Πρώτα ακούγεται η προειδοποίηση από τα μεγάφωνα: «Παρακαλώ την προσοχή σας. Σειρήνα αεράμυνας στην πόλη. Παρακαλώ μεταβείτε στα καταφύγια». Στη συνέχεια ακούγεται ο ήχος από τα ρωσικά drones που πλησιάζουν, συγκεντρωμένα κατά εκατοντάδες ακριβώς πάνω από τα σύννεφα.
Ακολουθεί αμέσως ο θόρυβος των αντιαεροπορικών πυρών, ο μακρινός ήχος των εκρήξεων και, τέλος, ο ήχος των σειρήνων των ασθενοφόρων και των πυροσβεστικών οχημάτων.
Αυτή είναι η ζοφερή πραγματικότητα της νύχτας στο Κίεβο και σε άλλες πόλεις της Ουκρανίας, σημειώνει το BBC.
ΆλλαΣχετικά άρθρα
Πρόκειται για drones που εκρήγνυνται κατά την πρόσκρουση.
Τα drones αποτελούν πλέον αναπόσπαστο μέρος του σύγχρονου πολέμου, αλλά δεν περιορίζονται στο πεδίο της μάχης.
Πάνω από αεροδρόμια και στρατιωτικές βάσεις
Σε όλη τη Δυτική Ευρώπη, μακριά από την Ουκρανία, έχουν επίσης εντοπιστεί μη οπλισμένα drones να πετούν γύρω από αεροδρόμια, στρατιωτικές βάσεις και σταθμούς παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, όλα μέρος ενός ύποπτου προγράμματος «υβριδικού πολέμου» που διεξάγει η Ρωσία, με ορισμένους να εικάζουν ότι έρχονται για να δοκιμάσουν την ανθεκτικότητα ορισμένων χωρών του ΝΑΤΟ που βοηθούν την Ουκρανία.
Οι πρόσφατες παρατηρήσεις στην Πολωνία, μαζί με μια σειρά από drones γύρω από κρίσιμες υποδομές σε όλη την Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένων του Βελγίου και της Δανίας, έχουν προκαλέσει φόβο σε ορισμένες χώρες του ΝΑΤΟ.
Τώρα, γίνεται λόγος για το σχεδιασμό ενός «τείχους drone» για την προστασία τμημάτων της Ευρώπης – αλλά πόσο απαραίτητο είναι αυτό, πραγματικά; Και πιο συγκεκριμένα, πόσο ρεαλιστικό;
Ένα «ξυπνητήρι» για την Ευρώπη
Στις 9 Σεπτεμβρίου, περίπου 20 ρωσικά drones πέταξαν πάνω από την Ουκρανία και εισέβαλαν στην Πολωνία, αναγκάζοντας το κλείσιμο τεσσάρων αεροδρομίων.
Απογειώθηκαν αεροσκάφη του ΝΑΤΟ και αρκετά από τα drones καταρρίφθηκαν, ενώ τα υπόλοιπα συνετρίβησαν σε διάφορες περιοχές της Πολωνίας, σκορπίζοντας συντρίμμια σε πολλές περιοχές.
Αυτό ήταν ένα σήμα κινδύνου για την Ευρώπη, που σηματοδότησε μία από τις μεγαλύτερες και σοβαρότερες παραβιάσεις του εναέριου χώρου του ΝΑΤΟ από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία.
Γι’ αυτό και η συζήτηση για ένα πιθανό τείχος κατά των drones φαίνεται όλο και πιο επείγουσα.
«Αυτή η δυναμική οφείλεται πραγματικά στις πρόσφατες επιδρομές», εξηγεί η Katja Bego, ανώτερη ερευνήτρια στο πρόγραμμα διεθνούς ασφάλειας του think tank Chatham House.
Τα drones – ή, για να τους δώσουμε την επίσημη ονομασία τους, τα Uncrewed Aerial Systems (UAS) ή τα Unmanned Aerial Vehicles (UAV) – έχουν ήδη μεταμορφώσει το πεδίο της μάχης.
