Τα καρπούζια καλλιεργούνται σε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή και αποτελούν βασικό στοιχείο της παλαιστινιακής κουζίνας. Οφείλουν την πολιτική τους σημασία στα χρώματά τους: με την πράσινη και λευκή φλούδα, το κόκκινο εσωτερικό και τα μαύρα σπόρια θυμίζουν τα χρώματα της παλαιστινιακής σημαίας.
«Γιατί δεν ζωγραφίζετε λουλούδια;»
«Δεν μας επιτρεπόταν να ζωγραφίζουμε με κόκκινο, πράσινο, μαύρο και λευκό: η παλαιστινιακή σημαία ήταν απαγορευμένη. Και τα χρώματα της παλαιστινιακής σημαίας ήταν απαγορευμένα επίσης», θυμάται ο Παλαιστίνιος καλλιτέχνης Σλιμάν Μανσούρ σε συνέντευξη το 2021 στο Al Jazeera, αναφερόμενος στην ισραηλινή πολιτική στα κατεχόμενα παλαιστινιακά εδάφη κατά τη δεκαετία του 1980.
Μετά την κατάσχεση ορισμένων ζωγραφιών από την γκαλερί του Μανσούρ στη Ραμάλα, ο ίδιος και μια ομάδα καλλιτεχνών συναντήθηκαν με Ισραηλινό αξιωματικό, ο οποίος έδωσε την εντολή πως οι εκθέσεις θα έπρεπε πρώτα να εγκρίνονται από το ισραηλινό γραφείο λογοκρισίας, προτού εκτεθούν στη Δυτική Όχθη και τη Λωρίδα της Γάζας.
«Προσπαθούσε να μας πείσει να μην κάνουμε πολιτική τέχνη, λέγοντας: “Γιατί να μη ζωγραφίσετε όμορφα λουλούδια ή μια γυμνή μορφή; … Θα αγοράσω και εγώ από εσάς”». «Αν ζωγραφίσω ένα λουλούδι με αυτά τα χρώματα, τι θα κάνετε;» ρώτησε τότε ένας καλλιτέχνης. «Ακόμα και αν ζωγραφίσεις ένα καρπούζι, θα το κατασχέσουμε», απάντησε ο αξιωματικός.
Κι έτσι, σύμφωνα με τον Μανσούρ, η ιδέα του καρπουζιού προήλθε στην πραγματικότητα από έναν Ισραηλινό στρατιώτη.
Το φρούτο ως δήλωση
Στα παλαιστινιακά εδάφη το καρπούζι απέκτησε τη δική του σημασία. Εμφανιζόταν σε τοίχους, σε μπλουζάκια, σε αφίσες και σε γκαλερί τέχνης.
«Αυτό το σχέδιο είναι από ένα βιβλίο παλαιστινιακών παιδικών παραμυθιών και μιλάει για την ιστορία ενός μυθικού παιδιού που βγαίνει από ένα καρπούζι και μπορεί να μιλήσει και να δράσει σαν ενήλικας», έγραψε ο Μανσούρ στο Instagram τον Οκτώβριο του 2023. «Φαίνεται ότι αυτό δεν είναι μύθος – τα παιδιά της Γάζας αναγκάζονται να γίνουν ενήλικες, ενήλικες που ζουν μέσα στην κόλαση».
Σύμφωνα με την Παλαιστινιακή Ακαδημαϊκή Εταιρεία για τη Μελέτη Διεθνών Υποθέσεων, η παλαιστινιακή σημαία σχεδιάστηκε από τον Σαρίφ Χουσεΐν μπιν Αλί, εμίρη της Μέκκας, το 1916. Την εποχή εκείνη, η περιοχή που είναι γνωστή ως τα παλαιστινιακά εδάφη ήταν μέρος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, και η σημαία έγινε σύμβολο της αραβικής επανάστασης εναντίον των Τούρκων.
Ο Χουσεΐν ονειρευόταν ένα ανεξάρτητο αραβικό βασίλειο – που να εκτείνεται στα σημερινά παλαιστινιακά εδάφη και προς τη Συρία, το Ισραήλ, την Ιορδανία και τον Λίβανο.
Οι Τούρκοι ηττήθηκαν με τη βοήθεια των Βρετανών, αλλά το όνειρο ενός ενωμένου αραβικού βασιλείου δεν υλοποιήθηκε. Μέχρι το 1948, η Παλαιστίνη παρέμεινε υπό τη βρετανική εντολή. Μετά την αποχώρηση των Βρετανών η σημαία της αραβικής επανάστασης αναβίωσε ως η εθνική σημαία του παλαιστινιακού κράτους.
