Κρατούμενοι στην Κούβα εξαναγκάζονται να εργάζονται για την παραγωγή των διάσημων πούρων της χώρας και ξυλάνθρακα από μαραμπού, προϊόντα που εξάγονται σε ευρωπαϊκές αγορές, σύμφωνα με νέα έκθεση.
Η ΜΚΟ Prisoners Defenders, με έδρα τη Μαδρίτη, εκτιμά ότι τουλάχιστον 60.000 άνθρωποι υποχρεώνονται να εργάζονται με ελάχιστη ή και καθόλου αμοιβή, υπό απειλές, σε εξαντλητικές συνθήκες και χωρίς τον απαραίτητο εξοπλισμό, ενώ καταγράφονται περιστατικά βίας, ακόμη και σεξουαλικής κακοποίησης γυναικών κρατουμένων.
Η έκθεση, που δημοσιοποιήθηκε τη Δευτέρα, αποδίδει ευθύνη απευθείας στην κυβέρνηση της Κούβας, περιγράφοντας ένα εθνικό και θεσμοθετημένο σύστημα καταναγκαστικής εργασίας με οικονομικούς στόχους συνδεδεμένους με τις εξαγωγές. Η κουβανική κυβέρνηση δεν απάντησε στα αιτήματα της Guardian για σχόλιο.
Η έρευνα και τα ευρήματα
Τα προϊόντα φτάνουν κυρίως σε ευρωπαϊκές αγορές. Τα πούρα, ακόμη και στο Ηνωμένο Βασίλειο, και ο ξυλάνθρακας κυρίως στην Ισπανία, την Πορτογαλία, την Ιταλία, την Ελλάδα και την Τουρκία. Παρουσιάζονται ως «οικολογικά προϊόντα», αλλά,σύμφωνα με την έκθεση, «παράγονται σε συνθήκες σύγχρονης σκλαβιάς».
Η έρευνα ξεκίνησε μετά από έκθεση του ειδικού εισηγητή του ΟΗΕ για τη σύγχρονη δουλεία, Τομόγια Ομποκάτα, το 2024. Στο διάστημα Απριλίου – Αυγούστου 2025 πραγματοποιήθηκαν συνεντεύξεις με 53 άτομα από 40 φυλακές, σε τυχαίο δείγμα από έναν συνολικό πληθυσμό περίπου 90.000 κρατουμένων και 37.000 σε ανοιχτό καθεστώς κράτησης.
Όλοι οι ερωτηθέντες δήλωσαν ότι εργάζονταν «υπό καταναγκασμό, απειλές, βία ή αντιποίνων», το 98% χωρίς εργαλεία ή κατάρτιση, ενώ το 45% κατήγγειλε ότι υπέστη σωματική βία κατά την εργασία.
Στη φυλακή υψίστης ασφαλείας Κιβικαν, τουλάχιστον 40 κρατούμενοι ανέφεραν ότι τους επιβλήθηκε ημερήσιο όριο παραγωγής 60 χειροποίητων πούρων Habanos, που υπολογίζονταν μόνο εάν πληρούσαν «τα ποιοτικά κριτήρια εξαγωγής».
Η έκθεση επιβεβαιώνει παραγωγή πούρων σε τουλάχιστον επτά φυλακές, με συμμετοχή 505 κρατουμένων και ετήσια παραγωγή 11,6 εκατ. πούρων, περίπου το 7,5% της εθνικής παραγωγής.
Δεν κατέστη δυνατό να διαπιστωθεί ποιο ποσοστό των πούρων ή του ξυλάνθρακα που εξάγεται από την Κούβα προέρχεται από καταναγκαστική εργασία.
Κατηγορίες για παραβιάσεις και διακρίσεις
Από τις 53 συνεντεύξεις, οι οκτώ με γυναίκες κρατούμενες αποκάλυψαν περιπτώσεις σεξουαλικής παρενόχλησης από αξιωματικούς και μία περίπτωση βιασμού από συγκρατούμενο, χωρίς ιατρική ή ψυχολογική φροντίδα από τη φυλακή.
Η έκθεση αναφέρει επίσης ότι οι αφροκουβανοί κρατούμενοι πλήττονται δυσανάλογα: αν και αποτελούν το 34% του γενικού πληθυσμού, αντιπροσωπεύουν το 58% των φυλακισμένων. Ένας πρώην κρατούμενος δήλωσε: «Τους περισσότερους που στέλνουν σε καταναγκαστικά έργα είναι μαύροι. Οι λευκοί κρατούμενοι αναλαμβάνουν καθαριότητες γραφείων ή άλλες ευκολότερες δουλειές».
Η ΜΚΟ υπέβαλε την έκθεση σε κυβερνήσεις και κοινοβούλια χωρών όπου καταναλώνονται τα προϊόντα, καθώς και στον ΟΗΕ και την Διαμερικανική Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, καλώντας για διεθνή λογοδοσία της Κούβας και για απαγόρευση εμπορίου προϊόντων που παράγονται με καταναγκαστική εργασία.
«Οι φυλακές της Κούβας δεν είναι κέντρα σωφρονισμού, αλλά χώροι τιμωρίας, ελέγχου και εκμετάλλευσης. Η δομική τους μεταρρύθμιση αποτελεί χρέος απέναντι στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια», καταλήγει η έκθεση.
