Τέλος (άλλης μιας) εποχής για τη Γερμανία

Ο γεωπολιτικός χρόνος είναι πυκνός. Μέσα σε λίγες εβδομάδες έχουν αλλάξει τα πάντα στις παγκόσμιες ισορροπίες όπως τις γνωρίζαμε, λένε στο Βερολίνο πολιτικοί και αναλυτές καθημερινά, επίσημα και ανεπίσημα. Η 14η Φεβρουαρίου, με την ομιλία του Αμερικανού αντιπροέδρου Τζέι Ντι Βανς στη Διάσκεψη Ασφαλείας του Μονάχου, μεταφέροντας ουσιαστικά το νέο δόγμα Τραμπ για τις ευρωατλαντικές σχέσεις, ήταν τομή. Σήμανε την αρχή του τέλους της στενής σχέσης της Ευρώπης με τις ΗΠΑ. Μεταπολεμικά και μετα-ψυχροπολεμικά η γερμανική εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφαλείας ταυτίζονταν με τις επιταγές της Ουάσινγκτον. Η σύμπλευση ήταν δεδομένη, αυτόματη.

Η 14η Φεβρουαρίου ήταν μια πρόγευση για όσα θα ακολουθούσαν το επόμενο διάστημα, με αποκορύφωμα το επεισόδιο Τραμπ-Ζελένσκι στον Λευκό Οίκο. Η βοήθεια της Ουκρανίας έκτοτε εκκρεμεί και η Ευρώπη προσπαθεί να συσπειρωθεί για να συντονίσει όχι μόνο την στρατιωτική βοήθεια στην Ουκρανία αλλά και τη δική της άμυνα. Ο κίνδυνος είναι ορατός. Αυτό φάνηκε από την παρέμβαση του Εμμανουέλ Μακρόν και την προετοιμασία των Γάλλων για δύσκολες μέρες. Αυτό φαίνεται και από την αναστάτωση και τις ανατροπές που έχουν επέλθει έκτοτε και στο Βερολίνο, μετά τις εκλογές της 23ης Φεβρουαρίου.

Η νέα γερμανική κυβέρνηση συνασπισμού θα αργήσει να συγκροτηθεί. Όμως δεν υπάρχει χρόνος για αναβολές. Ήδη ο Φρίντριχ Μερτς, ο επόμενος καγκελάριος όπως όλα δείχνουν, κινεί ταχύτατα αμφιλεγόμενες συνταγματικά και κοινοβουλευτικά διαδικασίες. Η βουλή, με την παλαιά ακόμη σύνθεσή της, θα κληθεί να αποφασίσει επί της πρότασης για νέο έκτακτο ειδικό ταμείο για την άμυνα και τις υποδομές, με πιθανή μελλοντική αναθεώρηση του συνταγματικά κατοχυρωμένου κανόνα του χρεόφρενου, που εμποδίζει ουσιαστικά την επικίνδυνη για τη δημοσιονομική σταθερότητα συσσώρρευση νέου δανεισμού. Το συνταγματικό «χρεόφρενο» στην πράξη αίρεται και μαζί μ‘ αυτό αίρεται άλλη μια κόκκινη γραμμή.

Η πρώτη κόκκινη γραμμή που υπερέβη η Γερμανία ήταν αμέσως μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, με την απόφαση για αποστολή όπλων σε εμπόλεμη ζώνη. Στη φετινή Διάσκεψη του Μονάχου καταρρίφθηκε ένα ακόμη δόγμα: αυτό της προσήλωσης στις ΗΠΑ. Πλέον συζητείται ανοιχτά η αποστολή πυραύλων μεγάλου βεληνεκούς στο Κίεβο, ακόμη και μια ενδεχόμενη συμμετοχή γερμανικών στρατευμάτων στο πλαίσιο μιας ευρωπαϊκής ειρηνευτικής αποστολής στην Ουκρανία. Αδιανόητες αποφάσεις πριν από κάποια χρόνια. Πλέον για πολλούς αναγκαίες, λογικές, ρεαλιστικές πολιτικές κινήσεις απέναντι στην αβεβαιότητα που προκαλεί ο πόλεμος στην Ουκρανία και απέναντι σε έναν Αμερικανό πρόεδρο, που κάθε μέρα πυροδοτεί ακόμη πιο απρόβλεπτες διεθνείς εξελίξεις. Σε αυτά προστίθεται τώρα το τέλος της τελευταίας γερμανικής σταθεράς: της δημοσιονομικής πειθαρχίας, με την εξέταση τρόπων αποφυγής, παράκαμψης, αναθεώρησης του συνταγματικού χρεόφρενου.

Η ατμόσφαιρα στην Ευρώπη είναι βαριά. Τα πάντα περιστρέφονται γύρω από κάθε είδους πολεμικές προετοιμασίες. Το ΝΑΤΟ αλλάζει, οι αμυντικές δαπάνες αυξάνονται, ακόμη και οι δυσκίνητες Βρυξέλλες ετοιμάζουν σχέδιο επανεξοπλισμού της Ευρώπης, το ReArm Europe.

Για όλα αυτά, τουλάχιστον στη Γερμανία, θα πρέπει να αποφανθεί η βουλή αλλά πιθανώς και οι δικαστές της Καρλσρούης. Ο πόλεμος στην Ουκρανία και η νέα τάξη πραγμάτων στον Λευκό Οίκο δοκιμάζουν τα θεμέλια της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας και των συνταγματικών θεσμών, που έχουν αποκρυσταλλωθεί στο χρόνο με θυσίες και με την αυτοδέσμευση των ευρωπαϊκών κοινωνιών για σεβασμό θεμελιωδών αρχών. Το κράτος δικαίου, τα ανθρώπινα δικαιώματα, η αρχής της αναλογικότητας και η δέσμευση ότι καμία πολιτική απόφαση στα κράτη-μέλη της ΕΕ δεν μπορεί να αντιβαίνει στο Σύνταγμα ή να προσκρούσει στο Ευρωπαϊκό Δίκαιο είναι ίσως οι τελευταίοι, κρίσιμοι λίθοι που κρατούν όρθιο το ευρωπαϊκό οικοδόμημα.

Η Γερμανία μεταπολεμικά, με το Σύνταγμά της αλλά και το Συνταγματικό Δικαστήριο της Καρλσρούης, είχε τον ρόλο του φάρου για όλη τη Γηραιά Ήπειρο σε θέματα δημοκρατίας και προστασίας των δικαιωμάτων του ανθρώπου. Αν σχετικοποιηθούν όλα αυτά, τότε η πορεία προς μια άγνωστη και επικίνδυνη κατάσταση που δεν θα θεωρεί αυτονόητη τη δέσμευση από τις βασικές αρχές του συνταγματισμού, του ευρωπαϊκού και διεθνούς δικαίου, που θα ρευστοποιεί με άλλα λόγια κατά το δοκούν θεσμούς και διαδικασίες, παραμένει προδιαγεγραμμένη.