Με μια απόφαση-σταθμό, το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης έκρινε σήμερα ότι οι χώρες που παραβιάζουν τις υποχρεώσεις τους όσον αφορά την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής διαπράττουν «παράνομη» ενέργεια και οι χώρες που επηρεάζονται περισσότερο από αυτές τις πράξεις θα μπορούσαν να ζητήσουν αποζημίωση.
Η ανώτατη δικαστική αρχή του ΟΗΕ, στην οποία είχαν προσφύγει το 2019 φοιτητές από το Βανουάτου, κατέληξε ομόφωνα σε αυτήν την απόφαση. Αν και δεν είναι δεσμευτική, η απόφαση δίνει μια νομική ερμηνεία του διεθνούς δικαίου στην οποία θα μπορούσαν να βασιστούν νομοθέτες, δικηγόροι και δικαστές σε όλον τον κόσμο προκειμένου να τροποποιήσουν νόμους ή να προσφύγουν στη δικαιοσύνη εναντίον κρατών για την «κλιματική απραξία» τους.
Η επιδείνωση των κλιματικών συνθηκών, λόγω της εκπομπής αερίων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου, συνιστά «κατεπείγουσα και υπαρξιακή απειλή», δήλωσε ο πρόεδρος του Δικαστηρίου, Γιούτζι Ιβασάβα, κατά την ανάγνωση της απόφασης που κράτησε δύο ώρες.
Το Δικαστήριο απέρριψε την άποψη που προασπίζονταν οι μεγάλοι ρυπαντές ότι οι ισχύουσες συνθήκες –και κυρίως η διαπραγματευτική διαδικασία μέσω των ετήσιων COP– αρκούν. Οι χώρες «έχουν αυστηρές υποχρεώσεις να προστατεύσουν το κλιματικό σύστημα», επισήμανε. Συμφώνησε επίσης με τα μικρά νησιωτικά κράτη ότι το κλίμα πρέπει να προστατευθεί «για την παρούσα και τις μελλοντικές γενιές», ενώ οι μεγάλοι ρυπαντές αρνούνταν κατηγορηματικά να αναγνωρίσουν νομικά τα δικαιώματα προσώπων που δεν έχουν ακόμη γεννηθεί.
Το σημαντικότερο μέρος της απόφασης, που αναμένεται ότι θα συναντήσει και τη μεγαλύτερη αντίσταση από τις πλούσιες χώρες, απορρέει, σύμφωνα με το Δικαστήριο, από τις υποχρεώσεις τους: τις αποζημιώσεις στις χώρες που πλήττονται από την κλιματική αλλαγή. Παράλληλα όμως, το Δικαστήριο πρόσθεσε ότι θα πρέπει να αποδεικνύεται μια άμεση και βέβαιη σχέση μεταξύ της «παράνομης ενέργειας» εκ μέρους μιας χώρας και της «ζημίας» που θα υποστεί η άλλη, κάτι ασφαλώς δύσκολο αλλά «όχι και αδύνατον».
Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, αυτή ήταν η πέμπτη φορά στα 80 χρόνια ύπαρξης του Δικαστηρίου που οι 15 δικαστές του καταλήγουν σε ομόφωνη απόφαση.
«Η κλιματική αλλαγή δεν είναι ακαδημαϊκή άσκηση… Τη ζούμε καθημερινά» είχε δηλώσει στο Γαλλικό Πρακτορείο ο φοιτητής Βισάλ Πράσαντ από τα Φίτζι, ο οποίος ξεκίνησε την εκστρατεία αυτήν το 2019 μαζί με άλλους συμφοιτητές του από το Πανεπιστήμιο Νότιου Ειρηνικού, στο Βανουάτου.
Πολλές μη κυβερνητικές οργανώσεις και ακτιβιστές ανέμεναν με ανυπομονησία τη συμβουλευτική γνώμη του Διεθνούς Δικαστηρίου, οργισμένοι με την αδράνεια ή την κωλυσιεργία των μεγάλων ρυπαντών που δεν μειώνουν την εξάρτησή τους από το πετρέλαιο, τον άνθρακα και το φυσικό αέριο. Μερικές δεκάδες περίμεναν σήμερα έξω από το Μέγαρο της Ειρήνης, την έδρα του Διεθνούς Δικαστηρίου, κρατώντας ένα πανώ με το σύνθημα: «Τα δικαστήρια μίλησαν – Οι κυβερνήσεις πρέπει να δράσουν τώρα».
Τα Ηνωμένα Έθνη, κατόπιν ψηφοφορίας στη Γενική Συνέλευση, είχαν αναθέσει στο Διεθνές Δικαστήριο να απαντήσει σε δύο ερωτήματα. Το πρώτο: ποιες υποχρεώσεις έχουν οι χώρες μέλη, με βάση το διεθνές δίκαιο, να προστατεύσουν τη Γη από τις εκπομπές αερίων, για τις παρούσες και τις μελλοντικές γενιές. Και το δεύτερο, ποιες είναι οι νομικές συνέπειες για τις χώρες, οι εκπομπές των οποίων προκάλεσαν περιβαλλοντική ζημία, ιδίως στα νησιωτικά, ευάλωτα κράτη χαμηλού υψομέτρου.
Το Δικαστήριο οργάνωσε μια από τις μεγαλύτερες ακροαματικές διαδικασίες στην ιστορία του, όπου πήραν τον λόγο περισσότερες από 100 χώρες και ομάδες, τον περασμένο Δεκέμβριο.
Σήμερα, έκρινε ότι τα ανθρώπινα δικαιώματα, όπως το δικαίωμα στην υγεία, μπορεί να απειληθούν από την κλιματική αλλαγή και ότι οι χώρες έχουν υποχρέωση να λαμβάνουν δεσμευτικά μέτρα ώστε να συμμορφώνονται με τις συμφωνίες που έχουν υπογράψει. Οι βιομηχανικές χώρες, εξάλλου, έχουν υποχρέωση να αναλάβουν ηγετικό ρόλο στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής.
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ
