Του Στέφανου Νικολαΐδη
Ένα νέο, φιλόδοξο — και για πολλούς αμφιλεγόμενο — πλαίσιο για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία φέρνει στο τραπέζι ο Ντόναλντ Τραμπ, τη στιγμή που η διεθνής κοινότητα αναζητά απεγνωσμένα έναν τρόπο σταθεροποίησης στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Ευρώπης.
Το «σχέδιο των 28 σημείων», όπως έχει γίνει γνωστό, είναι μια απόπειρα επανακαθορισμού της αμερικανικής στρατηγικής και της ευρωπαϊκής ασφάλειας σε ένα πεδίο όπου τα πάντα βρίσκονται σε ρευστότητα.
Η χρονική πίεση, σύμφωνα με την Ουάσιγκτον, είναι τεράστια: η κυβέρνηση Τραμπ φέρεται να θέλει συμφωνία πριν από την Ημέρα των Ευχαριστιών, μια προθεσμία που για πολλούς αναλυτές ισοδυναμεί με ασφυκτικό πλαίσιο διαπραγμάτευσης. Ταυτόχρονα, η προοπτική μιας δεκαετούς εγγύησης ασφαλείας προς το Κίεβο, «τύπου Άρθρου 5», δημιουργεί νέες δυναμικές στη σχέση Ουκρανίας – Δύσης αλλά και νέα ερωτήματα για το πώς θα αντιδράσει η Μόσχα.
Όπως εξηγεί μιλώντας στα podcast του ΣΚΑΪ και στο skai.gr ο διεθνολόγος Αλέξανδρος Δεσποτόπουλος, το σχέδιο Τραμπ θα πρέπει να διαβαστεί όχι μόνο ως διπλωματικό έγγραφο αλλά ως μέρος μιας ευρύτερης στρατηγικής που ενδέχεται να μεταμορφώσει τα όρια, τις εγγυήσεις και τις ισορροπίες ισχύος στην Ευρώπη.
Σε μια συγκυρία όπου το μέτωπο φθείρει και τους δύο αντιμαχόμενους και η εισροή δυτικής βοήθειας δοκιμάζεται, η συζήτηση για το μέλλον του πολέμου — και της ήπιας ειρήνης που ίσως ακολουθήσει — αποκτά νέα ένταση.
Τι περιλαμβάνει το σχέδιο των 28 σημείων
Στην πραγματικότητα, πρόκειται για ένα σχέδιο που μάλλον είναι πιο φιλικά διακείμενο στη Ρωσία. Είναι λίγο ετεροβαρές και αυτό πιθανόν να αντικατοπτρίζει τη δύσκολη θέση στην οποία έχει περιέλθει επιχειρησιακά η Ουκρανία, η οποία εμφανώς στο πεδίο χάνει.
Όποιος χάνει στο πεδίο συνήθως βιώνει και διπλωματικές ήττες.
Στην ουσία βλέπουμε ένα κράτος να τίθεται υπό κάποιου είδους διεθνή κηδεμονία, κάτι που έχουμε να δούμε από το 1974 στην Κύπρο – και μάλιστα όχι σε επίπεδο αναγνώρισης, αλλά διεκδικήσεων από μια χώρα.
Τι ζητά λοιπόν η Μόσχα από το Κίεβο;
Στην πραγματικότητα, ζητά να της παραχωρήσει εδάφη. Δηλαδή ενώ μαίνεται ένας πόλεμος, απαιτείται από μια χώρα να αναγνωρίσει ότι παραχωρεί δικά της εδάφη σε χώρα-κατακτητή.
Παράλληλα, οι ΗΠΑ βάζουν μια χώρα να δεχτεί ότι θα έχει όριο στη ασφάλειά της, δηλαδή περιορίζονται τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ουκρανίας, με δέσμευση ότι δεν θα έχει στρατό πάνω από 600.000 κόσμο και ότι δεν θα ενταχθεί σε έναν διεθνή οργανισμό (ΝΑΤΟ).