Στα πεδία μάχης της ανατολικής Ουκρανίας, τείνουν να είναι μικρά, μικρής εμβέλειας, με μέγεθος συνήθως περίπου 25 εκατοστά, και μεταφέρουν θανατηφόρους εκρηκτικούς μηχανισμούς.
Αλλά αυτά δεν αποτελούν επί του παρόντος απειλή για την υπόλοιπη Ευρώπη. Είναι τα μεγαλύτερα drones –μερικά από τα οποία μπορούν να πετάξουν σε απόσταση μεγαλύτερη των 1.000 χλμ. – που τροφοδοτούν τις εκκλήσεις για ένα ευρωπαϊκό τείχος drones.
Παλαιότερα, η Ρωσία εισήγαγε από το Ιράν ένα τύπο drone γνωστό ως Shahed 136, αλλά τώρα παράγει τη δική της έκδοση: το Geran 2. Μερικά Geran ήταν μεταξύ των drones που πέταξαν στην Πολωνία τον Σεπτέμβριο.
Θα μπορέσει να αντιδράσει το ΝΑΤΟ σε μια επίθεση μεγάλης κλίμακας;
Τι θα συμβεί, λοιπόν, αναρωτιούνται τώρα ορισμένοι, αν μια μέρα η Ρωσία στείλει πάνω από 200 drones; Ή, ας πούμε, 2.000; Πώς θα αντιδράσει το ΝΑΤΟ – και, στην πραγματικότητα, θα μπορέσει να αντιδράσει;
Σε τελική ανάλυση, η αποστολή μαχητικών αεροσκαφών κάθε φορά θα ήταν δαπανηρή. Ο André Rogaczewski, διευθύνων σύμβουλος της Netcompany, μιας δανικής εταιρείας παροχής υπηρεσιών πληροφορικής που κατασκευάζει ψηφιακά συστήματα για ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, υποστηρίζει: «Δεν είναι ούτε αποτελεσματική ούτε λογική χρήση των χρημάτων των φορολογουμένων».
Μια «πληγή» από μυστηριώδη drones
Η Ουκρανία έχει εντείνει τις δικές της επιθέσεις με drones μακράς εμβέλειας σε ρωσικά αεροδρόμια και κρίσιμες υποδομές, όπως πετροχημικά εργοστάσια, φέρνοντας τον πόλεμο κοντά στους απλούς Ρώσους.
Υπάρχουν επίσης τα θαλάσσια drones: μη επανδρωμένα σκάφη που μπορούν να ταξιδεύουν είτε στην επιφάνεια είτε κάτω από αυτήν, τα οποία χρησιμοποιήθηκαν με καταστροφικά αποτελέσματα από την Ουκρανία εναντίον του ρωσικού στόλου της Μαύρης Θάλασσας.
Υπάρχει όμως κάτι που είναι κατά κάποιον τρόπο πιο απειλητικό από τα σαφώς αναγνωρίσιμα drones που χρησιμοποιούν χώρες που βρίσκονται σε ανοιχτό πόλεμο.
Πρόκειται για την πληγή των μυστηριωδών, ανώνυμων drones που έχουν εμφανιστεί σχετικά πρόσφατα.
Μερικές φορές εμφανίζονται στη μέση της νύχτας, γύρω από τα αεροδρόμια της Ευρώπης, συμπεριλαμβανομένου ενός στο κύριο αεροδρόμιο του Βελγίου κοντά στις Βρυξέλλες νωρίτερα αυτό το μήνα. Παρόμοιες παρατηρήσεις έχουν γίνει επίσης στη Δανία, τη Νορβηγία, τη Σουηδία, τη Γερμανία και τη Λιθουανία.
Σε αντίθεση με τα σαφώς αναγνωρίσιμα ρωσικά drones επίθεσης στην Ουκρανία, αυτά τα «πολιτικά drones» στη Δυτική Ευρώπη δεν έχουν –μέχρι στιγμή – εξοπλιστεί με εκρηκτικά. Ωστόσο, καθώς εκτοξεύονται ανώνυμα, είναι δύσκολο να αποδειχθεί από πού προέρχονται ή ποιος τα ενεργοποίησε –ή αν εκτοξεύονται από διερχόμενα πλοία.
