Του Στέφανου Νικολαΐδη
Το ζήτημα των εδαφικών παραχωρήσεων βρίσκεται στο επίκεντρο των διαπραγματεύσεων που διεξάγονται με φόντο την ειρήνη μετά από σχεδόν μια τετραετία πολέμου και βαρύτατου φόρου αίματος μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας.
Ο Βλαντίμιρ Πούτιν φαίνεται να ζητά από το τραπέζι των διαπραγματεύσεων όσα δεν κατάφερε να κερδίσει στα πεδία των μαχών. Σύμφωνα με πληροφορίες, ο Ρώσος πρόεδρος πρότεινε στον Ντόναλντ Τραμπ να «παγώσει» η γραμμή του μετώπου, υπό την προϋπόθεση ότι ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι θα παραδώσει στη Μόσχα τον πλήρη έλεγχο του Ντονμπάς.
Η πρόταση δεν σταματά εκεί: περιλαμβάνει και τη διατήρηση του ρωσικού ελέγχου σε Ζαπορίζια, Χερσώνα και φυσικά Κριμαία — περιοχές που η Μόσχα θεωρεί μη διαπραγματεύσιμες.
Το διακύβευμα στο Ντονμπάς είναι ιδιαίτερα υψηλό: η Ρωσία ελέγχει ήδη το 19% της Ουκρανίας και επιδιώκει να φτάσει περίπου στο 24%. Η περιοχή-κλειδί βρίσκεται στο άνω τμήμα του Ντόνετσκ, με 4 πόλεις-οχυρά (Σλοβιάνσκ, Ντρουσκίβκα, Κραματόρσκ, Κοστιαντινίβκα) και ισχυρές αμυντικές γραμμές μήκους 51 χιλιομέτρων. Εκεί συγκεντρώνονται βιομηχανικές εγκαταστάσεις, διοικητικά κέντρα και στρατηγικοί οδικοί άξονες.
Σε αντάλλαγμα, ο Πούτιν φέρεται διατεθειμένος να επιστρέψει μικρές ζώνες στις περιφέρειες Σούμι και Χάρκοβο, κίνηση που δείχνει διαπραγματευτικό τακτικισμό αλλά και σαφή στόχευση: να αποκτήσει χωρίς περαιτέρω αιματοχυσία το πιο οχυρωμένο τμήμα της ανατολικής Ουκρανίας.
Σε αυτό το πλαίσιο, δύο κορυφαίοι αναλυτές, ο καθηγητής Διεθνούς Δικαίου και βουλευτής της ΝΔ, Άγγελος Συρίγος, και ο Διευθυντής του Ινστιτούτου Διεθνών Υποθέσεων και καθηγητής στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδος, Κωνσταντίνος Φίλης, μιλούν στο skai.gr και αποκωδικοποιούν με καθαρότητα και βάθος την ουσία της κρίσης, εστιάζοντας στα σενάρια παραχώρησης, στις εγγυήσεις ασφαλείας, καθώς και τις γεωπολιτικές προεκτάσεις.
Συρίγος: Μια νέα συνθήκη παράγει νέο καθεστώς, ακόμη κι αν οι σημερινές διεκδικήσεις θεωρούνται παράνομες
Ο Άγγελος Συρίγος βλέπει στον χειρισμό του Πούτιν «αριστοτεχνική διπλωματική κίνηση». Όπως εξηγεί, η αρχική συζήτηση περιστρεφόταν γύρω από το αν η Ρωσία θα επέστρεφε κατακτημένα εδάφη. Ο Ρώσος πρόεδρος, όμως, «μετέφερε το επίκεντρο στο πώς η Ουκρανία θα παραχωρήσει επιπλέον εδάφη», κερδίζοντας πλεονέκτημα θέσης.
«Η Μόσχα έχει το “πάνω χέρι” και το γνωρίζει. Να σας το πω διαφορετικά. Είναι σαν ένας καουμπόι που μπαίνει μέσα στο σαλούν και έχει ένα γεμάτο εξάσφαιρο. Και οι άλλοι δεν έχουν όπλα και ο καουμπόι ξέρει ότι οι άλλοι δεν έχουν όπλα. Είναι σε θέση ισχύος και το διαπραγματεύεται από τέτοια θέση. Δηλαδή σου λέει εγώ θα το τραβήξω», όπως επισημαίνει.
