Σε θερμοκρασίες που αγγίζουν τους -30 βαθμούς Κελσίου στην Αρκτική, ο καθηγητής Δρ. Μιχάλης Τσαμαδός τοποθετεί αλτίμετρα στον θαλάσσιο πάγο, μετρώντας το πάχος του μέσα σε ένα αχανές, λευκό τοπίο. Ο Έλληνας ερευνητής, φορτωμένος με εξειδικευμένα όργανα, εργάζεται επί τόπου επί εβδομάδες, επιχειρώντας να συλλέξει πολύτιμα δεδομένα για μια περιοχή-κλειδί στην κατανόηση της κλιματικής αλλαγής.
Έξι χρόνια νωρίτερα, τον Σεπτέμβριο του 2019, ο Δρ. Τσαμαδός συμμετείχε στην ιστορική αποστολή MOSAiC, τη μεγαλύτερη πολική εξερεύνηση που έχει πραγματοποιηθεί, συγκεντρώνοντας επιστήμονες από 20 χώρες για τη διερεύνηση της ταχέως μεταβαλλόμενης Αρκτικής. Μετανάστης από τα παιδικά του χρόνια, σήμερα κατέχει θέση αναπληρωτή καθηγητή στο UCL (University College London) και δραστηριοποιείται στο Κέντρο Πολικής Παρατήρησης και Μοντελοποίησης, ενώ διατηρεί δεσμούς με την Ελλάδα και τη μικρή κοινότητα Pond Inlet των Ινουίτ στον Καναδά.
Το ερευνητικό του έργο εστιάζει στην μελέτη του θαλάσσιου πάγου σε Αρκτική και Ανταρκτική, αξιοποιώντας δορυφορικά δεδομένα και τεχνολογίες αιχμής. Όπως εξηγεί, η επιστημονική κοινότητα γνωρίζει πλέον πως ο θαλάσσιος πάγος έχει συρρικνωθεί δραματικά τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες: «Έχει απολέσει περίπου τα 3/4 του όγκου του και το μισό της συνολικής του έκτασης». Παράλληλα, η περιοχή θερμαίνεται τέσσερις φορές ταχύτερα απ’ ό,τι ο υπόλοιπος πλανήτης. Αυτές οι μεταβολές αποτελούν σαφείς προειδοποιήσεις για το μέλλον, καθώς επηρεάζουν – σταδιακά αλλά αναπόφευκτα – όλο τον πλανήτη.
Όπως σημειώνει ο Δρ. Τσαμαδός, βασική του επιδίωξη είναι να κατανοήσει και να ποσοτικοποιήσει τον ρυθμό με τον οποίο λιώνουν οι πάγοι, βελτιώνοντας την ακρίβεια των κλιματικών μοντέλων και των μετεωρολογικών προβλέψεων σε βραχυπρόθεσμο και μακροπρόθεσμο ορίζοντα.
Η Αρκτική στο επίκεντρο των παγκόσμιων επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής
Όπως διευκρινίζει, οι αλλαγές που συντελούνται στην Αρκτική έχουν καθολικές συνέπειες. «Αυτό που συμβαίνει στην Αρκτική δεν μένει στην Αρκτική», τονίζει χαρακτηριστικά. Η απώλεια πάγου λειτουργεί ως καταλύτης για ατμοσφαιρικά φαινόμενα που επηρεάζουν το κλίμα και τις καιρικές συνθήκες της Ευρώπης, αφού η Αρκτική αποτελεί ουσιαστικά το “ψυγείο του κόσμου”. Η αποδρομή αυτού του μηχανισμού φέρνει αναταράξεις με αυξανόμενη συχνότητα και ένταση.
Η εμπειρία της αποστολής του 2019 σηματοδότησε μια καμπή για τον Έλληνα επιστήμονα, ανοίγοντας δρόμο για στενή συνεργασία με τους Ινουίτ του Pond Inlet. Χρησιμοποιώντας drones και δορυφορικά δεδομένα, καταγράφει, μαζί με την ομάδα του, τις μετατοπίσεις και την αστάθεια του πάγου, συνδράμοντας τους ντόπιους ώστε να μετακινούνται με μεγαλύτερη ασφάλεια. «Οι Ινουίτ θυμίζουν τους Έλληνες· ναυτικοί που ταξιδεύουν σε δύσβατες θάλασσες εδώ και χιλιάδες χρόνια», υπογραμμίζει.
