Η ετοιμότητα των ευρωπαϊκών κρατών να παράσχουν στην Ουκρανία εγγυήσεις ασφαλείας θεωρείται σημαντική, αλλά όχι καθοριστική. Ποιος ο ρόλος των ΗΠΑ και ποια η αντίδραση της Ρωσίας;Ένα από τα βασικά θέματα των συνομιλιών στο Βερολίνο τις προηγούμενες ημέρες ήταν οι εγγυήσεις ασφαλείας που θα πρέπει να λάβει η Ουκρανία σε περίπτωση ειρηνευτικής συμφωνίας με τη Ρωσία. Στις συνομιλίες συμμετείχαν, εκτός από Ευρωπαίους επικεφαλής κρατών και κυβερνήσεων, ο Ουκρανός πρόεδρος Ζελένσκι, ο ειδικός απεσταλμένος των ΗΠΑ Στιβ Γουίτκοφ και ο γαμπρός του Αμερικανού προέδρου, Τζάρεντ Κούσνερ, ενώ οι συμμετέχοντες είχαν και τηλεφωνική συνομιλία με τον ίδιο τον πρόεδρο Τραμπ.
Ο καγκελάριος Φρίντριχ Μερτς και ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι αξιολόγησαν θετικά τα αποτελέσματα των συνομιλιών. «Ακούσαμε από την αμερικανική πλευρά ότι προτίθενται να δώσουν εγγυήσεις ασφαλείας, αντίστοιχες με αυτές που προβλέπονται στο άρθρο 5 της Συνθήκης του ΝΑΤΟ», δήλωσε ο Ζελένσκι σε κοινή συνέντευξη Τύπου με τον Μερτς.
Η νομική θεμελίωση των εγγυήσεων ασφαλείας
ΆλλαΣχετικά άρθρα
Σε κοινή δήλωση των Ευρωπαίων επικεφαλής κρατών και κυβερνήσεων γίνεται λόγος για μια «πολυεθνική δύναμη για την Ουκρανία», υπό ευρωπαϊκή ηγεσία, στην οποία θα συνεισφέρουν όσες χώρες είναι πρόθυμες. Η δύναμη αυτή θα διευκολύνει το έργο των ουκρανικών ενόπλων δυνάμεων στη διασφάλιση του εναέριου χώρου και των θαλάσσιων οδών στη Μαύρη Θάλασσα.
Οι δεσμεύσεις που περιλαμβάνονται στη δήλωση προβλέπουν επίσης έναν μηχανισμό για την εποπτεία της εκεχειρίας υπό αμερικανική ηγεσία με διεθνή συμμετοχή, καθώς και μια νομικά δεσμευτική υποχρέωση των χωρών να λαμβάνουν μέτρα για την αποκατάσταση της ειρήνης και της ασφάλειας σε περίπτωση μελλοντικής ένοπλης επίθεσης κατά της Ουκρανίας.
Το πρακτορείο ειδήσεων Reuters μετέδωσε πως ο Ζελένσκι συμφώνησε να μην επιδιώκει πλέον την ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ, με αντάλλαγμα εγγυήσεις ασφαλείας από τη Δύση.
Ωστόσο, η ακριβής μορφή των εγγυήσεων για την Ουκρανία παραμένει ασαφής. «Τα μέτρα αυτά μπορεί να περιλαμβάνουν την ανάπτυξη ενόπλων δυνάμεων, πληροφοριακή και υλικοτεχνική υποστήριξη, καθώς και οικονομικά και διπλωματικά μέτρα», αναφέρεται στη δήλωση. Μέχρι στιγμής, πάντως, οι ΗΠΑ δεν έχουν τοποθετηθεί επισήμως επί του ζητήματος.
Υψηλόβαθμο στέλεχος της αμερικανικής διαπραγματευτικής ομάδας δήλωσε στο πρακτορείο AFP ότι οι προτεινόμενες εγγυήσεις είναι «πραγματικά ισχυρές» και έκανε λόγο για «πολύ αποτελεσματική αποτροπή» της Ρωσίας μέσω αμερικανικών όπλων. Διευκρίνισε πάντως πως δεν θα πρόκειται για ανάπτυξη Αμερικανών στρατιωτών.
