Την επιτακτική ανάγκη επίσπευσης και ολοκλήρωσης του έργου «Άρση γεωτεχνικού κινδύνου Ιερά Μονή Ταξιαρχών Κρεμαστών Λασιθίου» αναδεικνύει με Κοινοβουλευτική της Ερώτηση η Βουλευτής Λασιθίου του ΠΑΣΟΚ, Κατερίνα Σπυριδάκη, την οποία συνυπογράφει η Βουλευτής Λακωνίας και Τομεάρχης Πολιτισμού του ΠΑΣΟΚ, Νάγια Γρηγοράκου.
Η κα Σπυριδάκη περιγράφει με γλαφυρό και τεκμηριωμένο τρόπο τη δραματική κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει ένα από τα πιο εμβληματικά μνημεία της Ανατολικής Κρήτης, ασκώντας κριτική για τη χρονοτριβή και τις καθυστερήσεις που θέτουν σε κίνδυνο ένα μοναδικό κομμάτι της πολιτιστικής μας κληρονομιάς.
Όπως σημειώνει στην Ερώτηση: «Η Ιερά Μονή Κρεμαστών αποτελεί ένα από τα ιστορικότερα και πλέον εμβληματικά μοναστήρια της Κρήτης, μοναδικό για τη φυσική και αρχιτεκτονική του θέση. Είναι χτισμένη κυριολεκτικά πάνω στα βράχια, στη βορειοανατολική πλαγιά του βουνού Καβαλαρά, κοντά στο χωριό Βρύσες της επαρχίας Μεραμβέλλου, σε υψόμετρο σχεδόν 400 μέτρων. Το τοπωνύμιο “Κρεμαστά” αποδίδει με ακρίβεια τη φυσική του μορφή – μια Μονή που φαίνεται να “κρέμεται” πάνω από την πλαγιά, σαν ένα αιώνιο σημείο προσευχής και πνευματικής αναφοράς».
Η Βουλευτής υπογραμμίζει πως το καθολικό της Μονής, αφιερωμένο στους Αγίους Ταξιάρχες, «ανεγέρθηκε το 1593, στα τέλη της Ενετοκρατίας, από τον ιερομόναχο Μητροφάνη τον Αγαπητό» και αποτελεί «δείγμα μοναδικής λιτότητας και αρχιτεκτονικής ταπεινότητας».
Ωστόσο, όπως επισημαίνει, τα τελευταία χρόνια το Μοναστήρι αντιμετωπίζει σοβαρότατα προβλήματα στατικότητας και κινδύνου κατάρρευσης: «Το τόξο της οροφής έχει μετακινηθεί και πιέζει προς το υπέρθυρο της εισόδου, το οποίο έχει αρχίσει να υποχωρεί, γεγονός που καθιστά άμεσο τον κίνδυνο να καταρρεύσει η θύρα και στη συνέχεια να καταρρεύσει και η ίδια η οροφή. Ολόκληρη η πτέρυγα του ναού που βλέπει προς τον δρόμο παρουσιάζει καθίζηση, με εμφανή ρήγματα και σοβαρές μετακινήσεις στη λιθοδομή».
Η κα Σπυριδάκη τονίζει με έμφαση ότι η αιτία του προβλήματος «είναι γνωστή και τεκμηριωμένη»: «Κατά την κατασκευή του οδικού δικτύου που διέρχεται μπροστά από τη Μονή, αφαιρέθηκε ουσιαστικά το έδαφος στήριξης του συγκροτήματος, γεγονός που αποδυνάμωσε τα θεμέλια του ναού και προκάλεσε τη συνεχή καθίζηση. Με άλλα λόγια, η ίδια η κρατική παρέμβαση για τη διάνοιξη του δρόμου δημιούργησε τις σημερινές συνθήκες αποσταθεροποίησης».
Η Ερώτηση αναδεικνύει αναλυτικά το ιστορικό των παρεμβάσεων από το 2019 έως σήμερα, τις αποφάσεις του Υπουργείου Πολιτισμού και της Περιφέρειας Κρήτης, αλλά και τις καθυστερήσεις που εξακολουθούν να κρατούν το έργο ανενεργό.
«Παρότι η χρηματοδότηση είναι πλέον διασφαλισμένη, το έργο παραμένει σε στασιμότητα λόγω των αλλεπάλληλων αιτημάτων συμπληρώσεων και καθυστερήσεων στην έγκριση της επικαιροποιημένης μελέτης. Πρόκειται για στοιχεία που, αν και είχαν τεθεί ήδη από την αρχική έγκριση του ΥΠΠΟΑ, φαίνεται ότι αποτέλεσαν σημείο παρερμηνείας μεταξύ των υπηρεσιών».
Η Βουλευτής επισημαίνει ότι η επείγουσα κατάσταση του ναού δεν επιτρέπει άλλη καθυστέρηση: «Η κατάσταση του ναού επιδεινώνεται ταχύτατα και η επέμβαση είναι επειγούσα, καθώς η καθίζηση προχωρά και η στατική ευστάθεια της οροφής έχει φτάσει σε οριακό σημείο».
Παράλληλα, αναγνωρίζοντας το έργο της Εφορείας Αρχαιοτήτων Λασιθίου, τονίζει ότι «η διαδικασία αυτή δεν μπορεί να παρατείνεται επ’ αόριστον».
