηλώνει πως *«το Ισραήλ έχει δικαίωμα στην αυτοάμυνα»*, χωρίς όμως να διευκρινίζει ότι αυτό το δικαίωμα υπόκειται σε συγκεκριμένους διεθνείς περιορισμούς.
Η ελαστική ερμηνεία των κανόνων για τη χρήση βίας υπονομεύει, σύμφωνα με ειδικούς, τόσο το ίδιο το διεθνές δίκαιο όσο και τη διεθνή σταθερότητα, όπως συνέβη και το 2003 με την εισβολή των ΗΠΑ στο Ιράκ ή πιο πρόσφατα με τα νομικά επιχειρήματα της Ρωσίας για την εισβολή στην Ουκρανία.
Όπως παρατηρεί ο Μιλάνοβιτς, *«αυτό δεν είναι πραγματικά αυτοάμυνα. Αυτό είναι απλώς ότι λες πως δεν σου αρέσει κάποιος, νομίζεις ότι αυτός αποτελεί απειλή και επομένως νομίζεις πως έχεις το δικαίωμα να διεξάγεις πόλεμο. Το διεθνές δίκαιο όμως δεν λέει τίποτα τέτοιο»*.
Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς
Πηγή: Deutsche Welle
