Του Στέφανου Νικολαΐδη
Η πρόσφατη ανακοίνωση της Chevron για νέα δεδομένα στις εξορύξεις υδρογονανθράκων φέρνει ξανά στο προσκήνιο το ζήτημα της ενεργειακής στρατηγικής της Ελλάδας.
Σε αυτό το σκηνικό, ο Κάθετος Διάδρομος δεν είναι μια μεμονωμένη ιδέα, αλλά το επόμενο κεφάλαιο σε μια σειρά από έργα που ήδη έχουν διαμορφώσει τη φυσιογνωμία της χώρας στον ενεργειακό χάρτη: από τους αγωγούς IGB και TAP, που αποτελούν υποδομές διασύνδεσης της Ελλάδας με τρίτες χώρες, έως το project του EastMed, το οποίο αν και παραμένει σε εκκρεμότητα, κατέδειξε την αξία της Ανατολικής Μεσογείου ως εναλλακτικής πηγής τροφοδοσίας.
Το σχέδιο πίσω από αυτό; Να καταστήσει την Ελλάδα πύλη εισόδου LNGγια ολόκληρη τη ΝΑ Ευρώπη και παράλληλα να τη συνδέσει με χώρες που βρίσκονται σε κατάσταση γεωπολιτικής ευθραυστότητας, όπως η Μολδαβία και η Ουκρανία.
Μιλώντας στο skai.gr, ο πρώην υπουργός Ενέργειας και νυν ευρωβουλευτής του ΠΑΣΟΚ, Γιάννης Μανιάτης, και ο αναπληρωτής καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής στο ΔΠΘ, Σωτήρης Σέρμπος, εξηγούν γιατί ο Κάθετος Διάδρομος συνιστά ταυτόχρονα γεωπολιτικό εργαλείο και οικονομική ευκαιρία για την Ελλάδα, αλλά και ποια είναι τα ρίσκα και οι προϋποθέσεις για την επιτυχία του.
Η γεωπολιτική διάσταση
Ο Σωτήρης Σέρμπος δεν αφήνει περιθώρια παρερμηνειών. «Η δημιουργία του Κάθετου Διαδρόμου συνιστά μια απτή γεωπολιτική αναβάθμιση για την Ελλάδα, όχι απλώς μια φιλοδοξία».
Ήδη, όπως υπενθυμίζει, ο διάδρομος λειτούργησε το 2022 ως μηχανισμός επιβίωσης για χώρες της περιοχής. «Η Μολδαβία και η Βουλγαρία κάλυψαν επείγουσες ανάγκες χάρη στις ελληνικές υποδομές LNG. Αυτό μας καθιστά αναντικατάστατο κρίκο σε μια στιγμή που η εξάρτηση από το ρωσικό αέριο είχε αποδειχθεί επικίνδυνη».
Η Ρωσία, σημειώνει, δεν θα μείνει αμέτοχη. «Ο Κάθετος Διάδρομος μπορεί να αποτελέσει στόχο για σαμποτάζ, κυβερνοεπιθέσεις ή παραπληροφόρηση. Η Μόσχα γνωρίζει ότι κάθε κιβώτιο LNG που περνάει από την Αλεξανδρούπολη μειώνει την ενεργειακή της μόχλευση στην Ευρώπη».
«Η Άγκυρα έχει χτίσει το αφήγημα του “ενεργειακού κόμβου” με τον TurkStream και τα Στενά,» υπενθυμίζει. Όμως το ελληνικό σχέδιο μπορεί να ανακατανείμει ισορροπίες. «Αν το εμπόριο των χωρών της Ανατολικής Βαλκανικής περάσει μέσα από την Αλεξανδρούπολη και όχι από τα Στενά, αυτό συνιστά γεωπολιτική αλλαγή πρώτου μεγέθους».
Παράλληλα, η αμερικανική στήριξη φαίνεται καθοριστική. Ακόμη κι αν υπάρξουν μεταβολές στην Ουάσιγκτον, ο κ. Σέρμπος εκτιμά ότι «η διάθεση προώθησης του αμερικανικού LNG μέσω Ελλάδας εξυπηρετεί άμεσα τα συμφέροντα των ΗΠΑ και δεν αλλάζει με τις κυβερνήσεις».
Η οικονομική και ενεργειακή διάσταση
Για τον Γιάννη Μανιάτη, το ενεργειακό αφήγημα έχει έναν καθαρό αριθμητικό πυρήνα: «Η μελλοντική πώληση ελληνικού φυσικού αερίου μπορεί να αποφέρει έως 70 δισ. ευρώ σε βάθος 25ετίας».