Αντισταθμιστικά τής δίνεται μια μάλλον αόριστη εγγύηση ασφαλείας: αναφορά μεν στο άρθρο 5 του ΝΑΤΟ, αλλά το άρθρο αυτό αφορά μόνο μέλη της Συμμαχίας.
Το σχέδιο προβλέπει ότι η Ουκρανία θα λάβει αξιόπιστες εγγυήσεις ασφαλείας, αλλά οι εγγυήσεις αυτές που δίνονται, δεν βασίζονται στη λέξη «εγγυόμαστε», αλλά στη λέξη «θα κινητοποιηθούμε».
Δηλαδή η διαδικασία που προβλέπεται σε περίπτωση που υπάρχει ζήτημα ασφαλείας στην Ουκρανία είναι ότι ο Αμερικανός πρόεδρος θα συγκαλέσει τις άλλες χώρες του ΝΑΤΟ και θα δράσουν με κάθε τρόπο. Δύνανται να χρησιμοποιήσουν πολεμικά πλοία, δεν υποχρεούνται όμως.
Άρα, η αναφορά στο άρθρο 5 του ΝΑΤΟ έχει μια πιο διπλωματική αίσθηση για το θεαθήναι, αλλά δεν δίνει την ασφάλεια που θέλουμε.
Γενικώς έχουμε ένα σχέδιο που θυμίζει λίγο την εύθραυστη εκεχειρία στη Λωρίδα της Γάζας: δίνει κάποια πράγματα ξεκάθαρα, αλλά δεν έχουμε συγκεκριμένες διαδικασίες και πρόνοιες.
Το σχέδιο αυτό, λοιπόν, έχει πολλά σημεία τα οποία είναι πολύ δύσκολο να γίνουν δεκτά από την Ουκρανία, ενώ έχει και σημεία που δύσκολα θα αποδεχθεί η Ρωσία παρότι νικάει στον πόλεμο.
Με την πλάτη στον τοίχο ο Ζελένσκι
Στο σήμερα ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι είναι πληγωμένος πολιτικά λόγω των πρόσφατων περιπετειών διαφθοράς με μέλη της κυβέρνησής του.
Υπάρχει βέβαια μια συσπείρωση του ουκρανικού λαού γύρω του, όπως είχαμε και εμείς γύρω από τον Ιωάννη Μεταξά το 1940. Δηλαδή όταν προκύπτει ένας μεγάλος πόλεμος για την πατρίδα σου, ξεχνάς τι πεποιθήσεις έχει ο διπλανός σου.
Όταν όμως μιλάμε για παραχώρηση εδαφών, δεν μιλάμε για μια ψηφοφορία απλά στη Βουλή.
Η διαδικασία που προβλέπει το ουκρανικό Σύνταγμα είναι να γίνει υπουργικό συμβούλιο, το υπουργικό συμβούλιο να εισηγηθεί στη Βουλή, η Βουλή να αποφασίσει, πιθανότατα να γίνει κάποιου είδους δημοψήφισμα.
Υπό τις παρούσες συνθήκες, ένα τέτοιο σχέδιο δεν φαίνεται να περνάει από την ουκρανική Βουλή, άρα πιθανό σενάριο είναι η κυβέρνηση να παραπέμψει το σχέδιο απευθείας στον λαό, βρίσκεται σε κόπωση και θέλει πια ειρήνη. Δύσκολο σενάριο, αλλά στην πολιτική ποτέ μην λες ποτέ.
Το σίγουρο είναι ότι ο Ντόναλντ Τραμπ επιδιώκει να «χρυσώσει» το χάπι στην Ουκρανία: δεν την αφήνουν να μπει στο ΝΑΤΟ επειδή αντιδρά η Ρωσία, όμως εγγυώνται να έχει την ασφάλεια του ΝΑΤΟ ή έστω κάποιες ασφάλειες σαν και αυτές του ΝΑΤΟ, προκειμένου να είναι βέβαιη ότι την επόμενη μέρα δεν θα δεχτεί νέα επίθεση.
