Το λιώσιμο των πάγων στην Αρκτική καθιστά ευκολότερη την πρόσβαση στους απίστευτους φυσικούς πόρους της περιοχής, όπως κρίσιμα ορυκτά, πετρέλαιο και φυσικό αέριο
Μόλις ο Magnus Mæland έγινε δήμαρχος μιας μικρής πόλης στο βόρειο άκρο της Νορβηγίας στα τέλη του 2023, τρεις αντιπροσωπείες από την Κίνα χτύπησαν την πόρτα του. «Είναι επειδή θέλουν να γίνουν πολική υπερδύναμη», δήλωσε στο BBC.
Η Κίνα μπορεί να μην σας έρχεται ενστικτωδώς στο μυαλό όταν σκέφτεστε την Αρκτική, αλλά είναι αποφασισμένη να γίνει ένας μεγάλος παίκτης της περιοχής. Προσπαθεί να αγοράσει ακίνητα, να εμπλακεί σε έργα υποδομής και ελπίζει να δημιουργήσει μια μόνιμη περιφερειακή παρουσία.
Η Κίνα περιγράφει ήδη τον εαυτό της ως “σχεδόν αρκτικό κράτος”, παρόλο που η βορειότερη περιφερειακή πρωτεύουσά της, το Χαρμπίν, βρίσκεται περίπου στο ίδιο γεωγραφικό πλάτος με τη Βενετία της Ιταλίας.
Ωστόσο, η Αρκτική εξελίσσεται γρήγορα σε ένα από τα πιο πολυσυζητημένα μέρη του κόσμου. Το Πεκίνο αντιμετωπίζει σκληρό ανταγωνισμό από τη Ρωσία, την Ευρώπη, την Ινδία και τις ΗΠΑ.
Ο αγώνας για την Αρκτική έχει ξεκινήσει.
Οι επιστήμονες του κλίματος λένε ότι η Αρκτική θερμαίνεται τέσσερις φορές ταχύτερα από οπουδήποτε αλλού. Αυτό επηρεάζει τα οικοσυστήματα, την άγρια ζωή και τους τοπικούς πληθυσμούς. Η Αρκτική είναι τεράστια, καθώς καλύπτει το 4% του πλανήτη.
Ωστόσο, οι παγκόσμιες δυνάμεις βλέπουν έναν νέο κόσμο ευκαιριών να ανοίγεται στην Αρκτική λόγω των περιβαλλοντικών αλλαγών.
Το λιώσιμο των πάγων στην Αρκτική καθιστά ευκολότερη την πρόσβαση στους απίστευτους φυσικούς πόρους της περιοχής – κρίσιμα ορυκτά, πετρέλαιο και φυσικό αέριο – περίπου το 30% του ανεκμετάλλευτου φυσικού αερίου λέγεται ότι βρίσκεται στην Αρκτική.
Ακόμη, ανοίγονται δυνατότητες για νέες θαλάσσιες εμπορικές διαδρομές, μειώνοντας δραστικά το χρόνο ταξιδιού μεταξύ Ασίας και Ευρώπης. Στις εξαγωγικές επιχειρήσεις, ο χρόνος είναι χρήμα.
«Όταν το επισκέπτομαι, το λιμάνι του Κίρκενες μοιάζει με φάντασμα», σημειώνει η συντάκτρια του BBC Katya Adler.
Μέσα στον Αρκτικό Κύκλο, στο βορειότερο σημείο της ηπειρωτικής Νορβηγίας, η πρώην πόλη των ορυχείων έρχεται σε αντίθεση με τα χιονισμένα βουνά και τα φιόρδ που την περιβάλλουν.
Υπάρχουν κλειστά καταστήματα και εγκαταλελειμμένες αποθήκες, γεμάτες σπασμένα παράθυρα. Η πόλη μοιάζει ξεχασμένη και εγκαταλελειμμένη.
Μπορείτε λοιπόν να φανταστείτε τη γοητεία της πιθανότητας να γίνει το πρώτο ευρωπαϊκό λιμάνι που θα προσεγγίσουν μαζικά πλοία μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων από την Ασία, ανάλογα με το πόσο γρήγορα θα συνεχίσουν να λιώνουν οι πολικοί πάγοι.
