Συνθήκη Μη Διάδοσης Πυρηνικών: Τι είναι και τι θα σημαίνει η αποχώρηση Ιράν

Με φόντο την πρόσφατη κλιμάκωση της έντασης μεταξύ Ιράν και Ισραήλ, η Τεχεράνη ετοιμάζει νομοσχέδιο για να αποχωρήσει από τη Συνθήκη για τη Μη Διάδοση των Πυρηνικών Όπλων (NPT). Τι ακριβώς όμως είναι αυτή η διεθνής συμφωνία; Ποιος είναι ο ρόλος της και γιατί θεωρείται κομβική για την παγκόσμια ασφάλεια;

Το άρθρο που ακολουθεί εξηγεί τι είναι η NPT, ποιοι την έχουν υπογράψει, τι υποχρεώσεις προβλέπει και γιατί η ενδεχόμενη αποχώρηση του Ιράν προκαλεί ανησυχία διεθνώς.

Τι είναι η Συνθήκη Μη Διάδοσης Πυρηνικών Όπλων (NPT)

Η Συνθήκη για τη Μη Διάδοση των Πυρηνικών Όπλων (NPT – Non Proliferation Treaty) είναι μια διεθνής συμφωνία που τέθηκε σε ισχύ το 1970 και έχει στόχο να περιορίσει την εξάπλωση των πυρηνικών όπλων στον πλανήτη.

Η NPT βασίζεται σε τρεις πυλώνες:

• Μη διάδοση: Τα κράτη που δεν διέθεταν πυρηνικά όπλα πριν από το 1967 δεσμεύονται να μην αποκτήσουν ή αναπτύξουν πυρηνικά όπλα. Απαγορεύεται η μεταφορά πυρηνικών όπλων ή τεχνολογίας σε μη πυρηνικά κράτη. Τα κράτη πρέπει να δέχονται επιθεωρήσεις από τον Διεθνή Οργανισμό Ατομικής Ενέργειας (ΔΟΑΕ / IAEA) για να διασφαλιστεί ότι το πυρηνικό τους πρόγραμμα είναι ειρηνικό.
• Αφοπλισμός: Τα πέντε κράτη που αναγνωρίζονται επίσημα ως πυρηνικές δυνάμεις (ΗΠΑ, Ρωσία, Ηνωμένο Βασίλειο, Γαλλία, Κίνα) αναλαμβάνουν την υποχρέωση να διαπραγματευτούν τον πυρηνικό αφοπλισμό τους. Η υποχρέωση είναι γενική και όχι αυστηρά δεσμευτική ως προς τον χρόνο ή τον τρόπο, κάτι που προκαλεί επικρίσεις.
• Ειρηνική χρήση: Όλα τα κράτη, ανεξάρτητα αν διαθέτουν πυρηνικά όπλα ή όχι, έχουν δικαίωμα πρόσβασης στην πυρηνική ενέργεια για ειρηνικούς σκοπούς (όπως παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας ή ιατρική χρήση). Αυτή η χρήση πρέπει να γίνεται υπό επιτήρηση του ΔΟΑΕ, ώστε να διασφαλίζεται ότι δεν θα υπάρξει στρατιωτική εκτροπή.

Η Συνθήκη αριθμεί σήμερα 191 κράτη-μέλη, γεγονός που την καθιστά μία από τις πλέον καθολικά αποδεκτές διεθνείς συμφωνίες.

Η NPT έχει διάρκεια αορίστου χρόνου από το 1995, όταν ανανεώθηκε επ’ αόριστον από τη Διάσκεψη Αναθεώρησης.

Κάθε κράτος-μέλος μπορεί να αποχωρήσει από τη Συνθήκη, αρκεί να το δηλώσει τρεις μήνες πριν και να επικαλεστεί «ύψιστο εθνικό συμφέρον».

Γιατί το Ιράν απειλεί με αποχώρηση

Ο εκπρόσωπος του ιρανικού Υπουργείου Εξωτερικών, Εσμαεΐλ Μπαγαεΐ, δήλωσε ότι το κοινοβούλιο ετοιμάζει νομοσχέδιο για την αποχώρηση από τη Συνθήκη, στον απόηχο ισραηλινών επιθέσεων σε πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν. Αν και υποστήριξε ότι η Τεχεράνη παραμένει αντίθετη στα όπλα μαζικής καταστροφής, η αποχώρηση από τη NPT θα σήμαινε ότι το Ιράν δεν θα υπόκειται πλέον σε διεθνή έλεγχο για το πυρηνικό του πρόγραμμα.

Η Τεχεράνη κάλεσε επίσης τη διεθνή κοινότητα, τις ευρωπαϊκές χώρες και τον ΔΟΑΕ να καταδικάσουν τις ισραηλινές ενέργειες.

Ποια κράτη δεν συμμετέχουν ή έχουν αποχωρήσει

Το Ισραήλ, η Ινδία και το Πακιστάν δεν έχουν υπογράψει ποτέ τη Συνθήκη.

Η Βόρεια Κορέα αποχώρησε το 2003 και στη συνέχεια ανέπτυξε πυρηνικό οπλοστάσιο.

Αν το Ιράν γίνει το δεύτερο κράτος που αποχωρεί, θα πρόκειται για σοβαρό πλήγμα στη διεθνή αρχιτεκτονική ασφάλειας.

ΗΠΑ και NPT: Ενεργό μέλος αλλά υπό κριτική

Οι Ηνωμένες Πολιτείες υπέγραψαν τη NPT το 1968 και παραμένουν ενεργό μέλος. Ως μία από τις πέντε αναγνωρισμένες πυρηνικές δυνάμεις, δεσμεύονται να προωθούν τον πυρηνικό αφοπλισμό και να ενισχύουν τον έλεγχο των εξοπλισμών.

Ωστόσο, συχνά δέχονται κριτική για τη διατήρηση εκτεταμένου πυρηνικού οπλοστασίου, καθώς και για τη στρατιωτική τους στήριξη προς το Ισραήλ – μια χώρα που δεν ανήκει στη NPT αλλά φέρεται να διαθέτει πυρηνικά όπλα, χωρίς επίσημη επιβεβαίωση.
 

Πηγή: Βικιπαίδεια, skai.gr