Δύσκολο να το αποδεχτεί αυτό ο Ζελένσκι, όμως σε μια παλαιότερη συνάντησή τους ο Τραμπ τού είπε μια αλήθεια: «ξεμένεις από χαρτιά, δεν έχεις άσσο στο μανίκι σου».
Γενική αμνηστία (και) για Ρωσία
Το σχέδιο έχει και ένα ακόμη σημείο που εγείρει συζήτηση: προβλέπει γενική αμνηστία για όλους και όλα.
Αυτό σημαίνει πως το Διεθνές Δίκαιο το πετάς στον κάλαθο των αχρήστων και οποιαδήποτε διαδικασία έχει ξεκινήσει εναντίον του Βλαντίμιρ Πούτιν και όλων των Ρώσων ολιγαρχών παγώνει.
Σε κάθε περίπτωση, είναι μια νίκη για τη Ρωσία.
Το καλύτερο σενάριο που θα μπορούσε να σκεφτεί στην αρχή του πολέμου είναι να έχει μια δεύτερη Κύπρο στην Ευρώπη, δηλαδή ένα δεύτερο πρόβλημα κατοχής.
Δύσκολα θα περίμενε κανείς το 2022 ότι θα ερχόταν ο αμερικανικός παράγοντας και θα έλεγε «σου αναγνωρίζω τα εδάφη που έχεις κερδίσει με πόλεμο». Δηλαδή «αναγνωρίζω στην Ευρώπη αλλαγή συνόρων».
Με τον τρόπο αυτό ο Τραμπ θεωρεί ότι επιλύει μια για πάντα το ζήτημα, καθώς δεν επιθυμεί να δημιουργήσει ένα Παλαιστινιακό εντός Ευρώπης.
Η επόμενη μέρα και τι σημαίνει για την Ελλάδα
Όταν στην Ευρώπη αρχίσουμε να συζητάμε ποια θα είναι η επόμενη μέρα για την Ουκρανία και πώς θα προχωρήσουν τα πράγματα, η Ελλάδα θα έρθει σε δύσκολη θέση.
Η χώρα μας είναι εναντίον κάθε αλλαγής συνόρων στην Ευρώπη, επομένως θα μειοψηφήσουμε διότι θα βλέπουμε ότι και πάλι ο αναθεωρητισμός επιβραβεύεται.
Εκεί ακριβώς έγκειται και η μεγάλη επιτυχία της Ρωσίας: ότι τα εδάφη που έχει κατακτήσει πολεμικά δεν θέλει να παραμείνουν κατεχόμενα, αλλά να αναγνωριστούν από τη διεθνή κοινότητα ως ρωσικά.
Οι ΗΠΑ θέλουν να σταματήσουν τον πόλεμο, αλλά δεν υπάρχει σημείο του πλανήτη που να μην εξακολουθούν να ανταγωνίζονται τη Ρωσία.
Επίσης, το Ουκρανικό είναι ένα θέμα που η Ελλάδα δεν ασκεί μεγάλη επιρροή. Με άλλα λόγια, είναι κάπως αδιάφορος ο ρόλος της Ελλάδας για τις ΗΠΑ στο θέμα. Άλλωστε, η χώρα μας δεν πρόκειται να ασκήσει βέτο ώστε να μην υπογράψουμε μια πιθανή συνθήκη.
Άρα τυχόν διαφωνία με τις ΗΠΑ στο ζήτημα θα ξεπεραστεί. Οι σχέσεις που έχουμε χτίσει αυτό το διάστημα με τους Αμερικανούς είναι πολύ ισχυρές.
Πηγή: skai.gr