Οι υποψίες στρέφονται προς τη Ρωσία, με αξιωματούχους των δυτικών μυστικών υπηρεσιών να πιστεύουν ότι η Μόσχα χρησιμοποιεί μεσάζοντες για να εκτοξεύει αυτά τα drones μικρής εμβέλειας σε τοπικό επίπεδο, με σκοπό να προκαλέσει χάος και αναστάτωση. Το Κρεμλίνο αρνείται κάθε ευθύνη.
Το Βέλγιο αποτελεί σημαντικό στόχο, καθώς φιλοξενεί την έδρα του ΝΑΤΟ, την Ευρωπαϊκή Ένωση και την Euroclear (το χρηματοοικονομικό κέντρο εκκαθάρισης που διαχειρίζεται τρισεκατομμύρια δολάρια σε διεθνείς συναλλαγές).
Υπάρχει μια συνεχιζόμενη συζήτηση σχετικά με το αν η Ευρώπη πρέπει να αποδεσμεύσει περίπου 200 δισεκατομμύρια ευρώ από παγωμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία, που βρίσκονται στο Βέλγιο, για να βοηθήσει την Ουκρανία. Είναι λοιπόν σύμπτωση το γεγονός ότι μυστηριώδη drones έχουν εμφανιστεί γύρω από τα αεροδρόμια των Βρυξελλών και της Λιέγης, καθώς και σε μια στρατιωτική βάση;
Το Ηνωμένο Βασίλειο έχει στείλει μια ομάδα ειδικών στην καταπολέμηση των drones, που έχει αναπτυχθεί από τη RAF Leeming στο North Yorkshire, για να βοηθήσει στην ενίσχυση της άμυνας του Βελγίου ενάντια στα drones.
Ωστόσο, τα μυστηριώδη drones προκαλούν ανησυχία τόσο λόγω του κινδύνου που ενέχουν για τα αεροσκάφη κατά την απογείωση και την προσγείωση, όσο και λόγω του κινδύνου παρακολούθησης, ειδικά γύρω από στρατιωτικές βάσεις και κρίσιμες υποδομές, όπως σταθμούς παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας.
Τείχος κατά των drones: γιατί δεν είναι πανάκεια
Το σχέδιο για ένα τείχος κατά των drones είναι η απάντηση της Ευρώπης στην απειλή των διασυνοριακών εισβολών από drones που εκτοξεύονται ειδικά από τη Ρωσία.
Το τείχος έχει περιγραφεί ως ένα ολοκληρωμένο, συντονισμένο, πολυεπίπεδο αμυντικό σύστημα που αρχικά εκτείνεται από τις χώρες της Βαλτικής έως τη Μαύρη Θάλασσα.
Πιθανότατα θα περιλαμβάνει ένα συνδυασμό ραντάρ, αισθητήρων, συστημάτων παρεμβολής και όπλων για την ανίχνευση εισερχόμενων drones και, στη συνέχεια, την παρακολούθηση και την καταστροφή τους.
Η επικεφαλής της εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ, Κάγια Κάλας, δήλωσε ότι ένα νέο σύστημα κατά των drones θα πρέπει να είναι πλήρως λειτουργικό έως το τέλος του 2027.
Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι οι χώρες που επιθυμούν περισσότερο την ταχεία ανάπτυξη του συστήματος –συμπεριλαμβανομένης της Πολωνίας και της Φινλανδίας– είναι αυτές που βρίσκονται γεωγραφικά πιο κοντά στη Ρωσία.
Η Katja Bego πιστεύει ότι είναι απαραίτητο –και ότι θα έπρεπε να είχε γίνει εδώ και καιρό.
Ωστόσο, προσθέτει: «Δεν πρόκειται μόνο για τα drones. Δεν υπάρχουν επαρκείς υποδομές όσον αφορά την πιο παραδοσιακή αντιπυραυλική άμυνα και την αεροπορική άμυνα κατά μήκος των ανατολικών συνόρων».
Ωστόσο, ένα τείχος από drones δεν αποτελεί πανάκεια για την αεροπορική άμυνα. Υπάρχουν και άλλοι που δεν είναι πεπεισμένοι ότι είναι απολύτως ρεαλιστικό.