Λιγότερα από 20 χρόνια αργότερα, όμως, απαγορεύθηκε ξανά. Μετά τον πόλεμο των Έξι Ημερών το Ισραήλ κατέλαβε τη Δυτική Όχθη, τη Λωρίδα της Γάζας και την ανατολική Ιερουσαλήμ. Η σημαία απαγορεύτηκε – ακόμα και οι αφίσες και παλιές φωτογραφίες που την έδειχναν απαγορεύτηκαν. Όσοι την υψώνανε κινδύνευαν με σύλληψη.
Η απαγόρευση άρθηκε ξανά το 1993. Κατά τη διάρκεια της ειρηνευτικής διαδικασίας του Όσλο, το Ισραήλ και η Οργάνωση για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης συμφώνησαν να συνυπάρξουν ειρηνικά και αναγνώρισαν ο ένας τον άλλον. Η σημαία έγινε αποδεκτό σύμβολο της Παλαιστινιακής Αρχής, η οποία συστήθηκε για να διοικεί τη Γάζα και τη Δυτική Όχθη.
Τον Ιανουάριο του 2023 – εννέα μήνες πριν επιτεθεί στο Ισραήλ η Χαμάς – ο υπουργός Εθνικής Ασφάλειας του Ισραήλ, Ιταμάρ Μπεν Γκιβέρ, διέταξε την αστυνομία να απομακρύνει τις παλαιστινιακές σημαίες από τους δημόσιους χώρους.
«Διέταξα την αφαίρεση σημαιών που υποστηρίζουν την τρομοκρατία από τον δημόσιο χώρο και να σταματήσει η υποκίνηση εναντίον του Ισραήλ», είπε ο ακροδεξιός πολιτικός. Η κίνηση ουσιαστικά επανέφερε την απαγόρευση.
Σήμερα διαδηλωτές σε όλο τον κόσμο χρησιμοποιούν το καρπούζι ως πολιτικό σύμβολο σε διαδηλώσεις υπέρ της Παλαιστίνης. Μετά την εισβολή του Ισραήλ στη Γάζα η χρήση του συμβόλου αυξήθηκε και στα κοινωνικά δίκτυα. Για να αποφύγουν τη διαγραφή αναρτήσεων, πολλοί χρήστες αντικατέστησαν την παλαιστινιακή σημαία με το emoji του καρπουζιού.
Ο καλλιτέχνης Κάλετ Χουράνι ζωγραφίζει καρπούζια εδώ και χρόνια. Στο Instagram ανήρτησε ένα σε χρυσό φόντο – το έργο πωλήθηκε σε δημοπρασία υπέρ ιδρύματος με έδρα το Ηνωμένο Βασίλειο που υποστηρίζει την υγειονομική περίθαλψη για Παλαιστινίους.
Εντελώς διαφορετικός ο συμβολισμός στις ΗΠΑ
Ωστόσο, η ιστορία της σημασίας του καρπουζιού δεν είναι καθόλου απλή.
Στις Ηνωμένες Πολιτείες, πολύ πριν γίνει ευρέως σύμβολο της Παλαιστίνης μέσω των κοινωνικών δικτύων, το φρούτο είχε ρατσιστικό συμβολισμό. Όπως τεκμηριώνει το Jim Crow Museum of Racist Memorabilia, λευκοί Αμερικανοί το χρησιμοποιούσαν για να χλευάσουν τους μαύρους.
Μετά την κατάργηση της δουλείας το 1865 πολλοί ελεύθεροι μαύροι εργάζονταν στην καλλιέργεια και πώληση καρπουζιών. Το φρούτο ωριμάζει γρήγορα, απαιτεί λίγη εργασία και είναι εύκολο στην καλλιέργεια. Έτσι, λευκοί ρατσιστέςχρησιμοποιούσαν το καρπούζι για να επικρίνουν τους μαύρους ως τεμπέληδες.
Διακινούνταν καρικατούρες που παρίσταναν μαύρους με υπερβολικά κόκκινα χείλη, να δαγκώνουν λαίμαργα καρπούζια, υπονοώντας ότι ήταν παιδαριώδεις και ακάθαρτοι. Τέτοιες εικόνες διαδόθηκαν ευρέως στις νότιες ΗΠΑ, με σκοπό να προσβάλουν και να υποτιμήσουν τη μαύρη κοινότητα.
Αυτή η ιστορία επανήλθε στην επικαιρότητα ξανά πέρυσι, όταν οι Δημοκρατικοί Σοσιαλιστές της Αμερικής χρησιμοποίησαν την εικόνα ενός καρπουζιού σε φυλλάδια, καλώντας τον Δημοκρατικό βουλευτή Χακίμ Τζέφρις να δείξει αλληλεγγύη προς τη Γάζα. Στην περίπτωση αυτή όμως συγκρούστηκαν δύο διαφορετικές συμβολικές έννοιες του καρπουζιού, αφού εν προκειμένω απευθυνόταν προς έναν Αφροαμερικανό πολιτικό, και το φυλλάδιο προκάλεσε αντιδράσεις.
Επιμέλεια: Σοφία Κλεφτάκη
Πηγή: Deutsche Welle
