Οι εμπόλεμες παρατάξεις του Σουδάν εξαρτώνται από την εξωτερική υποστήριξη. Τι επιδιώκουν Αίγυπτος, ΗΑΕ, Ιράν και Τουρκία; Μπορούν να ασκήσουν επιρροή για να σταματήσουν τις μάχες;Χωρίς εξωτερική υποστήριξη, καμία πλευρά στο Σουδάν δεν θα μπορούσε να παρατείνει τον πόλεμο. Η σύγκρουση έχει οδηγήσει τη χώρα στο να γίνει ο τόπος μιας από τις χειρότερες ανθρωπιστικές καταστροφές στον κόσμο και, πιο πρόσφατα, μαζικών δολοφονιών και φρικαλεοτήτων εναντίον αμάχων στην πρωτεύουσα της περιοχής Νταρφούρ, αλ-Φασίρ.
Ο πόλεμος ξέσπασε για πρώτη φορά τον Απρίλιο του 2023, όταν η τοπική πολιτοφυλακή, οι Δυνάμεις Ταχείας Υποστήριξης ή RSF και οι Σουδανικές Ένοπλες Δυνάμεις ή SAF διαφώνησαν για την ενσωμάτωση των παραστρατιωτικών RSF στον τακτικό στρατό.
Δεδομένων των συνεχιζόμενων μαχών στο Νταρφούρ, ο αριθμός των νεκρών μπορεί μόνο να εκτιμηθεί, αλλά οι οργανώσεις βοήθειας και ο ΟΗΕ τον εκτιμούν σε περισσότερους από 140.000. Περίπου το ήμισυ του πληθυσμού των 51 εκατομμυρίων κατοίκων εξαρτάται από την ανθρωπιστική βοήθεια. Ο λιμός και οι ασθένειες είναι εκτεταμένες και μεγάλο μέρος των υποδομών και της γεωργικής γης έχει υποστεί ζημιές.
Παρατηρητές λένε ότι η διεθνώς αναγνωρισμένη κυβέρνηση του Σουδάν υπό τον στρατηγό Αμπντέλ Φατάχ Μπουρχάν, ο οποίος ηγείται επίσης των SAF, υποστηρίζεται από την Αίγυπτο, την Τουρκία, τη Ρωσία και το Ιράν. Οι Αιγύπτιοι και οι Σαουδάραβες αρνούνται ότι υποστηρίζουν οποιαδήποτε σουδανική ομάδα με όπλα. Οι RSF φέρονται να υποστηρίζονται από τα ΗΑΕ, αν και οι Εμίρηδες το αρνούνται.
«Οι Δυνάμεις Ταχείας Υποστήριξης είχαν αρκετούς προμηθευτές όπλων και καυσίμων κατά τη διάρκεια του πολέμου, αλλά ένας κεντρικός προμηθευτής παραμένει τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα», δήλωσε στην DW ο Χάγκερ Άλι, ερευνητής στο think tank GIGA, το Γερμανικό Ινστιτούτο Παγκόσμιων και Περιφερειακών Μελετών.
Η αμφιλεγόμενη ατζέντα των ΗΑΕ
Τα ΗΑΕ έχουν επανειλημμένα αρνηθεί ότι υποστηρίζουν την RSF, χαρακτηρίζοντας αυτούς τους ισχυρισμούς ως εκστρατεία των SAF στα ΜΜΕ και απαιτώντας συγγνώμη. Την Πέμπτη, το Άμπου Ντάμπι καταδίκασε επίσης τις φρικαλεότητες της RSF εναντίον αμάχων και ανακοίνωσε ανθρωπιστική βοήθεια αξίας 100 εκατομμυρίων δολαρίων (86 εκατομμυρίων ευρώ).
Ωστόσο, ο ΟΗΕ και οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων έχουν βρει συχνά στοιχεία για στρατιωτικές προμήθειες από τα ΗΑΕ. Ανεξάρτητοι αναλυτές καταλήγουν τακτικά στο συμπέρασμα ότι τα όπλα και τα πυρομαχικά που χρησιμοποίησαν οι δυνάμεις της RSF ήταν προέλευσης ΗΑΕ. «Το υλικό περιλαμβάνει προηγμένα μη επανδρωμένα αεροσκάφη κινεζικής κατασκευής μαζί με μικρά όπλα, βαριά πολυβόλα, οχήματα, πυροβολικό, όλμους και πυρομαχικά», δήλωσαν αυτή την εβδομάδα στην Wall Street Journal πηγές από την υπηρεσία πληροφοριών Άμυνας των ΗΠΑ και το γραφείο πληροφοριών του υπουργείου Εξωτερικών.