Ο Robert Tollast, ερευνητής στο think tank του Whitehall, The Royal United Services Institute (RUSI), υποστηρίζει ότι η ιδέα ενός «είδους αδιαπέρατου τείχους» είναι, σύμφωνα με τα λόγια του, αδύνατη.
Ωστόσο, κατανοεί τους λόγους για τους οποίους υπάρχει θέληση για κάτι τέτοιο.
«Για τις χώρες που βρίσκονται κοντά στα ρωσικά σύνορα –τις χώρες της Βαλτικής, την Πολωνία, αλλά και τη Γερμανία, καθώς φυσικά βρίσκονται εντός της εμβέλειας αυτών των drones– είναι απολύτως απαραίτητο να προσπαθήσουν να κατασκευάσουν κάτι τέτοιο», υποστηρίζει.
«Η ιδέα εδώ δεν είναι τόσο να κατασκευαστεί ένα πλήρες τείχος ή κάτι που να είναι εντελώς αδιαπέραστο», συμφωνεί η Bego.
«Δεν είναι πραγματικά εφικτό –τόσο από άποψη μήκους όσο και από άποψη διαθέσιμων τεχνολογιών, οι οποίες δεν είναι 100% αξιόπιστες… Μάλλον ψάχνετε για ένα συνδυασμό πραγμάτων που ελπίζετε ότι θα μπορούν να εντοπίσουν διαφορετικούς τύπους drones και να τα σταματήσουν».
Σταματώντας τα drones
Ο Fabian Hinz, ερευνητής στο Διεθνές Ινστιτούτο Στρατηγικών Μελετών στο Λονδίνο, περιγράφει μια ολόκληρη σειρά επιλογών για την ανίχνευση drones.
«Μπορείτε να έχετε ακουστική ανίχνευση, αερομεταφερόμενα ραντάρ που μπορούν να ανιχνεύσουν πολύ καλά στόχους που πετούν σε χαμηλό ύψος, ραντάρ εδάφους που έχουν πολύ μικρή εμβέλεια έναντι στόχων που πετούν σε χαμηλό ύψος, αλλά εξακολουθούν να λειτουργούν πολύ καλά έναντι στόχων που πετούν σε μεγάλο ύψος. Μπορείτε να έχετε οπτικά συστήματα, συστήματα υπερύθρων – και μόλις γίνει η ανίχνευση, έχετε είτε soft kill είτε hard kill».
Το hard kill σημαίνει την καταστροφή του drone, είτε με πυροβολισμούς είτε με πυραύλους. Το soft kill σημαίνει την εξουδετέρωση ενός drone που πλησιάζει, συνήθως με ηλεκτρονικά μέσα.
Η Ρωσία και η Ουκρανία κατάφεραν να παρακάμψουν τις ήπιες καταστροφές στο πεδίο της μάχης, εξοπλίζοντας τα drones τους με καλώδια οπτικών ινών μήκους δεκάδων χιλιομέτρων, τα οποία ξετυλίγονται καθώς πετούν, αλλά αυτό δεν είναι εφικτό για κάτι που ταξιδεύει εκατοντάδες χιλιόμετρα πέρα από τα σύνορα.
Όσον αφορά τις σκληρές καταστροφές, ο Hinz περιγράφει πολλούς τρόπους για την επίτευξή τους: από πυραύλους εδάφους-αέρος έως μαχητικά αεροσκάφη και ελικόπτερα.
«Μπορείτε να έχετε λέιζερ που θα μπορούσαν επίσης να είναι χρήσιμα», προσθέτει, «αλλά αυτά δεν είναι ακριβώς το θαυματουργό όπλο που οι άνθρωποι παρουσιάζουν».
Ο André Rogaczewski πιστεύει ότι η παρεμβολή μπορεί να είναι αποτελεσματική ως εναλλακτική λύση. Τελικά, όμως, για να είναι αποτελεσματικό ένα τείχος drone, πρέπει να είναι σε θέση να αντιμετωπίσει μια μεγάλη ποικιλία αεροπορικών απειλών, που ενδεχομένως να έρχονται όλες ταυτόχρονα.
