Όταν τον περασμένο μήνα ο Ντόναλντ Τραμπ ρωτήθηκε αν σχεδίαζε να εμπλακεί στη σύγκρουση Ισραήλ- Ιράν απάντησε «Μπορεί να το κάνω. Μπορεί και όχι. Κανείς δεν ξέρει τι πρόκειται να κάνω».
Άφησε τον κόσμο να πιστέψει ότι άφηνε περιθώριο δύο εβδομάδων στο Ιράν προκειμένου να του επιτρέψει να επαναλάβει τις διαπραγματεύσεις. Λίγες ώρες μετά βομβάρδισε το Ιράν.
Πολιτικοί επιστήμονες συμφωνούν ότι το πιο προβλέψιμο πράγμα στον Τραμπ είναι η απρόβλεπτη φύση του. Αλλάζει γνώμη, αντιφάσκει με τον εαυτό του, και τελικά είναι εντελώς ασυνεπής.
«[Ο Τραμπ] έχει συγκροτήσει μια εξαιρετικά συγκεντρωτική λειτουργία χάραξης πολιτικής, αναμφισβήτητα την πιο συγκεντρωτική, τουλάχιστον στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής, από την εποχή του Ρίτσαρντ Νίξον», λέει ο Πίτερ Τρουμπόβιτς στο BBC, καθηγητής διεθνών σχέσεων στο London School of Economics.
Αυτό το χαρακτηριστικό του Τραμπ το ονομάζουν οι επιστήμονες «Η Θεωρία του Τρελού», στην οποία ένας παγκόσμιος ηγέτης επιδιώκει να πείσει τον αντίπαλό του ότι είναι ιδιοσυγκρασιακά ικανός για οτιδήποτε, για να αποσπάσει παραχωρήσεις. Όταν χρησιμοποιείται με επιτυχία, μπορεί να αποτελέσει μια μορφή εξαναγκασμού και ο Τραμπ πιστεύει ότι αποδίδει μερίσματα, φέρνοντας τους συμμάχους των ΗΠΑ εκεί που τους θέλει. Στην πραγματικότητα όμως είναι μια προσέγγιση που μπορεί να λειτουργήσει εναντίον των εχθρών; Και τελικά μήπως αυτή η συμπεριφορά αντί να δημιουργεί κάτι απρόβλεπτο στην πραγματικότητα γίνεται πιο εύκολο να προβλεφθεί;
Επιθέσεις, προσβολές και αγκαλιές
Ο Τραμπ ξεκίνησε τη δεύτερη προεδρία του με αγκαλιές προς τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν και με επιθέσεις προς τους συμμάχους της Αμερικής. Προσέβαλε τον Καναδά λέγοντας ότι θα έπρεπε να γίνει η 51η πολιτεία των ΗΠΑ, είπε ότι ήταν έτοιμος να εξετάσει το ενδεχόμενο χρήσης στρατιωτικής βίας για την προσάρτηση της Γροιλανδίας και δήλωσε ότι οι ΗΠΑ θα πρέπει να ανακτήσουν την κυριότητα και τον έλεγχο της Διώρυγας του Παναμά.
Ο αμερικανός πρόεδρος τα έβαλε ακόμα και με το ΝΑΤΟ. Το Άρθρο 5 του καταστατικού χάρτη δεσμεύει κάθε μέλος να υπερασπιστεί όλα τα άλλα. Ο Τραμπ αμφισβήτησε ακόμα και τη δέσμευση της Αμερικής σε αυτό.
Μια σειρά από διαρροές γραπτών μηνυμάτων αποκάλυψαν την κουλτούρα περιφρόνησης στον Λευκό Οίκο του Τραμπ για τους Ευρωπαίους συμμάχους. «Συμμερίζομαι πλήρως την απέχθειά σας για τους Ευρωπαίους τσιγκούνηδες», είπε ο υπουργός Άμυνας των ΗΠΑ Πιτ Χέγσεθ στους συναδέλφους του..
Στο Μόναχο νωρίτερα φέτος, ο αντιπρόεδρος του Τραμπ, Τζέι Ντι Βανς, δήλωσε ότι οι ΗΠΑ δεν θα είναι πλέον ο εγγυητής της ευρωπαϊκής ασφάλειας.