«Η προστασία και αποκατάσταση του μνημείου είναι ζήτημα άμεσης προτεραιότητας… Οι μελετητικές συμπληρώσεις που ζητούνται –όπως η διερεύνηση του υπέρθυρου ή η μελέτη για την αντιστήριξη από την πλευρά του δρόμου και τα όμβρια ύδατα– μπορούν να προχωρήσουν παράλληλα με την κύρια επέμβαση στερέωσης του ναού, χωρίς να καθυστερεί η υλοποίηση του έργου».
Η Βουλευτής επισημαίνει μάλιστα με ιδιαίτερη ανησυχία ότι η κατάσταση του ναού επιδεινώνεται ταχύτατα, ενώ η επέμβαση χαρακτηρίζεται πλέον ως επείγουσα:
«Η καθίζηση προχωρά και η στατική ευστάθεια της οροφής έχει φτάσει σε οριακό σημείο. Κάθε μέρα που περνά χωρίς παρέμβαση, το μνημείο βυθίζεται περισσότερο στη φθορά και στον κίνδυνο». Η ίδια υπογραμμίζει πως πρόκειται για μια κούρσα ενάντια στον χρόνο, όπου η καθυστέρηση ισοδυναμεί με απώλεια πολιτιστικής μνήμης.
Η κα Σπυριδάκη τονίζει πως απαιτείται στενός συντονισμός ανάμεσα στην Εφορεία, το Υπουργείο Πολιτισμού και την Περιφέρεια Κρήτης, ώστε να διασφαλιστεί ότι οι σωστικές εργασίες ξεκινούν άμεσα.
«Η συνέχιση της σημερινής εκκρεμότητας εγκυμονεί τον κίνδυνο να χαθεί πολύτιμος χρόνος για ένα μνημείο που κυριολεκτικά κινδυνεύει να χαθεί».
Παράλληλα, η κα Σπυριδάκη θέτει ευθέως το ζήτημα της πολιτικής ευθύνης, επισημαίνοντας ότι η συνέχιση της σημερινής εκκρεμότητας εγκυμονεί τον κίνδυνο να χαθεί πολύτιμος χρόνος για ένα μνημείο που κυριολεκτικά κινδυνεύει να χαθεί:
«Και αν αυτό συμβεί, ποιος θα φέρει την ευθύνη; Το Υπουργείο Πολιτισμού. Γιατί όταν η διοικητική αδράνεια υπερτερεί της ανάγκης προστασίας, η ευθύνη μετατρέπεται σε συνενοχή. Μία πιθανή κατάρρευση ενός τόσο ιστορικού και εμβληματικού μνημείου δεν θα είναι μόνο μια ανυπολόγιστη πολιτιστική απώλεια για την Κρήτη, αλλά και ένα πλήγμα για το κύρος του ίδιου του Υπουργείου και της χώρας μας διεθνώς».
Κλείνοντας την παρέμβασή της, η Βουλευτής Λασιθίου σημειώνει με νόημα:
«Η Ιερά Μονή Ταξιαρχών Κρεμαστών δεν είναι απλώς ένα ιστορικό μνημείο. Είναι ένα σημείο αναφοράς για τη Νεάπολη, τη Μητρόπολη Πέτρας και Χερρονήσου και ολόκληρη την Κρήτη… Το κράτος που χωρίς πρόνοια αφαίρεσε τη στήριξη του μνημείου με την κατασκευή του δρόμου, οφείλει σήμερα να την επαναφέρει — με έργα, όχι με γραφειοκρατία».
Και καταλήγει με μια φράση που συνοψίζει το διακύβευμα:
«Η Μονή Κρεμαστών, η “κρεμασμένη” από τα βράχια, δεν πρέπει να καταρρεύσει από την αδιαφορία μας».
Με την εν λόγω Κοινοβουλευτική παρέμβαση, οι Βουλευτές του ΠΑΣΟΚ Κατερίνα Σπυριδάκη και Νάγια Γρηγοράκου καλούν την Υπουργό Πολιτισμού να απαντήσει στα παρακάτω κρίσιμα ερωτήματα:
- Σε ποιο στάδιο βρίσκεται σήμερα η διαδικασία έγκρισης της επικαιροποιημένης μελέτης για την «Άρση γεωτεχνικού κινδύνου της Ιεράς Μονής Ταξιαρχών Κρεμαστών» και πότε αναμένεται η τελική γνωμοδότηση της ΔΑΒΜΜ;
- Προτίθεται το Υπουργείο να επιταχύνει τις διαδικασίες, ώστε το έργο να προχωρήσει άμεσα, δεδομένου ότι η στατική αστάθεια του ναού εγκυμονεί σοβαρότατους κινδύνους;
- Υπάρχει πρόθεση να εγκριθεί ταυτόχρονα με την υλοποίηση του κυρίως έργου αποκατάστασης και η συμπληρωματική μελέτη αντιστήριξης από την πλευρά του δρόμου και αποστράγγισης των ομβρίων, ώστε το έργο να είναι πλήρες και να μην απαιτηθούν νέες καθυστερήσεις;
- Πώς σκοπεύει το Υπουργείο να αντιμετωπίσει το ζήτημα της ευθύνης του Δημοσίου, δεδομένου ότι η αιτία του προβλήματος προήλθε από κρατική οδοποιία που αποδυνάμωσε τα θεμέλια του μοναστηριού;
- Ποιο είναι το χρονοδιάγραμμα υλοποίησης της Προγραμματικής Σύμβασης μεταξύ ΥΠΠΟ, Περιφέρειας Κρήτης και Ιεράς Μητρόπολης Πέτρας και Χερρονήσου;
Το άρθρο “Σπυριδάκη: «Άμεση ανάγκη διάσωσης και αποκατάστασης της Ιεράς Μονής Κρεμαστών»“, δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά στο CRETA24.
