Τα ρεκόρ υψηλών θερμοκρασιών του 2023 αποτέλεσαν γρίφο για τους επιστήμονες, που τώρα φαίνεται να βρήκαν τη λύση του στην απουσία χαμηλών νεφώσεων στην ατμόσφαιρα.
Το 2023 ήταν ένα έτος που σήμανε συναγερμό για τους μετεωρολόγους. Για πρώτη φορά η παγκόσμια μέση θερμοκρασία αυξήθηκε βραχυπρόθεσμα σε 1,5 βαθμό Κελσίου πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα. Καταγράφηκαν ανησυχητικά ρεκόρ όσον αφορά την άνοδο της στάθμης της θάλασσας, το λιώσιμο των παγετώνων και τα ακραία κύματα καύσωνα στην ξηρά και στους ωκεανούς.
Ένα δυσεπίλυτο αίνιγμα
Μεγάλο μέρος αυτής της αύξησης της θερμοκρασίας μπορεί να αποδοθεί στην υψηλή συγκέντρωση αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα, λόγω των ανθρώπινων επιδράσεων και στις επιπτώσεις του καιρικού φαινομένου El Niño. Αλλά ακόμη και τότε, ένα χάσμα 0,2 βαθμών Κελσίου παρέμενε ανεξήγητο και προκαλούσε ερωτηματικά στους επιστήμονες. Και καθόλου αισιόδοξες προβλέψεις:
«Αυτό δεν σημαίνει ότι η παγκόσμια μέση θερμοκρασία θα αυξηθεί σύντομα πάνω από τους οκτώ βαθμούς. Αλλά μεταξύ των διαφόρων κλιματικών μοντέλων που υπάρχουν, εκείνα που προβλέπουν μια σημαντικά ταχύτερη άνοδο της θερμοκρασίας είναι πιθανό να είναι σωστά. Επομένως, θα μπορούσαμε ήδη να βρισκόμαστε πιο κοντά στη μόνιμη υπερθέρμανση του πλανήτη πάνω από 1,5 βαθμό Κελσίου από ό,τι αναμενόταν» λέει ο Χέλγκε Γκέσλινγκ. Είναι ερευνητής του Ινστιτούτου Alfred Wegener, του Κέντρου Helmholtz για την Πολική και Θαλάσσια Έρευνα.
Τα παραγνωρισμένα σύννεφα
Σε πρόσφατη μελέτη, την οποία συνέταξε, φαίνεται πως βρήκε τον υπαίτιο για αυτή την επιδείνωση. Ονομάζονται σωρείτες (cumulus, stratus ή stratocumulus): Είναι τα σύννεφα που σχηματίζονται σε αρκετά χαμηλό υψόμετρο πάνω από την επιφάνεια της γης. Κοινό τους γνώρισμα ότι αντανακλούν το ηλιακό φως και έτσι ψύχουν την επιφάνειά της. Και γίνονται όλο και λιγότερα – τουλάχιστον σε ορισμένες περιοχές. Εκεί ακριβώς που καταγράφηκαν θερμοκρασίες ρεκόρ.
Ήταν μια υποψία που υπήρχε εδώ και καιρό στους επιστημονικούς κύκλους, όπως επισημαίνει ο Γκέσλινγκ: «Μια τέτοια αλληλοσύνδεση μεταξύ της υπερθέρμανσης του πλανήτη και των νεφών προτείνεται από αρκετά κλιματικά μοντέλα. Αν όντως ευθύνεται για το φαινόμενο της μειωμένης albedo, τότε πρέπει να περιμένουμε έντονη αύξηση της θερμοκρασίας στο μέλλον».
Ακόμα ένα καμπανάκι κινδύνου
Το λεγόμενο «πλανητικό albedo» περιγράφει πόση ηλιακή ακτινοβολία ανακλάται πίσω στο διάστημα από την επιφάνεια και την ατμόσφαιρα της Γης. Οι χαμηλές νεφώσεις «δροσίζουν» τον πλανήτη, ενώ τα σύννεφα στα ψηλότερα στρώματα έχουν ακριβώς το αντίθετο αποτέλεσμα. Οι επιστήμονες πάντως δεν έχουν ακόμα ασφαλή εξήγηση για τη μείωση των σωρειτών, την οποία αποδίδουν στις ανθρώπινες δράσεις και παρεμβάσεις, που μεταβάλλουν την ποσότητα των αιωρούμενων σωματιδίων στην ατμόσφαιρα. Σίγουρα πάντως κατέγραψαν τη μείωσή τους με βάση τα τηρούμενα στατιστικά στοιχεία από το 1940 και μετά.
Αυτό που επιβεβαίωσαν σε κάθε περίπτωση είναι ότι απαιτείται επειγόντως ακόμη ταχύτερη και πιο αποφασιστική δράση κατά της κλιματικής κρίσης. «Αν θέλουμε να τηρήσουμε το όριο του 1,5 βαθμού Κελσίου που τέθηκε στη συμφωνία του Παρισιού για το κλίμα, πρέπει να μειώσουμε σημαντικά τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου – και να λάβουμε επειγόντως μέτρα για να αντιμετωπίσουμε τις επιπτώσεις των ακραίων καιρικών φαινομένων που αναμένονται στη συνέχεια» προειδοποιεί ο Γκέσλινγκ.
Επιμέλεια: Κώστας Αργυρός
