Άρθρο του Π. Σαμπατακάκη: Είναι πράγματι η ξηρασία ο βασικός λόγος της λειψυδρίας;

Του Παναγιώτη Σαμπατακάκη*

Η ξηρασία αποτελεί διαχρονικά ένα φυσικό φαινόμενο που διαμορφώνει το κλιματικό και υδρολογικό τοπίο κάθε χώρας. Δεν είναι κάτι καινούργιο, καθώς και στο παρελθόν, το κλίμα παρουσίαζε σημαντικές διαφοροποιήσεις, χωρίς να χαρακτηρίζεται ποτέ από απόλυτη σταθερότητα.

Όπως αποτυπώνεται από επιστημονικά δεδομένα, οι βροχοπτώσεις, ειδικά τα τελευταία 40 χρόνια, δεν ακολουθούν σταθερά πρότυπα. Μπορεί το ετήσιο ύψος βροχόπτωσης να μην παρουσιάζει θεαματικές μεταβολές, ωστόσο η ένταση των βροχών και η μείωση των χιονοπτώσεων επηρεάζουν καθοριστικά τη διαχείριση των υδάτινων αποθεμάτων. Αυτή η αλλαγή έχει άμεσες συνέπειες τόσο στις επιφανειακές όσο και στις υπόγειες υδατοπηγές, αφού κατά τη διάρκεια έντονων βροχοπτώσεων, η διάβρωση του εδάφους αυξάνεται και οι διαδικασίες που εμπλουτίζουν τους υδροφόρους ορίζοντες γίνονται λιγότερο αποτελεσματικές.

Αυξανόμενες ανάγκες και ανεπάρκεια διαχείρισης

Την ίδια στιγμή, οι ανάγκες σε νερό στη χώρα μας αυξάνονται διαρκώς, τόσο στον αγροτικό όσο και στον οικιακό τομέα. Η αναλογία μεταξύ διαθεσιμότητας υδατικών πόρων και αναγκών καθορίζει τη σοβαρότητα της λειψυδρίας. Ωστόσο, η προσέγγιση μας στη διαχείριση και την εξοικονόμηση παρουσιάζει δομικές ελλείψεις. Πρόσφατες πολιτικές πρωτοβουλίες ανέδειξαν τη θέση της χώρας στη 19η θέση στην Ευρώπη ως προς τον κίνδυνο λειψυδρίας, με προειδοποιήσεις πως, αν συνεχιστεί η υφιστάμενη καταναλωτική συμπεριφορά, σύντομα θα βρεθούμε στην κορυφή της κατάταξης.

Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως η Ελλάδα βρίσκεται στην πρώτη θέση, μαζί με την Ιταλία, στη χρήση αρδευτικού και υδρευτικού νερού ανά κάτοικο. Η απόσταση που μας χωρίζει από χώρες με παρόμοιες κλιματικές και αγροτικές συνθήκες, όπως η Ισπανία και η Ιταλία, πρέπει να μας προβληματίσει για την αποτελεσματικότητα των πολιτικών διαχείρισης.

Παρά τις συνεχείς συζητήσεις σε συνέδρια, ημερίδες και αρμόδιες υπηρεσίες σχετικά με την ανάγκη ελέγχου και εκσυγχρονισμού των αρδευτικών δικτύων, οι γραφειοκρατικές αγκυλώσεις παραμένουν αγκάθι. Αυτές οι αδυναμίες διογκώνουν τη σπατάλη και συχνά οδηγούν σε εσφαλμένα συμπεράσματα για τις πραγματικές ανάγκες της κάθε περιοχής.

Ανάγκη για ουσιαστική εκτίμηση και μείωση της σπατάλης

Πολλές περιοχές της Ελλάδας χαρακτηρίζονται ήδη ως υψηλού κινδύνου, όσον αφορά την κάλυψη τόσο των αρδευτικών όσο και των υδρευτικών τους αναγκών. Μια συγκροτημένη διαχείριση των υδάτων θα μπορούσε να είχε αποτρέψει την ανάγκη για νέα, δαπανηρά έργα κατασκευής υποδομών. Ο καθορισμός των αναγκών σε υδατικούς πόρους θα πρέπει να γίνεται με βάση τεκμηριωμένα δεδομένα και όχι αυθαίρετες υπερεκτιμήσεις.

Η εφαρμογή της Οδηγίας 2000/60 της ΕΕ, που αποτελεί βασικό πλαίσιο για τη διαχείριση των υδάτων, δεν έχει αποδώσει τα αναμενόμενα. Η ελλιπής στελέχωση των αρμόδιων υπηρεσιών και η ανεπάρκεια επιστημονικής παρακολούθησης εμποδίζουν τη σωστή διαχείριση. Χρειάζεται βαθύτερη “εσωτερική” αναδιοργάνωση τόσο σε τεχνικό όσο και σε διοικητικό επίπεδο.

Η αναγκαιότητα για εθνικό στρατηγικό σχέδιο

Παρά τη φετινή ελλιπή βροχόπτωση, τα προβλήματα έχουν ιστορικό βάθος. Η χώρα όφειλε εδώ και δεκαετίες να έχει θέσει σε εφαρμογή ένα Εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο με προτεραιότητα την κατασκευή υποδομών ταμίευσης και σύγχρονων δικτύων μικρομεσαίας κλίμακας, προσαρμοσμένων στις τοπικές ανάγκες. Τέτοιου είδους έργα μπορούν να υλοποιηθούν ταχύτερα και αποτελεσματικότερα αν προηγηθούν ριζικές τομές στη γραφειοκρατία και τον χρονίζοντα κύκλο μελετών, κατασκευής και αξιοποίησης.

Η γεωγραφική και υδρογεωλογική διασπορά της Ελλάδας ευνοεί το σχεδιασμό ενός προγράμματος κατασκευής πολλαπλών ταμιευτήρων τα επόμενα χρόνια. Η υλοποίηση ενός τέτοιου φιλόδοξου πλάνου απαιτεί πολιτική συναίνεση, κοινωνική συνεννόηση και επιστημονική τεκμηρίωση. Τα αυτονόητα, που δυστυχώς μέχρι στιγμής δεν έχουν υλοποιηθεί, πρέπει πλέον να αποτελέσουν εθνικό στόχο.

* Ο Παναγιώτης Σαμπατακάκης είναι διδάκτορας Υδρογεωλογίας του Πανεπιστημίου Μπολόνιας, μέλος της Διεθνούς Ένωσης Υδρογεωλόγων και διευθυντής Υδατικών Πόρων του Ι.Ε.

Επισυνάπτεται φωτογραφία του Παναγιώτη Σαμπατακάκη, την οποία παραχώρησε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.

Πηγή: ΑΠΕ – ΜΠΕ