Ο διευθυντής του λιμανιού της πόλης, Terje Jørgensen, σχεδιάζει την κατασκευή ενός ολοκαίνουργιου διεθνούς λιμανιού. Τα μάτια του λάμπουν όταν μιλάει για το ότι θα γίνει η Σιγκαπούρη του Βορρά της Ευρώπης.
«Αυτό που προσπαθούμε να οικοδομήσουμε εδώ στο Κίρκενες είναι ένα λιμάνι μεταφόρτωσης όπου συναντώνται τρεις ήπειροι: Βόρεια Αμερική, Ευρώπη και Ασία. Θα μεταφέρουμε τα εμπορεύματα στην ξηρά και θα τα μεταφορτώνουμε σε άλλα πλοία [για περαιτέρω εξαγωγές]. Δεν χρειάζεται να πουλήσουμε γη σε κανέναν. Ούτε σε μια βρετανική εταιρεία, ούτε σε μια κινεζική εταιρεία. Οι νέοι νόμοι στη Νορβηγία απαγορεύουν τη μεταβίβαση ακινήτων ή επιχειρήσεων, εάν η πώληση θα μπορούσε να βλάψει τα νορβηγικά συμφέροντα ασφαλείας», δήλωσε. Αυτό που περιμένουν, πρόσθεσε, είναι σαφείς κατευθυντήριες γραμμές από την κυβέρνηση σχετικά με το είδος των κρίσιμων υποδομών που καλύπτουν οι νόμοι.
Ο δήμαρχος Mæland φαίνεται σίγουρα επιφυλακτικός απέναντι στις προθέσεις της Κίνας. «Θέλουμε μια σχέση με την Κίνα, αλλά δεν θέλουμε να εξαρτηθούμε από την Κίνα», τόνισε.
«Η Ευρώπη πρέπει να αναρωτηθεί: Πόσο εξαρτημένη θέλει να είναι από ολοκληρωτικά και αυταρχικά καθεστώτα;», διερωτήθηκε
Η κινεζική προσέγγιση για τις αγορές ακινήτων αρχίζει να απορρίπτεται σε όλη την ευρωπαϊκή Αρκτική. Πρόσφατες προσπάθειες του Πεκίνου να αγοράσει ποσσοτά σε λιμάνια στη Νορβηγία και τη Σουηδία και ένα αεροδρόμιο στη Γροιλανδία, για παράδειγμα, απορρίφθηκαν.
Αυτό ωθεί την Κίνα – τη μεγαλύτερη αναδυόμενη υπερδύναμη στον κόσμο – στην αγκαλιά του μεγαλύτερου παίκτη της Αρκτικής, της Ρωσίας.
Η Ρωσία ελέγχει το ήμισυ της ακτογραμμής της Αρκτικής και απορροφά τις κινεζικές επενδύσεις.
Οι δύο χώρες συνεργάζονται στρατιωτικά και στην Αρκτική. Η ακτοφυλακή της Κίνας εισήλθε στην Αρκτική για πρώτη φορά τον Οκτώβριο, σε κοινή περιπολία με τις ρωσικές δυνάμεις. Οι δύο χώρες είχαν πραγματοποιήσει κοινές στρατιωτικές ασκήσεις στην περιοχή τον προηγούμενο μήνα. Τον Ιούλιο, βομβαρδιστικά μεγάλου βεληνεκούς και από τις δύο χώρες περιπολούσαν προκλητικά στον Αρκτικό Ωκεανό κοντά στην Αλάσκα των Ηνωμένων Πολιτειών.
Είναι σαν το Πεκίνο και η Μόσχα να κοιτάζουν το ΝΑΤΟ, το οποίο έχει εντείνει τις ασκήσεις του στην Αρκτική, και να λένε: «Μπορούμε να το κάνουμε κι εμείς».
Κάθε χώρα που συνορεύει με την Αρκτική είναι μέλος του ΝΑΤΟ εκτός από τη Ρωσία. Η Φινλανδία και η Σουηδία εντάχθηκαν στη συμμαχία μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.