«Η πρόταση για “πάγωμα” του μετώπου με αντάλλαγμα το Ντονμπάς δεν είναι απλώς βάση συζήτησης, αλλά διπλωματικός ελιγμός που δημιουργεί νέο έδαφος διαπραγματεύσεων. Άλλωστε, μια διεθνής συνθήκη, μόλις υπογραφεί, παράγει νέο νομικό καθεστώς — ακόμη κι αν οι σημερινές διεκδικήσεις θεωρούνται παράνομες».
Παράλληλα, χαρακτηρίζει ως «αδιάφορο» το αν το Σύνταγμα της Ουκρανίας αποκλείει παραχώρηση εδαφών χωρίς δημοψήφισμα. «Πείτε μου ένα Σύνταγμα το οποίο προβλέπει παραχώρηση εδαφών. Εντάξει, αυτά είναι αυτονόητα. Και στη Βουλή τη δική μας λέει το Σύνταγμα ότι για ζητήματα εθνικής κυριαρχίας χρειάζεται πλειοψηφία 180 ψήφων. Δεν υπάρχει Σύνταγμα που να λέει “ναι, παραχωρούμε εδάφη”»
Ο κ. Συρίγος αναφέρεται και στην παράμετρο των εγγυήσεων ασφαλείας, αλλά και στον κίνδυνο η Ουκρανία να βρεθεί κουτσουρεμένη και υπό συνεχή ρωσική πίεση, με συνέπειες για τη συνολική σταθερότητα της Ευρώπης.
«Εγώ σας λέω ότι η Ρωσία έχει όρεξη να το τραβήξει. Ο Ρούμπιο είπε κάτι πολύ σωστό. Είναι λέει, μία μηχανή του κιμά ο πόλεμος. Απλώς η Ρωσία έχει περισσότερο κρέας να ρίξει μέσα», τονίζει για να προσθέσει λέγοντας:
«Εδώ τίθεται για μένα το ερώτημα. Η Ρωσία δεν θέλει να μπει με τίποτα η Ουκρανία στο ΝΑΤΟ. Ακριβώς για να μην εφαρμοστεί το άρθρο 5. Γιατί να δεχθεί ένα άρθρο 5, το οποίο θα της μπει από το παράθυρο; Ο Πούτιν εξακολουθεί να μην το δέχεται. Να είμαστε λίγο ρεαλιστές και να καταλάβουμε κάτι. Ο πόλεμος αυτός είναι ένας πόλεμος μεταξύ αδελφών και πρώτου ξαδέλφου. Οι Ρώσοι με τους Ουκρανούς είναι αδέλφια και πρώτα ξαδέρφια. Πρόκειται για έναν ευρωπαϊκό εμφύλιο πόλεμο, με την Αμερική να εμπλέκεται ως ευρωπαϊκή αποικία».
Φίλης: Ο Ζελένσκι βρίσκεται ανάμεσα στο κακό και το χειρότερο
Από την πλευρά του, ο Κωνσταντίνος Φίλης, θεωρεί ρεαλιστικό το ενδεχόμενο η Ουκρανία να δεχθεί παραχώρηση εδαφών, έστω και υπό την πίεση των ΗΠΑ.
«Αν το δέλεαρ περιλαμβάνει εγγυήσεις ασφαλείας που να καθιστούν την επόμενη μέρα καλύτερη, τότε θα μπορούσε να γίνει», σημειώνει, τονίζοντας ότι σε αυτό το στάδιο «οι εδαφικές παραχωρήσεις είναι εκ των ων ουκ άνευ για μια οριστική λύση».
Ωστόσο, αυτές οι παραχωρήσεις, κατά τον κ. Φίλη, προϋποθέτουν ισχυρές εγγυήσεις έναντι της Ρωσίας — κάτι που οι Αμερικανοί, προς το παρόν, δεν δείχνουν διατεθειμένοι να προσφέρουν.