Αυτό φάνηκε να γυρίζει σελίδα σε 80 χρόνια διατλαντικής αλληλεγγύης . «Αυτό που έκανε ο Τραμπ είναι να εγείρει σοβαρές αμφιβολίες και ερωτήματα σχετικά με την αξιοπιστία των διεθνών δεσμεύσεων της Αμερικής», λέει ο καθηγητής Τρούμποβιτς.
«Όποια και αν είναι η συμφωνία που έχουν αυτές οι χώρες [στην Ευρώπη] με τις Ηνωμένες Πολιτείες, σε θέματα ασφάλειας, οικονομίας ή άλλων θεμάτων, τώρα υπόκεινται σε διαπραγματεύσεις ανά πάσα στιγμή.»
«Η αίσθησή μου είναι ότι οι περισσότεροι άνθρωποι στην τροχιά του Τραμπ πιστεύουν ότι η απρόβλεπτη φύση είναι κάτι καλό, επειδή επιτρέπει στον Ντόναλντ Τραμπ να αξιοποιήσει την επιρροή της Αμερικής για μέγιστο κέρδος…»
«Αυτό είναι ένα από τα διδάγματά του από τις διαπραγματεύσεις στον κόσμο των ακινήτων.»
Η προσέγγιση του Τραμπ απέδωσε καρπούς. Μόλις πριν από τέσσερις μήνες, ο Βρετανός πρωθυπουργός, Κιρ Στάρμερ δήλωσε στη Βουλή των Κοινοτήτων ότι η Βρετανία θα αυξήσει τις δαπάνες για την άμυνα και την ασφάλεια από 2,3% του ΑΕΠ σε 2,5%.
Τον περασμένο μήνα, στη Σύνοδο του ΝΑΤΟ, αυτό είχε αυξηθεί στο 5%, μια τεράστια αύξηση, που τώρα αντιστοιχεί σε κάθε μέλος της Συμμαχίας.
Η προβλεψιμότητα του απρόβλεπτου
Ο Τραμπ δεν είναι ο πρώτος Αμερικανός πρόεδρος που εφαρμόζει το Δόγμα της Απρόβλεπτης Ικανότητας. Το 1968, όταν ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ρίτσαρντ Νίξον προσπαθούσε να τερματίσει τον πόλεμο στο Βιετνάμ, διαπίστωσε ότι ο εχθρός του Βόρειου Βιετνάμ ήταν αδίστακτος.
«Κάποια στιγμή ο Νίξον είπε στον Σύμβουλό του για την Εθνική Ασφάλεια, Χένρι Κίσινγκερ, “θα έπρεπε να πεις στους διαπραγματευτές του Βορείου Βιετνάμ ότι ο Νίξον είναι τρελός και δεν ξέρεις τι κάνει, οπότε καλύτερα να καταλήξεις σε μια συμφωνία πριν τα πράγματα γίνουν πραγματικά τρελά”», αποκάλυψε στο BBC ο Μάικλ Ντες, καθηγητής διεθνών σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Notre Dame. «Αυτή είναι η θεωρία του τρελού».
Η Τζούλι Νόρμαν, καθηγήτρια πολιτικής στο University College London, συμφωνεί ότι υπάρχει πλέον Δόγμα της Απρόβλεπτης Ικανότητας.
«Είναι πολύ δύσκολο να ξέρεις τι έρχεται από μέρα σε μέρα», υποστηρίζει. «Και αυτή ήταν πάντα η προσέγγιση του Τραμπ».
Ο Τραμπ αξιοποίησε με επιτυχία τη φήμη του για το πόσο ασταθείς είναι για να αλλάξει τη διατλαντική αμυντική σχέση. Και προφανώς για να κρατήσουν τον Τραμπ με το μέρος τους, ορισμένοι Ευρωπαίοι ηγέτες τον κολάκευσαν, όπως έκανε ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ, Μαρκ Ρούτε με τα μηνύματα «αγάπης» προς τον Τραμπ λίγο πριν την Σύνοδο του ΝΑΤΟ στη Χάγη τον περασμένο μήνα.
Αντίπαλοι άτρωτοι στη γοητεία και τις απειλές
Έπειτα, υπάρχει το ερώτημα κατά πόσο το Δόγμα του Απρόβλεπτου ή η Θεωρία του Τρελού μπορούν να λειτουργήσουν σε αντιπάλους.
Ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι, ένας σύμμαχος που υποτιμήθηκε από τον Τραμπ και τον Βανς στο Οβάλ Γραφείο, αργότερα συμφώνησε να παραχωρήσει στις ΗΠΑ επικερδή δικαιώματα εκμετάλλευσης των ουκρανικών ορυκτών πόρων.
