Του Στέφανου Νικολαΐδη
Η Μέση Ανατολή δεν είναι απλώς μια γεωγραφική περιοχή. Είναι ένας τόπος όπου η ιστορία δεν έμεινε ποτέ στο παρελθόν. Είναι ένας χάρτης που αλλάζει συνεχώς όρια, σημαίες και ανθρώπινες ζωές. Κι αν υπάρχει μια σύγκρουση που συμπυκνώνει όλη την πολυπλοκότητα της περιοχής, είναι εκείνη ανάμεσα στο Ισραήλ και τους Παλαιστινίους.
Πότε ξεκίνησε αυτό το βαθύ, ανεπούλωτο ρήγμα; Γιατί παραμένει άλυτο εδώ και δεκαετίες; Ποια ιστορικά γεγονότα και ποια γεωπολιτικά συμφέροντα έσπειραν τη φωτιά που καίει μέχρι σήμερα;
ΆλλαΣχετικά άρθρα
Απαντήσεις σε όλα τα παραπάνω καίρια ερωτήματα δίνει μιλώντας στα podcast του ΣΚΑΪ και στο skai.gr ο καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Αμερικανικό Κολέγιο και διευθυντής του Ινστιτούτου Διεθνών Υποθέσεων, Κωνσταντίνος Φίλης. Μέσα από ιστορική αφήγηση και νηφάλια ανάλυση, φωτίζει τα αίτια, τις ψευδαισθήσεις και τα σταυροδρόμια ενός ζητήματος που επανέρχεται, ξανά και ξανά, στο επίκεντρο της διεθνούς επικαιρότητας.
Πώς ξεκίνησαν όλα – Η Διακήρυξη του Μπαλφούρ
Αν θέλουμε να δούμε πώς ξεκίνησαν όλα, θα πρέπει να πάμε στις αρχές του 20ού αιώνα, όπου έχουμε τη γέννηση του σιωνιστικού κινήματος και την απόφαση να διεκδικήσουν οι Σιωνιστές μια εθνική εβραϊκή εστία στην περιοχή της Παλαιστίνης.
Έχουμε, λοιπόν, το 1917, κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, τη Διακήρυξη του Μπαλφούρ, η οποία είναι μια ανοιχτή επιστολή που μάλιστα υιοθετείται από τη Βρετανική Κυβέρνηση, καθώς τα εδάφη ελέγχονται από τους Βρετανούς. Η Διακήρυξη αυτή ουσιαστικά ανακοινώνει την υποστήριξη για την ίδρυση εθνικού κράτους για τον εβραϊκό λαό στην Παλαιστίνη.
Η σύγκρουση γίνεται εν συνεχεία μεταξύ των Παλαιστινίων, οι οποίοι αρνούνται να δεχθούν αυτήν την εξέλιξη, και των Εβραίων, οι οποίοι είναι διατεθειμένοι να αγωνιστούν για να πραγματοποιήσουν τον εθνικό τους σκοπό.
Ο Αλ Χουσεϊνί και η σχέση των Αράβων με τους Ναζί
Μετά το 1917 η σύγκρουση μεταφέρεται στις αρχές της δεκαετίας του ’30 και μέχρι την έναρξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου γίνεται μια σεχταριστική αντιπαράθεση που επεκτείνεται σε ευρύτερη αραβο-ισραηλινή σύγκρουση.
Τότε έχουμε την επιστροφή αρκετών Παλαιστινίων Αράβων με ηγέτη τον περίφημο Αμίν Αλ Χουσεϊνί, οι οποίοι από τη Δαμασκό οδεύουν και κατοικοεδρεύουν στη Βρετανική Παλαιστίνη, κάτι που σηματοδοτεί την αρχή του αραβικού παλαιστινιακού αγώνα για τη δημιουργία ενός κράτους για τους Άραβες της Παλαιστίνης και ταυτόχρονα την εκδίωξη των Εβραίων.