Επιπλέον, μια έκθεση του Ιανουαρίου 2024 του ΟΗΕ ανέφερε ότι οι πολιτοφυλακές, που είναι σύμμαχοι με τον Λίβυο στρατηγό Χαλίφα Χαφτάρ, χρησιμοποιούν προϋπάρχοντες δεσμούς λαθρεμπορίου για την προμήθεια της RSF με καύσιμα, οχήματα και πυρομαχικά.
«Γνωρίζουμε ότι τα ΗΑΕ έχουν περάσει λαθραία όπλα απευθείας πέρα από τα σύνορα της Λιβύης στο Σουδάν, αλλά και μέσω του Τσαντ και της Ουγκάντα», επιβεβαιώνει ο Άλι. «Σε αντάλλαγμα, τα ΗΑΕ, ως παραδοσιακά ο μεγαλύτερος εισαγωγέας σουδανικού χρυσού, έχουν έννομο συμφέρον να διατηρήσουν την πρόσβασή τους στον χρυσό του Σουδάν».
Για την RSF, οι πλούσιοι πόροι χρυσού του Σουδάν, οι οποίοι βρίσκονται κυρίως σε εδάφη υπό τον έλεγχό τους, έχουν γίνει βασικό νόμισμα για την αγορά όπλων και την αποφυγή κυρώσεων.
«Είναι ασφαλές να υποθέσουμε ότι τα όπλα που χρησιμοποιούνται τώρα στο Σουδάν δεν προέρχονται μόνο από μια χούφτα προμηθευτών, αλλά μάλλον από όπλα που έχουν διακινηθεί σε ολόκληρη την περιοχή του Σαχέλ», συνέχισε ο Άλι, προσθέτοντας ότι η παράδοση όπλων στο πεδίο της μάχης συχνά πραγματοποιείται από το Africa Corps, το μετονομασθέν αφρικανικό τμήμα της διαβόητης μισθοφορικής ρωσικής ομάδας Βάγκνερ.
Τον Ιανουάριο, η απερχόμενη κυβέρνηση των ΗΠΑ υπό τον πρώην πρόεδρο Τζο Μπάιντεν επέβαλε κυρώσεις και στις δύο πλευρές. Εκείνη την εποχή, το υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ επέβαλε επίσης κυρώσεις σε επτά εταιρείες από τα ΗΑΕ και τις κατηγόρησε ότι παρείχαν όπλα, χρηματοδότηση και άλλη υποστήριξη στους μαχητές της RSF.
Άλλα συμφέροντα στο Σουδάν
Η Αίγυπτος υπήρξε βασικός υποστηρικτής των SAF και αναγνωρίζει την κυβέρνηση του Μπουρχάν ως επίσημη σουδανική κυβέρνηση. Σύμφωνα με επισκόπηση του Ινστιτούτου Πολέμου, μιας ανεξάρτητης δεξαμενής σκέψης, η Αίγυπτος έχει επίσης εκπαιδεύσει πιλότους των SAF και έχει παράσχει μη επανδρωμένα αεροσκάφη, κάτι που το Κάιρο αρνείται. Η Αίγυπτος στοχεύει να περιορίσει τη σύγκρουση στη σουδανική πλευρά των συνόρων και ελπίζει τελικά στην επιστροφή εκατομμυρίων Σουδανών προσφύγων.
Ένας άλλος υποστηρικτής των δυνάμεων των SAF είναι το Ιράν, το οποίο έχει επίσης παράσχει μη επανδρωμένα αεροσκάφη. Η Τεχεράνη ελπίζει να εξασφαλίσει μια ναυτική βάση στην Ερυθρά Θάλασσα που θα τη βοηθούσε να συνεχίσει να υποστηρίζει την πολιτοφυλακή Χούθι στην Υεμένη. Το Σουδάν είναι γνωστό ότι έχει γίνει κόμβος υλικοτεχνικής υποστήριξης για τους Χούθι.