Υπενθυμίζει ότι μπορεί το ουκρανικό Σύνταγμα να απαγορεύει την παραχώρηση εδαφών χωρίς δημοψήφισμα, αλλά θεωρεί πως «φόρμουλες μπορούν να βρεθούν» εφόσον υπάρχει πολιτική βούληση. «Φανταστείτε να έχουν συμφωνηθεί τα πάντα και η Ουκρανία μέσω των Ουκρανών να πει όχι στη συμφωνία. Αυτό θα προκαλούσε αλυσιδωτές αντιδράσεις και οπωσδήποτε την οργή του Τραμπ», σημειώνει.
Ο ίδιος επισημαίνει τον κίνδυνο η ρωσική επίκληση των δικαιωμάτων ρωσόφωνων πληθυσμών να αποτελέσει εργαλείο για μελλοντικές διεκδικήσεις σε άλλες πρώην σοβιετικές δημοκρατίες.
«Η Ρωσία έχει μία άποψη, όπως εκδηλώθηκε στη Γεωργία το 2008, στην Ουκρανία το 2014 και εν συνεχεία το 2022, αλλά και στο Καζακστάν που υπάρχει ρωσόφωνη μειονότητα, ότι πρέπει να υπερασπίζεται τα δικαιώματα των ρωσόφωνων ή ρωσόστροφων ή ρωσόφιλων ανά την πρώην Σοβιετική Ένωση.»
«Δηλαδή στη Γεωργία το 2008 τούς είχε προσφέρει ρωσικά διαβατήρια. Έτσι, όταν έγινε η επίθεση από τους Γεωργιανούς, -πάτησε την μπανανόφλουδα τότε ο Σακασβίλι ο πρόεδρος της Γεωργίας – οι Ρώσοι επενέβησαν για να υπερασπιστούν Ρώσους πολίτες. Παρότι ήταν Γεωργιανοί, είχαν ρωσικά διαβατήρια, άρα ήταν Ρώσοι πολίτες. Σας δίνω ένα παράδειγμα για να κατανοήσετε πώς πολλές φορές λειτουργεί το ζήτημα των οντοτήτων, κοινοτήτων και μειονοτήτων».
Παράλληλα, ο κ. Φίλης θεωρεί πως μια συμφωνία ανταλλαγής εδαφών προσδιορίζεται ανάλογα με τις εγγυήσεις και τις δεσμεύσεις που θα αναληφθούν. Παραμένει, ωστόσο, επιφυλακτικός ως προς το αν η Ρωσία θα σταματήσει να εκδηλώνει αναθεωρητικές βλέψεις.
Κατά τον ίδιο, ο Ζελένσκι βρίσκεται ανάμεσα στο «κακό και το χειρότερο», με την προοπτική παράτασης του πολέμου να μην ευνοεί την Ουκρανία, ιδίως αν μειωθεί η αμερικανική στήριξη και το βάρος πέσει αποκλειστικά στους Ευρωπαίους. «Η Ρωσία κερδίζει στο ουκρανικό μέτωπο, αλλά χάνει σε άλλα μέτωπα ανά τον πλανήτη», καταλήγει.
Πραγματική ειρήνη ή προάγγελος νέου πολέμου;
Η ουκρανική κρίση έχει εισέλθει σε φάση όπου η συζήτηση δεν αφορά πλέον μόνο την παύση των εχθροπραξιών, αλλά την ίδια την αρχιτεκτονική ασφαλείας της Ευρώπης.
Τα εδαφικά ζητήματα αποτελούν τον σκληρό πυρήνα, ενώ γύρω τους πλέκονται νομικές, πολιτικές και γεωπολιτικές παράμετροι.
Είτε η όποια συμφωνία εκληφθεί ως νίκη είτε ως αναγκαίος συμβιβασμός, η ουσία παραμένει: το αποτέλεσμα θα καθορίσει αν η Γηραιά Ήπειρος θα ζήσει μια πραγματική ειρήνη ή απλώς μια ανάπαυλα πριν τον επόμενο πόλεμο.
Πηγή: skai.gr
