Για την Ουκρανία, η Ιστορία αποτελεί πεδίο μάχης. Μήνες πριν ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν εξαπολύσει τη γενικευμένη εισβολή του, είχε δημοσιεύσει ένα εκτενές άρθρο 5.000 λέξεων, στο οποίο επιχειρηματολογούσε υπέρ της διάλυσης της χώρας· στον λόγο του που σηματοδότησε την έναρξη της ρωσικής επίθεσης απαρίθμησε μια σειρά ιστορικών παραπόνων κατά της Δύσης· και μήνες μετά την εισβολή, αυτοπαρουσιάστηκε ως διάδοχος του εκσυγχρονιστή τσάρου Μ. Πέτρου.
Τώρα, όπως αναφέρει το CNN, τα «μαθήματα» Ιστορίας επανέρχονται να στοιχειώσουν το Κίεβο. Καθώς ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ πιέζει για μια διαπραγματευτική λύση στον πόλεμο, πολιτικοί και αναλυτές αναζητούν τα κατάλληλα ιστορικά παραδείγματα για να εξηγήσουν την εύθραυστη θέση στην οποία βρίσκεται η Ουκρανία – και να εκτιμήσουν τους κινδύνους οποιασδήποτε διπλωματικής διαδικασίας.
Οι ιστορικές παραλληλίες δεν είναι ακριβείς, ωστόσο η τρέχουσα συγκυρία θυμίζει τρία καθοριστικά κεφάλαια της διπλωματικής ιστορίας του 20ού αιώνα: το Μόναχο (1938), τη Γιάλτα (1945) και το Μνημόνιο της Βουδαπέστης (1994).
Η Συμφωνία του Μονάχου (1938)
Η Συμφωνία του Μονάχου – η οποία παρέδωσε την περιοχή των Σουδητών της Τσεχοσλοβακίας στη ναζιστική Γερμανία, σε μια προσπάθεια αποφυγής πολέμου στην Ευρώπη – αποτελεί το «αρχέτυπο» του όρου «κατευνασμός». Η παραχώρηση των Σουδητών ενθάρρυνε τον Χίτλερ και άνοιξε τον δρόμο προς τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Οι επικριτές του Τραμπ έχουν συγκρίνει την πρόθεσή του να συναντηθεί κατ’ ιδίαν με τον Πούτιν στην Αλάσκα – και την υπόνοια ότι η Ουκρανία ίσως χρειαστεί να αποδεχθεί την απώλεια εδαφών – με το λάθος του τότε Βρετανού πρωθυπουργού Νέβιλ Τσάμπερλεν να εμπιστευθεί τον Χίτλερ.
Ο Δημοκρατικός γερουσιαστής Ρίτσαρντ Μπλούμενταλ έγραψε στο X:
«Η μαγική σκέψη του Τραμπ απειλεί με ένα αργό Μόναχο – επανάληψη του λάθους του κατευνασμού. Η προσφορά εδαφών και υποσχέσεων καλής διαγωγής σε έναν αιμοσταγή δολοφόνο δεν έφερε “ειρήνη στην εποχή μας” και δεν θα φέρει τον Τραμπ πιο κοντά στο Νόμπελ Ειρήνης από όσο τον Τσάμπερλεν».
Στρατιωτικά, η σύγκριση με το Μόναχο αφορά και την παράκαμψη ισχυρών αμυντικών οχυρώσεων· όπως οι Ναζί απέφυγαν τα τσεχοσλοβακικά φρούρια, έτσι και μια πιθανή παραχώρηση του υπόλοιπου Ντονέτσκ θα μπορούσε να δώσει στις ρωσικές δυνάμεις τον έλεγχο πόλεων-οχυρών όπως το Σλοβιάνσκ και το Κραματόρσκ, κρίσιμων για την άμυνα του Κιέβου.
Η Διάσκεψη της Γιάλτας (1945)
Η Διάσκεψη της Γιάλτας μεταξύ Ρούζβελτ, Τσόρτσιλ και Στάλιν έθεσε τους όρους της μεταπολεμικής τάξης στην Ευρώπη. Τότε θεωρήθηκε διπλωματικός θρίαμβος· σήμερα, ιδίως στην Ανατολική Ευρώπη, αντιμετωπίζεται ως συμφωνία που παρέδωσε εκατομμύρια ανθρώπους πίσω από το «Σιδηρούν Παραπέτασμα».
Κάποιοι βλέπουν στον σχεδιασμό του Τραμπ για μια «μεγάλη συμφωνία» με τον Πούτιν τον κίνδυνο να «πουληθεί» το Κίεβο, ιδίως αν τα αποτελέσματα προκύψουν χωρίς την ουκρανική συμμετοχή.
Ο πρώην πρέσβης των ΗΠΑ στη Ρωσία, Μάικλ ΜακΦολ, έγραψε στο X: «Η συνάντηση Τραμπ-Πούτιν στην Αλάσκα δεν πρέπει να γίνει Γιάλτα 2.0».
Ο Πούτιν έχει εκφράσει στο παρελθόν την εκτίμησή του για συμφωνίες μεταξύ μεγάλων δυνάμεων, επικαλούμενος τη Γιάλτα σε ομιλία του στον ΟΗΕ το 2015, λίγο πριν τη ρωσική επέμβαση στη Συρία.
Ο ιστορικός Σεργκέι Ραντσένκο, σχολιάζοντας τη σύγκριση, υποστήριξε ότι η Γιάλτα δεν είχε ρεαλιστικές εναλλακτικές, καθώς ο Κόκκινος Στρατός είχε ήδη καταλάβει την Ανατολική Ευρώπη. Σήμερα, τόνισε, η κατάσταση είναι διαφορετική: η Ρωσία δεν έχει κατακτήσει ούτε το Ντονμπάς, ενώ οι ΗΠΑ έχουν σημαντικά περιθώρια να στηρίξουν το Κίεβο.
Το Μνημόνιο της Βουδαπέστης (1994)
Το 1994, η Ουκρανία, ως νεοανεξάρτητο κράτος, αποδέχθηκε να παραδώσει τα πυρηνικά όπλα που βρίσκονταν στο έδαφός της, με αντάλλαγμα διαβεβαιώσεις για τον σεβασμό της κυριαρχίας και της εδαφικής της ακεραιότητας, που υπέγραψαν η Ρωσία και άλλες χώρες. Οι υποσχέσεις αυτές δεν την προστάτευσαν ούτε από την προσάρτηση της Κριμαίας το 2014, ούτε από την πλήρη εισβολή το 2022.
Ο πρώην πρόεδρος της Ουκρανίας, Πέτρο Ποροσένκο, δήλωσε στο CNN: «Το Μνημόνιο της Βουδαπέστης δεν λειτουργεί. Οποιαδήποτε άλλη εγγύηση ασφαλείας, εκτός από δεσμευτική, είναι απαράδεκτη».
Η Ουκρανία βρίσκεται σε ακόμη μία ιστορική καμπή, καθώς οι διπλωμάτες προσπαθούν να βρουν το κατάλληλο πλαίσιο και φόρμουλα για ειρηνευτικές συνομιλίες. Το αν η παρούσα στιγμή θα καταγραφεί ως σκοτεινό κεφάλαιο της ευρωπαϊκής ιστορίας, μένει να φανεί.
Πηγή: skai.gr