Ένα οικονομικά αμφιλεγόμενο ζήτημα
Καθώς οι εντάσεις μεταξύ της Ευρώπης και της Ρωσίας έχουν αυξηθεί από την πλήρη εισβολή της Μόσχας στην Ουκρανία, το ίδιο έχει συμβεί και με άλλα περιστατικά του λεγόμενου «υβριδικού» ή «γκρίζου» πολέμου που αποδίδονται στη Ρωσία, η οποία στις περισσότερες περιπτώσεις τα αρνείται.
Αυτά περιλαμβάνουν κυβερνοεπιθέσεις, εκστρατείες παραπληροφόρησης, εμπρηστικές συσκευές που τοποθετούνται σε αποθήκες φορτίων, παρακολούθηση και, σε ορισμένες περιπτώσεις, σαμποτάζ υποβρύχιων καλωδίων.
Ωστόσο, σε ένα φόρουμ για την ασφάλεια που πραγματοποιήθηκε στο Μπαχρέιν νωρίτερα αυτό το μήνα, ο ναύαρχος Τζουζέπε Κάβο Ντραγκόνε, Ιταλός πρόεδρος της Στρατιωτικής Επιτροπής του ΝΑΤΟ, είπε ότι από όλες τις αμυντικές ανάγκες του ΝΑΤΟ αυτή τη στιγμή, η αεροπορική άμυνα αποτελεί την κορυφαία προτεραιότητα.
Τα πρώτα στάδια του τείχους κατά των drones αναμένεται να τεθούν σε λειτουργία εντός των επόμενων μηνών, αν και δεν έχουν ακόμη οριστικοποιηθεί όλες οι λεπτομέρειες.
Εν τω μεταξύ, η Συμμαχική Διοίκηση Μετασχηματισμού (ACT) του ΝΑΤΟ με έδρα το Νόρφολκ της Βιρτζίνια εργάζεται για την εξεύρεση μακροπρόθεσμων λύσεων. Δεν πρόκειται για εύκολη πρόκληση.
Ο Tollast αναφέρει ότι η κύρια πρόκληση του τείχους κατά των drones είναι η τεράστια έκταση της περιοχής που πρέπει να προστατευθεί. «Χρειάζεστε μια τεράστια γκάμα τακτικών ραντάρ για drone που πετούν σε χαμηλό ύψος και μεγαλύτερα ραντάρ για στόχους σε μεγαλύτερο υψόμετρο, σε απόσταση χιλιάδων χιλιομέτρων. Και χρειάζεστε οικονομικά αποδοτικά αναχαιτιστικά και δυνάμεις που να είναι έτοιμες όλο το 24ωρο. Ποτέ δεν θα είναι απόλυτα ασφαλές, και ακόμη και αν μειωθεί το κόστος ορισμένων ραντάρ και αναχαιτιστικών, είναι πολύ απίθανο να είναι φθηνό», επισημαίνει.
Το ζήτημα της χρηματοδότησης είναι πολύπλοκο. «Είναι ένα πραγματικά δύσκολο ζήτημα άμυνας», λέει ο Tollast. «Ακόμη και με την αύξηση των ευρωπαϊκών αμυντικών δαπανών, θα συνεχίσει να υπάρχει έντονος ανταγωνισμός από άλλους τομείς της άμυνας για τη χρηματοδότηση αυτή –χρειαζόμαστε περισσότερα πλοία, υποβρύχια, ακόμη και πυρηνικά όπλα, καθώς και δορυφόρους».
«Γι’ αυτό το λόγο, ένα τείχος από drones θα παραμείνει ένα ελαφρώς αμφιλεγόμενο ζήτημα από οικονομική άποψη για ορισμένους», προσθέτει.
Θα χρηματοδοτηθεί πιθανώς από ένα μείγμα κονδυλίων της ΕΕ, εθνικών προϋπολογισμών (ειδικά στην Ανατολική Ευρώπη) και τόκων από παγωμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία.
Αρχικά, λέει η Bego, το τείχος κατά των drones αφορούσε την άμυνα σε ολόκληρη την ανατολική πτέρυγα, αλλά από τότε που η ΕΕ ανέλαβε την πρωτοβουλία, το έχουν επεκτείνει.