Ο Αλ Χουσεϊνί είναι ο αρχιτέκτονας του παλαιστινιακού αραβικού εθνικού κινήματος και χαρακτηρίζει το σιωνιστικό κίνημα και την εβραϊκή μετανάστευση στην Παλαιστίνη ως μοναδικό εχθρό του σκοπού του.
Ήδη από το 1920 ξεκινούν στην Ιερουσαλήμ και το 1921 στη Γιάφα μεγάλης κλίμακας ταραχές εναντίον των Εβραίων, οι οποίοι τότε δεν είναι αριθμητικά πολλοί.
Μεταξύ των αποτελεσμάτων των βιαιοτήτων έχουμε και την ίδρυση μιας εβραϊκής παραστρατιωτικής δύναμης το 1929, όπου συνεχίζονται οι συγκρούσεις μεταξύ Αράβων και Εβραίων.
Είναι σημαντικό να σταθούμε στο πώς η αραβική εξέγερση του 1936-1939, που υποκινείται από την αντίθεση των Αράβων στη μαζική εβραϊκή μετανάστευση, εξελίσσεται κατά την έναρξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου στη Βρετανική Παλαιστίνη.
Υπάρχει μια στροφή των Παλαιστινίων Αράβων από τη μετριοπαθή στάση που είχαν υπό την ηγεσία της φυλής Νατσαμπίσι που τότε είχε επικρατήσει, σε μια συνεργασία μεταξύ αρκετών Αράβων και των Ναζί.
Δηλαδή ο Αλ Χουσεϊνί καταλήγει κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και μετά από αυτόν στην Ευρώπη, έχοντας συνεργαστεί με τη Γερμανία του Χίτλερ, κυρίως στην προσπάθεια των Ναζί να ελέγξουν τον αραβικό κόσμο.
Ωστόσο, η ήττα των Αράβων εθνικιστών στο Ιράκ και η μετεγκατάσταση του Αλ Χουσεϊνί στην Ευρώπη τον απομακρύνουν από τις εξελίξεις στην Παλαιστίνη.
Από την Ευρώπη πια ο Αλ Χουσεϊνί απαιτεί από τις δυνάμεις του Άξονα να βομβαρδίζουν συνεχώς το Τελ Αβίβ.
Μέχρι το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου έχουμε μια κρίση για την τύχη των επιζώντων του Ολοκαυτώματος, κάτι που οδηγεί σε νέες εντάσεις, ενώ υπάρχουν και οι μεταναστευτικές ποσοστώσεις οι οποίες θεσπίζονται τότε από τους Βρετανούς.
Έτσι, ξεκινά μια νέα κατάσταση που δημιουργείται στις στάχτες ουσιαστικά του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Το σχέδιο του ΟΗΕ για διχοτόμηση της Παλαιστίνης
Στις 29 Νοεμβρίου του 1947 η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών υιοθετεί ένα ψήφισμα, το οποίο οδηγεί ουσιαστικά στην εφαρμογή ενός σχεδίου για τη διχοτόμηση της Παλαιστίνης.
Διχοτόμηση σε ένα αραβικό κράτος και ένα εβραϊκό κράτος.
Για 4 μήνες μετά τον Νοέμβριο του 1947 έχουμε διάφορες προκλήσεις και επιθέσεις από πλευράς των Αράβων. Οι δυνάμεις των Εβραίων εποίκων βρίσκονται σε άμυνα, περιστασιακά απαντούν και πλέον εμπλέκεται ο Αραβικός Σύνδεσμος, ο οποίος υποστηρίζει τον αραβικό αγώνα και σχηματίζεται μέσα από αυτόν ο αραβικός απελευθερωτικός στρατός.
Την άνοιξη του 1948 είναι ξεκάθαρο ότι οι αραβικές δυνάμεις πλησιάζουν σε πλήρη κατάρρευση, ενώ η πλευρά του Ισραήλ κερδίζει όλο και περισσότερο έδαφος. Μεταξύ 1947 και 1949 έχουμε ανελέητες συγκρούσεις για το ποιος θα επικρατήσει στην περιοχή, η οποία έχει προσδιοριστεί με βάση το ψήφισμα του ΟΗΕ ως περιοχή που πρέπει να διχοτομηθεί.