Στην εξίσωση όμως μπαίνουν και τα έσοδα από τέλη χρήσης και φορολογία. «Οι υποδομές, από τη Ρεβυθούσα μέχρι τα FSRU της Αλεξανδρούπολης, συνεπάγονται συνεχή ροή φορολογήσιμων εσόδων».
Το μεγαλύτερο ίσως όφελος είναι η πολλαπλασιαστική επίδραση στην οικονομία, όπως επισημαίνει. «Από τη φάση κατασκευής έως τη λειτουργία, δημιουργούνται χιλιάδες θέσεις εργασίας για επιστήμονες, μηχανικούς και εξειδικευμένους τεχνίτες, ενώ ανοίγουν προοπτικές για βιομηχανίες όπως η ναυπηγική, η κυβερνοασφάλεια και η ενεργειακή τεχνολογία».
Ο κ. Μανιάτης θυμίζει ότι αυτό δεν είναι θεωρητικό. «Μόνο από τον TAP, 495 χιλιόμετρα σωληναγωγών κατασκευάστηκαν από την ελληνική Σωληνουργεία Κορίνθου. Ο ΔΕΣΦΑ ανέλαβε τη συντήρηση του ελληνικού τμήματος μήκους 550 χιλιομέτρων». Με λίγα λόγια, η αλυσίδα αξίας είναι ήδη εδώ και μπορεί να επεκταθεί.
Κίνδυνοι και προκλήσεις
Το έργο όμως δεν είναι απρόσβλητο. Αντίθετα, είναι ευάλωτο τόσο σε γεωπολιτικά σοκ όσο και σε εσωτερικές καθυστερήσεις.
Ο κ. Μανιάτης προειδοποιεί: «Αν το project καθυστερήσει ή ανασταλεί, η ζημιά θα είναι πολλαπλή—οικονομική, γεωπολιτική και στρατηγική.»
Στο ίδιο μήκος κύματος και ο κ. Σέρμπος, ο οποίος προσθέτει ότι η ασφάλεια του διαδρόμου δεν είναι δεδομένη, καθώς «απαιτείται συνεχής επένδυση σε κυβερνοασφάλεια και συνεργασία με την ΕΕ και το ΝΑΤΟ, γιατί μιλάμε για μια κρίσιμη υποδομή που αφορά όχι μόνο την Ελλάδα αλλά ολόκληρη την ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική ασφάλειας»
Η εμπειρία της Ευρώπης με έργα όπως το Rail Baltica δείχνει ότι οι μεγάλες ενεργειακές και συγκοινωνιακές υποδομές χρειάζονται χρόνια, σταθερότητα και πολιτική βούληση για να ολοκληρωθούν. Το ίδιο ισχύει και για τον Κάθετο Διάδρομο.
Το μέλλον: Διάδρομος ή παίκτης;
Στο ερώτημα αν η Ελλάδα θα παραμείνει «διάδρομος» ή θα αναδειχθεί σε παίκτη, οι απαντήσεις των δύο ειδικών συγκλίνουν: όλα εξαρτώνται από την ικανότητα της χώρας να προσθέσει αξία και να αξιοποιήσει τα στρατηγικά της πλεονεκτήματα.
«Οι ρόλοι διεκδικούνται, δεν εκχωρούνται. Η ισχύς της Ελλάδας δεν προκύπτει μόνο από το αντλούμενο αέριο, αλλά από το ότι ελέγχει την πύλη εισόδου και τη διανομή. Αυτό σου δίνει διπλωματική μόχλευση και σε καθιστά απαραίτητο εταίρο,» τονίζει ο Σωτήρης Σέρμπος.
Από την πλευρά του, ο Γιάννης Μανιάτης θέτει δύο προϋποθέσεις: «Η Ελλάδα πρέπει να αξιολογεί έγκαιρα τις διεθνείς εξελίξεις και να δείχνει ισχυρή πολιτική βούληση. Χωρίς συνέπεια και αποφασιστικότητα, τα καλύτερα σχέδια κινδυνεύουν να μείνουν στα χαρτιά».
Μετά τη Chevron, το LNG και τον Κάθετο Διάδρομο, η Ελλάδα έχει την ευκαιρία να αφήσει πίσω της τον ρόλο του απλού «διάδρομου διέλευσης» και να εξελιχθεί σε ενεργειακό κόμβο και γεωπολιτικό σταθεροποιητή.
Το ερώτημα είναι αν θα τολμήσει να επενδύσει με σοβαρότητα, συνέπεια και διορατικότητα, ώστε να μετατρέψει αυτήν τη στιγμή σε ιστορικό ορόσημο για την εθνική της στρατηγική.
Πηγή: skai.gr