«Όλοι αναγνωρίζουν ότι κάτι πρέπει να γίνει και ότι υπάρχει ανάγκη συντονισμού και κινητοποίησης χρημάτων για αυτό, αλλά το ποιος και τι είναι υπό συζήτηση. Όσο πιο ασφαλές θέλετε να είναι, τόσο πιο ακριβό γίνεται», τονίζει.
Όσον αφορά την ημερομηνία-στόχο, ο Tollast εκτιμά ότι το 2027 είναι πολύ φιλόδοξο, αλλά προσθέτει: «Μπορούν σίγουρα να επιτύχουν μεγαλύτερη προστασία μέχρι τότε».
«Σκοτώστε τον τοξότη, όχι το βέλος»
Ενώ όλα αυτά συμβαίνουν, το έργο της κατασκευής του τείχους γίνεται όλο και πιο δύσκολο. Διότι, όσο γρήγορα εισάγονται νέα μέτρα κατά των drones, τόσο γρήγορα εμφανίζεται μια νέα μορφή απειλής από drones που μπορεί να τα ξεπεράσει.
Όλα αυτά το μετατρέπουν σε μια νέα κούρσα εξοπλισμών.
«Οι κύκλοι ανάπτυξης των τεχνολογιών σε αυτόν τον τομέα είναι υπερβολικά επιταχυνόμενοι, κυρίως σε περιβάλλοντα συγκρούσεων», λέει ο Josh Burch, συνιδρυτής της Gallos Technologies, εταιρείας με έδρα το Ηνωμένο Βασίλειο που επενδύει σε τεχνολογία ασφάλειας.
«Αυτό σημαίνει ότι οποιαδήποτε άμυνα κατά των drones θα καταστεί γρήγορα ξεπερασμένη, καθώς οι επιτιθέμενοι προσαρμόζονται».
«Ο επιτιθέμενος» καταλήγει «θα παρατηρεί, θα προσαρμόζεται, θα επαναλαμβάνει μέχρι να πετύχει».
Μήπως λοιπόν κάνουμε λάθος ερώτηση; Αντί να χτίζουμε ένα τείχος για να σταματήσουμε τα drones, μήπως είναι καλύτερο να στοχεύσουμε τις βάσεις από τις οποίες εκτοξεύονται τα drones -όπως λέει και το παλιό ρητό, «πυροβόλησε τον τοξότη, όχι μόνο το βέλος».
«Το να γίνουμε πιο ανθεκτικοί απέναντί τους είναι το ένα, αλλά θα ήταν πολύ καλύτερο να μην συνέβαινε καθόλου», υποστηρίζει η Bego.
«Και αυτό σημαίνει να καταστήσουμε πολύ πιο σαφές στη Ρωσία, ή σε όποιον άλλο βρίσκεται πίσω από αυτό, ότι αυτού του είδους η συμπεριφορά ξεπερνά τα όρια. Έχει συνέπειες και κόστος για αυτούς», προσθέτει.
Ωστόσο, οποιαδήποτε πρόταση για επίθεση του ΝΑΤΟ σε ρωσικούς στόχους, θα ήταν εξαιρετικά επικίνδυνη και θα οδηγούσε σε κλιμάκωση της έντασης.
Από τη στιγμή που η Ρωσία πραγματοποίησε την πλήρη εισβολή της στην Ουκρανία στις 24 Φεβρουαρίου 2022, η πρόκληση για το ΝΑΤΟ, και ειδικά για το πιο ισχυρό μέλος του, τις ΗΠΑ, ήταν να βοηθήσει την Ουκρανία να αμυνθεί, χωρίς όμως να εμπλακεί σε πόλεμο μεταξύ ΝΑΤΟ και Ρωσίας.
Η κατασκευή ενός αμυντικού τείχους από drones στην Ευρώπη είναι ένα ζητούμενο. Η επίθεση στα σημεία από όπου εκτοξεύονται αυτά τα drones είναι κάτι εντελώς διαφορετικό.
Πηγή: skai.gr