Αυτή ακριβώς είναι η βάση που αποτελεί τη ρίζα του κακού και που έχει οδηγήσει στο να υπάρχουν μέχρι σήμερα δυο εντελώς διαφορετικά αφηγήματα, όπου και οι δυο πλευρές θεωρούν ότι αυτή η περιοχή τούς ανήκει.
Η ίδρυση του Ισραήλ το 1948 – Ο Πρώτος Πόλεμος
Τον Μάιο του 1948 φτάνουμε στη Διακήρυξη της Ίδρυσης του Κράτους του Ισραήλ, με τον Αραβικό Σύνδεσμο να παρεμβαίνει για λογαριασμό των Παλαιστινίων Αράβων.
Κάπως έτσι ξεσπά ο Πρώτος Αραβοϊσραηλινός Πόλεμος την ίδια χρονιά.
Μιλάμε για έναν αριθμό 15.000 θυμάτων και το 1949 οδηγούμαστε σε ανακωχή. Το Ισραήλ πλέον κατέχει μεγάλο μέρος του εδάφους της Πρώην Βρετανικής Εντολής, της Ιορδανίας, αργότερα προσαρτά τη Δυτική Όχθη, ενώ η Αίγυπτος καταλαμβάνει τη Λωρίδα της Γάζας και ανακηρύσσεται νέα παλαιστινιακή κυβέρνηση τον Σεπτέμβριο του 1948 από τον Αραβικό Σύνδεσμο.
Από την Κρίση του Σουέζ στον Πόλεμο των Έξι Ημερών
Μπαίνοντας στη δεκαετία του 1950, η Ιορδανία και η Αίγυπτος υποστηρίζουν τις διασυνοριακές επιθέσεις που γίνονται από τους Παλαιστινίους μαχητές Φενταγίν εναντίον του Ισραήλ, το οποίο διεξάγει επιχειρήσεις αντιποίνων στις δυο χώρες.
Το σημαντικότερο στιγμιότυπο σε αυτήν τη δεκαετία είναι η Κρίση του Σουέζ το 1956.
Οδηγούμαστε σε μια βραχυπρόθεσμη κατοχή της Λωρίδας της Γάζας, η παλαιστινιακή κυβέρνηση εξορίζεται, αργότερα αποχωρούν από τον θύλακα οι Ισραηλινοί. Όμως, η παλαιστινιακή κυβέρνηση εγκαταλείπεται το 1959 από τους Αιγυπτίους και συγχωνεύεται επισήμως στην Ηνωμένη Αραβική Δημοκρατία σε βάρος του παλαιστινιακού εθνικού κινήματος.
Δηλαδή βλέπουμε πως και μεταξύ των Αράβων δεν υπάρχει κοινή στάση για το πώς θα αντιμετωπίσουν τη νέα πραγματικότητα που έχει δημιουργηθεί κατόπιν του ψηφίσματος του ΟΗΕ για διχοτόμηση το 1947, της ανακήρυξης του κράτους του Ισραήλ το 1948 και ό,τι ακολουθεί έκτοτε.
Το 1967 ξεσπά ο περίφημος Πόλεμος των Έξι Ημερών, το αποτέλεσμα του οποίου επιδρά σημαντικά στη θεώρηση και των Παλαιστινίων και της Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης υπό τον Γιασέρ Αραφάτ και πολλών Αράβων για το Ισραήλ.
Γιατί συμβαίνει αυτό;
Διότι κατόπιν του Πολέμου των Έξι Ημερών το Ισραήλ αποκτά τον στρατιωτικό έλεγχο της Δυτικής Όχθης, δηλαδή από την Ιορδανία μέχρι τη Λωρίδα της Γάζας και την Αίγυπτο.
Επομένως, η Οργάνωση για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης δεν μπορεί να ασκεί κανέναν έλεγχο ούτε στη Δυτική Όχθη ούτε στη Λωρίδα της Γάζας, με αποτέλεσμα να υποχρεωθεί, για να αποφύγει και τη φθορά, να καταφύγει στην Ιορδανία.