Το άρθρο 5 του ΝΑΤΟ
Η Σούζαν Στιούαρτ από το Ίδρυμα Επιστήμης και Πολιτικής (SWP) θεωρεί τη δήλωση των Ευρωπαίων, με τα συγκεκριμένα μέτρα που αναφέρονται, «πολύ σημαντική» για την Ουκρανία. Κατά την ίδια, οι δυνητικές εγγυήσεις ασφαλείας που περιγράφονται μοιάζουν με εκείνες που παρέχονται στα κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ μέσω του άρθρου 5.
Το εν λόγω άρθρο υποχρεώνει τους συμμάχους να στηρίξουν ένα κράτος-μέλος σε περίπτωση επίθεσης. «Στο άρθρο 5 της Συνθήκης του ΝΑΤΟ δεν αναφέρεται πως πρέπει οπωσδήποτε να αντιδράσει κανείς με στρατιωτικά μέσα, αλλά ότι κάθε κράτος χρησιμοποιεί τα μέσα που θεωρεί αναγκαία και σωστά», τονίζει η ειδικός σε συνέντευξή της στην DW.
Σύμφωνα με τη Στιούαρτ, οι εγγυήσεις θα πρέπει να αξιολογηθούν όταν πληροφορηθούμε με λεπτομέρειες το τι θα αφορούν. «Ωστόσο, θεωρώ πολύ σημαντικό το ότι έγινε τώρα αυτό το βήμα: να καταγραφούν αυτά τα σημεία και να ειπωθεί πως “ναι, εμείς ως Ευρωπαίοι είμαστε έτοιμοι”». Η ευρωπαϊκή δήλωση δείχνει περαιτέρω πως έχουν ήδη επιτευχθεί «ορισμένες συμφωνίες με τις ΗΠΑ».
Η ειδικός σε θέματα ασφάλειας Κλαούντια Μάγιορ από το German Marshall Fund εκφράζει πάντως αντίθετη άποψη, εκτιμώντας πως οι εγγυήσεις ασφαλείας που συζητούνται για την Ουκρανία δεν μπορούν να συγκριθούν με εκείνες των κρατών του ΝΑΤΟ. «Πρόκειται μεν για υποστήριξη, όχι όμως και για νομικά δεσμευτική υποχρέωση υπεράσπισης της Ουκρανίας σε περίπτωση νέας επίθεσης», δήλωσε στο γερμανικό τηλεοπτικό δίκτυο ARD. Εξ ου και υπάρχουν πολλά ανοιχτά ερωτήματα για το τι θα συνέβαινε στο σενάριο νέας επίθεσης, όπως το εάν «θα έρθουν στρατεύματα». Και εν αντιθέσει με την περίπτωση των εγγυήσεων του άρθρου 5, δεν προβλέπεται κάτι τέτοιο εν προκειμένω.
Ποια η στάση του Κρεμλίνου;
Γενικώς, το σημαντικότερο ερώτημα αφορά πάντως το πώς θα αντιδράσει η Ρωσία στις προτάσεις των Ευρωπαίων, των Ουκρανών και των Αμερικανών.
Ο Αυστριακός στρατιωτικός αναλυτής Μάρκους Ράισνερ εξηγεί σε συνέντευξή του στην DW πως δεν πιστεύει ότι η Ρωσία θα κάνει παραχωρήσεις, καθώς θεωρεί ότι βρίσκεται «σε πορεία νίκης». «Εδώ πρόκειται συγκεκριμένα για το ζήτημα του Ντονμπάς, για το εάν οι Ρώσοι μπορούν να καταλάβουν de facto ολόκληρο το Ντονμπάς ή όχι. Αυτή τη στιγμή επιμένουν πως μπορούν. Ο Πούτιν θα συνεχίσει τον πόλεμο μέχρι να συμβεί αυτό», λέει ο ειδικός.