Ο Andreas Østhagen, ανώτερος συνεργάτης του ανεξάρτητου Ινστιτούτου Fridtjof Nansen, περιγράφει την Αρκτική ως πεδίο για ρωσοκινεζική συνεργασία. «Η Ρωσία χρειάζεται επενδύσεις και εμπορικούς παράγοντες που ενδιαφέρονται να αναπτύξουν την Αρκτική – πόρους υγροποιημένου φυσικού αερίου, πετρελαϊκούς πόρους ή την ανάπτυξη μιας βόρειας θαλάσσιας οδού. Η Κίνα είναι αυτή η αγορά. Οι δύο χώρες αναζητούν τρόπους να επεκτείνουν την πολιτική, οικονομική, ακόμη και στρατιωτική συνεργασία τους», σημείωσε.
Ωστόσο, η Κίνα επιθυμεί να μην ευθυγραμμιστεί πολύ στενά με τη Ρωσία. Θέλει να αποφύγει τις δυτικές κυρώσεις και να συνεχίσει να συνεργάζεται με τις δυτικές δυνάμεις, εντός και εκτός της Αρκτικής.
Η Ρωσία έχει επίσης τις δικές της επιφυλάξεις.
«Προσέξτε να μην υπερεκτιμήσετε τη σχέση Ρωσίας-Κίνας», είπε ο Østhagen. «Η Ρωσία παραμένει επιφυλακτική στο να αφήσει την Κίνα να εισέλθει πολύ βαθιά στην Αρκτική της».
Η Μόσχα βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στους φυσικούς της πόρους εκεί. Και φλερτάρει και άλλους επενδυτές της Αρκτικής, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ, σύμφωνα με δημοσιεύματα.
Η Ρωσία βασίζεται επίσης στην Αρκτική της για την αποθήκευση στρατηγικών όπλων – κυρίως στη χερσόνησο Κόλα, η οποία είναι γεμάτη με πυρηνικές δυνατότητες και φιλοξενεί τον θρυλικό Βόρειο Στόλο της.
Πίσω στη Νορβηγία, οι κάτοικοι του Κίρκενες ζουν κάτω από τη σκιά της ρωσικής αρκούδας της διπλανής πόρτας. Πάντα το έκαναν. Τα σύνορα με τη Ρωσία απέχουν 10 λεπτά με το αυτοκίνητο. Και η χερσόνησος Κόλα μοιάζει άβολα κοντά.
Στην εποχή του Ψυχρού Πολέμου, η πόλη έγινε γνωστή ως φωλιά κατασκόπων, σε ένα μέτωπο μεταξύ της Δύσης και της Σοβιετικής Ένωσης.
Η Νορβηγία πιστεύει ότι η Ρωσία χρησιμοποιεί την Αρκτική της για να εκπαιδεύσει νεοσύλλεκτους για τον πόλεμό της και να χρησιμοποιήσει βομβαρδιστικά για να επιτεθεί στην Ουκρανία.
Αν και δεν βρίσκεται σε άμεσο πόλεμο με τη Ρωσία, η Νορβηγία, και συγκεκριμένα το βόρειο τμήμα της χώρας κατά μήκος των χερσαίων συνόρων της μήκους περίπου 200 χιλιομέτρων, αισθάνεται ότι δέχεται επίθεση.
«Το βλέπουμε εδώ σε τοπικό επίπεδο», είπε ο συνταγματάρχης Jørn Kviller, μιλώντας δίπλα στα καθαρά νερά του ποταμού Pasvik που χωρίζει τη Νορβηγία από τη Ρωσία.
Μετά τη ρωσική εισβολή πλήρους κλίμακας στην Ουκρανία, έχουν παρατηρηθεί όλο και συχνότερα περιστατικά παρεμβολών στο GPS, τα οποία ανάγκασαν ακόμη και τους πιλότους εμπορικών αεροπλάνων να αλλάξουν σύστημα πλοήγησης. Οι περιπτώσεις κατασκοπείας έχουν εκτοξευθεί, είπε ο συνταγματάρχης Kviller.
Η Νορβηγία και οι σύμμαχοί της στο ΝΑΤΟ βρίσκονται επίσης σε επιφυλακή για ρωσικά κατασκοπευτικά υποβρύχια και άλλα σκάφη στην Αρκτική. Η Νορβηγία παρακολουθεί αυτή την απειλή.