Φεύγει όμως και από την Ιορδανία, γιατί υπάρχει στο μεταξύ ιορδανο-παλαιστινιακός εμφύλιος σπαραγμός το 1970. Χάνει ο Αραφάτ από τους Ιορδανούς και υποχρεώνεται μαζί με τους περισσότερους μαχητές του να εγκατασταθεί στον νότιο Λίβανο, όπου υπάρχει και εκεί εμφύλια σύρραξη με την εμπλοκή του Ισραήλ το 1982, με αποτέλεσμα ο Αραφάτ να καταλήξει στην Τυνησία με την Πρώτη Ιντιφάντα του 1987.
Δικαίωμα ύπαρξης ή δικαίωμα επιστροφής
Σε μια εχθρική περιοχή το Ισραήλ μιλά για δικαίωμα ύπαρξης, ενώ αντίστοιχα η παλαιστινιακή πλευρά κάνει λόγο για εποικισμό και κατοχή.
Με άλλα λόγια, οι Παλαιστίνιοι θεωρούν ότι δεν είναι εδάφη κανένα από τα εδάφη που σήμερα κατέχει επισήμως το κράτος του Ισραήλ.
Σημειώνεται, βέβαια, ότι υπάρχουν και εδάφη που έχει προσαρτήσει, καθώς και έποικοι. Σήμερα δηλαδή που μιλάμε στη Δυτική Όχθη έχουμε 800.000 Ισραηλινούς εποίκους, γεγονός που έχει δημιουργήσει μια νέα εδαφική πραγματικότητα με νέους συσχετισμούς. Άλλωστε, οι περισσότεροι εξ αυτών είναι οπλισμένοι σαν αστακοί, για να προστατευθούν.
Τίθενται, επομένως, ερωτήματα για τι ευθύνες φέρει και η Δύση, η οποία επέτρεψε για αρκετά χρόνια αυτούς τους εποικισμούς, που με τη σειρά τους ενισχύουν το αφήγημα για στρατό κατοχής.
Από τη στιγμή λοιπόν που οι Παλαιστίνιοι μιλούν για στρατό κατοχής, το επιχείρημά τους είναι πως δεν έχουν άλλον τρόπο από την Ιντιφάντα και οποιαδήποτε αντίσταση απέναντι σε ένα κράτος που οι ίδιοι χαρακτηρίζουν ως «κράτος-τρομοκράτη».
Από την άλλη, οι Ισραηλινοί ισχυρίζονται ότι αυτά τα εδάφη ανήκαν στους προγόνους τους πριν από πάρα πολλούς αιώνες, αλλά εν συνεχεία οι αποφάσεις του ΟΗΕ έγιναν σεβαστές από τους ίδιους.
Όπως λένε, δεν έχουν άλλον τρόπο να αντιμετωπίζουν ούτε τρομοκράτες ούτε άλλα ζητήματα ασφαλείας, εκτός αν κρατήσουν μακριά, μέσω ουδέτερων ζωνών, όσους θέλουν να τους κάνουν κακό και να τους σβήσουν από τον χάρτη.
Σε κάθε περίπτωση, αυτό που φοβούνται και οι δυο πλευρές είναι ο αφανισμός τους.
Δηλαδή, οι Παλαιστίνιοι πιστεύουν ότι το Ισραήλ συνολικά ακολουθεί μια γενοκτονική πολιτική απέναντί τους, με σκοπό να τους εξαφανίσει. Και, από την άλλη, οι Ισραηλινοί βλέπουν ότι πολλές φορές και επισήμως πολλοί εκ των ηγετών της Παλαιστίνης μιλούν για την καταστροφή του κράτους του Ισραήλ. Ότι δηλαδή αν οι Ισραηλινοί δεν είχαν αυτήν την πολιτική των διαρκών πολέμων, δεν θα μπορούσαν να επιβιώσουν.
Πηγή: skai.gr