Ο Βλαντιμίρ Πούτιν, από την άλλη πλευρά, προφανώς παραμένει ανεπηρέαστος από τη γοητεία και τις απειλές του Τραμπ. Την Πέμπτη, μετά από τηλεφωνική κλήση που είχαν μεταξύ τους, ο Τραμπ δήλωσε «απογοητευμένος» που ο Πούτιν δεν ήταν έτοιμος να τερματίσει τον πόλεμο κατά της Ουκρανίας.
Και το Ιράν; Ο Τραμπ υποσχέθηκε στη βάση του ότι η Αμερική δεν θα εμπλακεί στους «αιώνιους πολέμους» της Μέσης Ανατολής. Η απόφασή του να χτυπήσει τις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν ήταν ίσως η πιο απρόβλεπτη πολιτική επιλογή της δεύτερης θητείας του μέχρι στιγμής. Το ερώτημα είναι αν θα έχει το επιθυμητό αποτέλεσμα.
Ο πρώην Βρετανός Υπουργός Εξωτερικών, Γουίλιαμ Χέιγκ, έχει υποστηρίξει ότι με τις πράξεις του ο Τραμπ θα πετύχει ακριβώς το αντίθετο: θα κάνει το Ιράν πιο πιθανό να επιδιώξει να αποκτήσει πυρηνικά όπλα.
Απώλεια εμπιστοσύνης στις διαπραγματεύσεις;
Κοιτώντας μπροστά, η απρόβλεπτη αυτή ικανότητα μπορεί να μην λειτουργήσει τελικά στους εχθρούς, αλλά δεν είναι σαφές εάν οι πρόσφατες αλλαγές που έχει επιφέρει μεταξύ των συμμάχων μπορούν να διατηρηθούν.
«Οι άνθρωποι δεν θα θέλουν να κάνουν δουλειές με τις ΗΠΑ αν δεν εμπιστεύονται τις ΗΠΑ στις διαπραγματεύσεις, αν δεν είναι σίγουροι ότι οι ΗΠΑ θα τους στηρίξουν σε ζητήματα άμυνας και ασφάλειας», υποστηρίζει ο καθηγητής Νόρμαν. «Έτσι, η απομόνωση που επιδιώκουν πολλοί στον κόσμο των MAGA, νομίζω, θα γυρίσει μπούμερανγκ».
Ο Γερμανός καγκελάριος Φρίντριχ Μερτς, για παράδειγμα, δήλωσε ότι η Ευρώπη πρέπει τώρα να γίνει λειτουργικά ανεξάρτητη από τις ΗΠΑ.
«Η σημασία του σχολίου του υπουργού Οικονομικών έγκειται στο ότι αποτελεί αναγνώριση ότι οι στρατηγικές προτεραιότητες των ΗΠΑ αλλάζουν», λέει ο καθηγητής Τρούμποβιτς. «Δεν πρόκειται να επιστρέψουν στην κατάσταση που ήταν πριν αναλάβει τα καθήκοντά του ο Τραμπ».
«Οπότε ναι, η Ευρώπη θα πρέπει να γίνει πιο λειτουργικά ανεξάρτητη».
Αυτό θα απαιτούσε από τα ευρωπαϊκά έθνη να αναπτύξουν μια πολύ μεγαλύτερη ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία, να αποκτήσουν εξοπλισμό και δυνατότητες που αυτή τη στιγμή διαθέτουν μόνο οι ΗΠΑ, υποστηρίζει ο καθηγητής Ντες. Για παράδειγμα, οι Ευρωπαίοι διαθέτουν κάποιες εξελιγμένες δυνατότητες παγκόσμιας νοημοσύνης, λέει, αλλά πολλές από αυτές παρέχονται από τις ΗΠΑ.
«Η Ευρώπη, αν έπρεπε να προχωρήσει μόνη της, θα απαιτούσε επίσης σημαντική αύξηση της ανεξάρτητης παραγωγικής της ικανότητας σε οπλισμό», συνεχίζει. «Το ανθρώπινο δυναμικό θα αποτελούσε επίσης πρόβλημα. Η Δυτική Ευρώπη θα έπρεπε να στραφεί στην Πολωνία για να δει το επίπεδο ανθρώπινου δυναμικού που θα χρειαζόταν».
Όλα αυτά όμως απαιτούν χρόνια για να χτιστούν.
Πηγή: skai.gr