Σημειώνεται ότι κάθε ρωσικό πλοίο που θέλει να εισέλθει στην Ευρώπη πρέπει πρώτα να περάσει από τα νορβηγικά ύδατα.
Οι αρχές της χώρας βρίσκονται σε επιφυλακή για ενδείξεις κατασκοπείας και σαμποτάζ γύρω από αυτό που οι αξιωματούχοι αποκαλούν υποβρύχια “κρίσιμη υποδομή” ως μέρος του υβριδικού πολέμου του Κρεμλίνου κατά της Δύσης.
Οι στόχοι περιλαμβάνουν υποθαλάσσια καλώδια επικοινωνιών – που συνδέουν ηπείρους και επιτρέπουν οικονομικές συναλλαγές αξίας τρισεκατομμυρίων δολαρίων ημερησίως – καθώς και αγωγούς πετρελαίου και φυσικού αερίου.
Η Νορβηγία είναι σημαντικός προμηθευτής φυσικού αερίου στην Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένου του Ηνωμένου Βασιλείου, ιδίως μετά την επιβολή κυρώσεων στις ρωσικές εξαγωγές μετά την πλήρους κλίμακας εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία.
Η Μόσχα εκσυγχρονίζει τις στρατιωτικές της δυνατότητες στην Αρκτική. Διαθέτει στόλο κατασκοπευτικών και πυρηνικών υποβρυχίων. Εάν περάσουν απαρατήρητα, θα μπορούσαν δυνητικά να ρίξουν πυραύλους σε πρωτεύουσες σε όλη την Ευρώπη και να απειλήσουν ακόμη και τις ΗΠΑ.
Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ είπε στην Ευρώπη ότι πρέπει να κάνει περισσότερα για τη δική της άμυνα, αλλά στην Αρκτικής υπάρχουν κοινά συμφέροντα, είπε ο επικεφαλής του νορβηγικού κοινού επιτελείου αντιναύαρχος Rune Andersen.
«Πρόκειται επίσης για την άμυνα των ΗΠΑ… Η ρωσική συγκέντρωση πυρηνικών όπλων, οι δυνατότητες που αναπτύσσει η Ρωσία δεν στοχεύουν μόνο στην Ευρώπη, αλλά και στις ΗΠΑ», πρόσθεσε ο ίδιος.
Ο Andersen δεν πιστεύει ότι κάποιο μέρος επιδιώκει ανοιχτή σύγκρουση στην Αρκτική, αλλά με τις παγκόσμιες εντάσεις να αυξάνονται αλλού, όπως για παράδειγμα στην Ουκρανία, η πιθανότητα επέκτασης στην Αρκτική είναι υπαρκτή. Η ομάδα του αντιναυάρχου έχει προγραμματίζει ένα τηλεφώνημα ρουτίνας στον Βόρειο Στόλο της Ρωσίας κάθε Τετάρτη απόγευμα -για να διατηρούνται ανοιχτοί οι δίαυλοι επικοινωνίας, λένε, για παν ενδεχόμενο.
Αν φύγετε από το Κιρκένες και κατευθυνθείτε προς τον Βόρειο Πόλο, θα συναντήσετε το υπέροχο νορβηγικό αρχιπέλαγος Σβάλμπαρντ περίπου στα μισά της διαδρομής. Είναι το σπίτι παγόβουνων και πολικών αρκούδων.
Το Σβάλμπαρντ βρίσκεται στο επίκεντρο της διαμάχης μεταξύ των παγκόσμιων δυνάμεων για τους πόρους της Αρκτικής. Αν και νορβηγικό, το αρχιπέλαγος διέπεται από συνθήκη που επιτρέπει σε άτομα από όλες τις χώρες που την έχουν υπογράψει να εργάζονται εκεί χωρίς βίζα. Οι περισσότεροι απασχολούνται στα ορυχεία, τον τουρισμό και την επιστημονική έρευνα.
Αυτό μπορεί να ακούγεται αρμονικό, αλλά μετά την πλήρους κλίμακας εισβολή στην Ουκρανία υπάρχει μια αξιοσημείωτη αύξηση εθνικιστικών εντάσεων. Σε αυτές περιλαμβάνονται οι στρατιωτικές παρελάσεις από τον ρωσικό οικισμό για τον εορτασμό του τέλους του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, την έπαρση της σοβιετικής σημαίας πάνω από τις ρωσικές υποδομές και την αυξανόμενη υποψία ότι οι Κινέζοι έχουν μετατρέψει τον ερευνητικό σταθμό τους στο Σβάλμπαρντ σε σταθμό διπλού σκοπού – για στρατιωτική κατασκοπεία.