Ο Ράισνερ εμφανίζεται επίσης επιφυλακτικός ως προς τις πιθανές εγγυήσεις ασφαλείας για την Ουκρανία. Υπάρχει ο φόβος ότι οι νέες δεσμεύσεις θα μπορούσαν να μετατραπούν σε ένα ακόμα «Μνημόνιο της Βουδαπέστης» ή «Συμφωνία του Μινσκ».
Οι ανωτέρω συμφωνίες, που είχαν υπογραφεί για την προστασία της εδαφικής ακεραιότητας και κυριαρχίας της Ουκρανίας, δεν εμπόδισαν τη Ρωσία να επιτεθεί στη χώρα το 2014 και ξανά το 2022. Στην τρέχουσα κατάσταση «πρέπει απλώς να ελπίζει κανείς πως οι εγγυήσεις ασφαλείας, εφόσον προέρχονται από τις ΗΠΑ, θα ληφθούν πραγματικά σοβαρά υπόψη και θα εφαρμοστούν», τονίζει ο Ράισνερ.
Προειδοποίηση για ένα «Μινσκ-3»
Ο Βίλφριντ Γίλγκε από τη Γερμανική Εταιρεία Εξωτερικής Πολιτικής (DGAP) εκφράζει παρομοίως τον φόβο του για ένα «Μινσκ-3» – προειδοποιώντας πως, όπως και στις δύο προηγούμενες συμφωνίες, έτσι και η νυν τρίτη θα μπορούσε να μην πετύχει μία ειρήνη διαρκείας.
Ο ειδικός αναφέρεται ιδίως στο ενδεχόμενο διαμόρφωσης μιας ζώνης ασφαλείας στο Ντονμπάς με δυνατότητα πρόσβασης για Ρώσους εκπροσώπους. Μετά τις συνομιλίες στο Βερολίνο, ο Ζελένσκι δήλωσε ότι η αμερικανική πλευρά προτείνει τη δημιουργία μιας «ελεύθερης οικονομικής ζώνης» στο Ντονμπάς.
«Άπαξ και υπάρχουν Ρώσοι σε μια τέτοια περιοχή, ακόμα κι αν πρόκειται μόνο για αστυνομικές δυνάμεις, πρέπει να αναμένεται πως τα όσα προβλέπει η όποια συμφωνία θα υπονομευθούν και πάλι», λέει ο ειδικός στην DW. Αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει στο να βρει η Ρωσία μία αφορμή, «ένα πρόσχημα, για να καταλάβει τελικά την περιοχή». Πέραν όλων αυτών, ωστόσο, το κυριότερο είναι πως η Ρωσία δεν λέει καν πως είναι έτοιμη να υπογράψει το οτιδήποτε, προσθέτει ο Γίλγκε.
Οι πρώτες αντιδράσεις από τη Μόσχα μετά τις συνομιλίες στο Βερολίνο δεν αφήνουν πολλές ελπίδες για την επίτευξη συμφωνίας άμεσα. Το Κρεμλίνο απέρριψε την ιδέα Μερτς για εκεχειρία τα Χριστούγεννα: «Δεν θέλουμε μία κατάπαυση του πυρός που θα δώσει στην Ουκρανία μια ανάσα και το περιθώριο προετοιμασίας για τη συνέχιση του πολέμου», δήλωσε ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου, Ντμίτρι Πεσκόφ.
Ως εκ τούτου, οι ρωσικές επιθέσεις κατά της Ουκρανίας αναμένεται να συνεχιστούν αμείωτες και κατά τη διάρκεια των εορτών. Ο Πεσκόφ δήλωσε επίσης πως η Ρωσία δεν έχει ακόμη λάβει κάποιο έγγραφο σχετικά με τις δυτικές εγγυήσεις ασφαλείας για την Ουκρανία. «Μόλις τις δούμε, θα τις αναλύσουμε», είπε.
Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς
Πηγή: Deutsche Welle