Η γρήγορη αύξηση της θερμοκρασίας – Ένα μήνυμα για το μέλλον
Ταξιδεύοντας κατ’ επανάληψη στην Αρκτική την τελευταία εξαετία, ο Δρ. Τσαμαδός διαπιστώνει εμφανείς αλλαγές: «Σε περιοχές όπως η Θάλασσα Μπάρεντς, οι μέσες θερμοκρασίες έχουν αυξηθεί πάνω από 5 βαθμούς τα τελευταία 40 χρόνια. Πρόκειται για πλήρη αλλαγή σκηνικού – μέρη που ήταν διαρκώς καλυμμένα από πάγο, σήμερα τον χειμώνα μένουν χωρίς». Η περίοδος όπου οι Ινουίτ μπορούν να κινδυνεύσουν πάνω στον πάγο μειώνεται διαρκώς, ενώ η ζεστή περίοδος επεκτείνεται.
Το λιώσιμο των πάγων συνδέεται άμεσα με την ανθρώπινη δραστηριότητα. «Για κάθε τόνο CO2 που εκπέμπουμε, λιώνουν 3 τετραγωνικά μέτρα θαλάσσιου πάγου το καλοκαίρι. Ένα ταξίδι με αεροπλάνο μπορεί να αντιστοιχεί σε 10 τετραγωνικά μέτρα λιωμένου πάγου – δείγμα του άμεσου αντίκτυπου των ενεργειών μας», σημειώνει.
Επιπλέον, ακραία φαινόμενα, όπως οι πλημμύρες από τον «Daniel», αλλά και η αύξηση των medicanes, σχετίζονται άμεσα με τις ανακατατάξεις στον Αρκτικό κύκλο.
Προκλήσεις και καινοτομίες στην πολική έρευνα
Οι επιστημονικές αποστολές υπό τόσο ακραίες συνθήκες συνοδεύονται από πολλές προκλήσεις – από το εξαιρετικό ψύχος και την ανάγκη άρτιας οργάνωσης, έως το υψηλό κόστος μεταφοράς εξοπλισμού σε απομονωμένες περιοχές όπως το Pond Inlet. Η έλλειψη δεδομένων από πολικές ζώνες δυσχεραίνει την κατανόηση του κλίματος, καθιστώντας τη συνεργασία με τους αυτόχθονες Ινουίτ, αλλά και τη χρήση δορυφορικών τεχνολογιών, απαραίτητη.
«Η Ελλάδα στην πρώτη γραμμή της κλιματικής αλλαγής»
Ο Δρ. Τσαμαδός επισημαίνει τη σημασία της προσαρμογής της Ελλάδας στην νέα κλιματική πραγματικότητα, δεδομένης της γεωγραφικής της θέσης. «Η αξιοποίηση έξυπνων λύσεων και η επένδυση σε τεχνολογία από τις κυβερνήσεις είναι ο μόνος δρόμος για την οικοδόμηση ανθεκτικότητας», αναφέρει. Η Ευρώπη άλλωστε πρωτοπορεί στην ανάλυση δορυφορικών δεδομένων μέσω του προγράμματος Copernicus, γεγονός που καθιστά εφικτή την αποτελεσματικότερη προσαρμογή των κοινωνιών.
Η συμβολή της τεχνητής νοημοσύνης και των προηγμένων κλιματικών μοντέλων
Η ερευνητική ομάδα του Δρ. Τσαμαδού, σε συνεργασία με ευρωπαϊκούς οργανισμούς όπως το Met Office και το Meteo France, αξιοποιεί σύγχρονα μοντέλα πρόγνωσης καιρού. Με τη συμβολή της τεχνητής νοημοσύνης και εφαρμογών όπως το DeepMind, τα νέα αυτά εργαλεία προσφέρουν ακριβέστερες και ταχύτερες προβλέψεις σε βάθος χρόνου. «Σύντομα, τέτοιες τεχνολογίες θα είναι προσβάσιμες από κάθε πολίτη μέσω smartphones και laptops, καλύπτοντας με αξιοπιστία παραμέτρους όπως η θερμοκρασία, η ξηρασία ή ο κίνδυνος πυρκαγιάς», εκτιμά ο Έλληνας καθηγητής. Παροτρύνει την Ελλάδα και την Ευρώπη να επενδύσουν και να ηγηθούν σ’ αυτό το νέο πεδίο, διασφαλίζοντας στρατηγικά οφέλη στις μελλοντικές γενιές.
Ιωάννα Καρδάρα
Επισυνάπτονται φωτογραφίες που παραχωρήθηκαν στο ΑΠΕ-ΜΠΕ από τον κ. Μιχάλη Τσαμαδό / Credits: Μιχάλης Τσαμαδός
Πηγή: ΑΠΕ – ΜΠΕ