Ανεξάρτητα από το αν αυτό αληθεύει ή όχι, ο τοπικός δήμαρχος Terje Aunevik λέει ότι θα ήταν αφελές να υποθέσουμε ότι δεν υπάρχει συλλογή πληροφοριών στα ερευνητικά κέντρα των διαφόρων χωρών.
Το Longyearbyen είναι η βορειότερη πόλη στον κόσμο. Ο λαμπερός ήλιος λάμπει στα αρκτικά νερά κάτω από τον κεντρικό δρόμο και στα βουνά με τις επίπεδες κορυφές, που είναι καλυμμένα με χιόνι και πάγο.
Η αυξανόμενες εθνικιστικές εντάσεις στην Αρκτική δεν περνάνε χωρίς συνέπειες.
Οι κοινότητες των αυτοχθόνων της περιοχής, από τις οποίες λίγο περισσότεροι από τους μισούς ζουν στη ρωσική Αρκτική, αισθάνονται συχνά ότι υπάρχει αποτυχία εκ μέρους των κυβερνώντων να αναγνωρίσουν τα δικαιώματα των λαών που εδώ και καιρό αποκαλούν την περιοχή σπίτι τους.
Η Miyuki Daorana, μια νεαρή ακτιβίστρια από τη Γροιλανδία που εκπροσωπεί την κοινότητα των ιθαγενών Inughuit, λέει ότι όταν ο Ντόναλντ Τραμπ ισχυρίστηκε ότι ήθελε να αγοράσει τη χώρα κατά τη διάρκεια της πρώτης του προεδρίας, γελούσαν. Αλλά αυτή τη φορά αισθάνονται διαφορετικά, είπε. «Λόγω της τρέχουσας παγκόσμιας πολιτικής κατάστασης, με τα παιχνίδια εξουσίας και τον ανταγωνισμό για τους πόρους, είναι πολύ σοβαρή η κατάσταση».
Η ίδια, και άλλοι στις κοινότητες των αυτοχθόνων, κατηγορούν τις ευρωπαϊκές χώρες ότι χρησιμοποιούν την “κλιματική κρίση” ως δικαιολογία για να «εξορύξουν και να εισβάλουν στα εδάφη των αυτοχθόνων». «Είναι κάτι που αποκαλούμε πράσινη αποικιοκρατία ή αναπτυξιακή επιθετικότητα, όπου πραγματικά θέλουν να παίρνουν όλο και περισσότερα από τα εδάφη», τόνισε και πρόσθεσε: «Η Αρκτική είναι κυριολεκτικά η ζωή μας. Η κυβέρνηση και οι πολιτικοί, υποτίθεται ότι εργάζονται για τον λαό. Αλλά δεν το έχω δει αυτό».
Πριν από λίγο καιρό, ακούγαμε για την εξαίρεση της Αρκτικής, όπου οι οκτώ χώρες που συνορεύουν με την Αρκτική – Καναδάς, Ρωσία, ΗΠΑ, Φινλανδία, Σουηδία, Νορβηγία, Δανία και Ισλανδία – μαζί με εκπροσώπους έξι αυτοχθόνων κοινοτήτων της Αρκτικής και άλλες χώρες παρατηρητές, συμπεριλαμβανομένης της Κίνας και του Ηνωμένου Βασιλείου, θα παραμέριζαν τις πολιτικές διαφορές για να συνεργαστούν για την προστασία και τη διακυβέρνηση αυτού του απίστευτου μέρους του κόσμου.
Όμως τώρα ζούμε σε εποχές πολιτικής των μεγάλων δυνάμεων. Οι χώρες ενεργούν όλο και περισσότερο προς το δικό τους συμφέρον. Με τόσα πολλά αντίπαλα έθνη τώρα στην Αρκτική, οι κίνδυνοι κάποιας παρανόησης ή λανθασμένου υπολογισμού είναι υψηλοί.
Πηγή: skai.gr