Η Τουρκία έχει επίσης παράσχει στις δυνάμεις των SAF μη επανδρωμένα αεροσκάφη και πυραύλους. Το ενδιαφέρον της Άγκυρας εδώ είναι να εξασφαλίσει την πρόσβασή της στην Ερυθρά Θάλασσα.
Παρά την εμπλοκή του υπό ρωσική αιγίδα Africa Corps εκ μέρους της RSF, η Ρωσία παίζει συγκριτικά μικρό ρόλο στο Σουδάν, δήλωσε στην DW ο Άκιμ Φογκτ, διευθυντής για την Ουγκάντα και το Σουδάν του γερμανικού Ιδρύματος Φρίντριχ Έμπερτ. «Έχουν οικονομικά συμφέροντα όσον αφορά τις εξαγωγές χρυσού και σε σχέση με το λιμάνι του Πορτ Σουδάν, αλλά έχουν καταστήσει σχετικά σαφές ότι δεν έχουν κανένα συμφέρον να παρέμβουν σε αυτό που αποκαλούν εσωτερική σύγκρουση», επεσήμανε.
Η «Πρωτοβουλία Quad»
Κατά την άποψη του Φογκτ, οι τέσσερις χώρες που αποτελούν την λεγόμενη «Πρωτοβουλία Quad» – οι ΗΠΑ, η Αίγυπτος, η Σαουδική Αραβία και τα ΗΑΕ- θα ήταν τα κράτη που θα μπορούσαν να ασκήσουν πραγματική επιρροή στο Σουδάν παρά τις διάφορες συμμαχίες τους με τις δύο πλευρές. Στόχος της πρωτοβουλίας ήταν ένας οδικός χάρτης για τον τερματισμό του πολέμου ή τουλάχιστον μια ανθρωπιστική εκεχειρία.
Ο Φογκτ υποστηρίζει ότι εάν αυτές οι χώρες συνεργαστούν, ίσως με την υποστήριξη των ευρωπαϊκών κρατών, θα μπορούσαν να επιφέρουν την επιστροφή στο διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο, τον τερματισμό των παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και τη βελτίωση της ανθρωπιστικής κατάστασης για τον άμαχο πληθυσμό.
Ωστόσο, στις 26 Οκτωβρίου οι συνομιλίες Quad στην Ουάσιγκτον που είχαν ως στόχο να φέρουν τα αντιμαχόμενα μέρη σε συμφωνία για μια τρίμηνη εκεχειρία κατέληξαν χωρίς αποτέλεσμα. Την ίδια ημέρα, οι μαχητές της RSF κατέλαβαν την πόλη αλ-Φασίρ και προχώρησαν σε μαζικές δολοφονίες και άλλες φρικαλεότητες.
Για τη Λετίτσια Μπάντερ, διευθύντρια του Human Rights Watch για το Κέρας της Αφρικής, η κλίμακα και η σοβαρότητα των τελευταίων καταχρήσεων εντός και γύρω από το αλ-Φασίρ απαιτούν τώρα να υπάρξουν «συνέπειες για την ηγεσία των Δυνάμεων Ταχείας Υποστήριξης και τους υποστηρικτές τους, ιδίως τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, οι οποίοι συνέχισαν να παρέχουν υποστήριξη… παρά τα σαφή στοιχεία των εγκλημάτων».
«Θα θέλαμε να δούμε το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ να προχωρά άμεσα σε κυρώσεις κατά των ηγετών των Δυνάμεων Ταχείας Υποστήριξης», δήλωσε η Bader. «Καλούμε τη διεθνή κοινότητα να διασφαλίσει ότι θα υπάρξει πολιτική και ποινική λογοδοσία». Την Παρασκευή, μπροστά στη διεθνή κατακραυγή για σφαγές και άλλα εγκλήματα, οι άνδρες της RSF συνέλαβαν αρκετούς από τους δικούς τους μαχητές. Ωστόσο παρατηρητές λένε ότι οι φρικαλεότητες συνεχίζονται.
Επιμέλεια: Κώστας Αργυρός
Πηγή: Deutsche Welle
